Naoned

Gant ar ger Naoned e tegouezher amañ. Evit sterioù all ar ger, gwelit Naoned (disheñvelout).

Naoned

Kastell an duged

Anv gallaouek

Naunnt

Anv gallek (ofisiel)

Nantes

Melestradurezh

Pennlec'h 7 kanton

44109

44000, 44100, 44200 ha 44300

Maer
Amzer gefridi

Johanna Rolland (PS)
2014-2026

Poblañsouriezh

320 732 ann. (2020)^[1]

Stankter

4 920 ann./km²

Douaroniezh

Daveennoù
lec'hiañ

47° 13′ 05″ Norzh
1° 33′ 10″ Kornôg / 47.21806, -1.55278

Uhelderioù

kreiz-kêr : 8 m
bihanañ 2 m — brasañ 52 m

Gorread

65,19 km²

Naoned

Naoned [ˈnɑ̃wnət] eo kêr vrasañ ha kêr-benn istorel Breizh, e gevred ar vro e Breizh-Uhel, war ribl al Liger. Ur rol melestradurel hag armerzhel pennañ he deus. Pennlec'h ha sez predelezh rannvro Broioù al Liger eo, pennlec'h ha sez prefedelezh departamant al Liger-Atlantel ha sez Akademiezh Naoned. Ur porzh kenwerzh a-bouezh war aber al Liger e-pad kantvedoù, chomet eo Naoned ur pol armerzhel hag industriel pennañ. 309 346 annezad he deus e 2017, 619 240 annezad e Naoned Meurgêr, 622 693 annezad en unvez kêrel ha 934 165 annezad er tolead kêr.

C'hoariet en deus Naoned ur rol hep e bar e Istor Breizh. Deuet da vezañ kêr-benn Breizh gant Alan Barvek er X^vet kantved, sez gouarnamant Dugelezh Breizh e oa betek ma voe staget ar vro ouzh Bro-C'hall er XVI^vet kantved. Kastell Duged Breizh, he Iliz-veur hag he Skol-veur savet e 1460 a ziskouezh c'hoazh hiziv galloud ha souvereniezh an Duged d'ar mare-se. Pa zeuas Roazhon da gaout ur rol melestradurel pouezus e framm Proviñs Breizh er c'hantvedoù da heul, e tiorrenas Naoned war an dachenn armerzhel, dre he forzh (gant ar c'henwerzh tric'horniek dreist-holl), hag he greanterezh adalek an Dispac'h Greantel en XIX^vet kantved, aroueziet gant an Tour Lu, aspadenn labouradeg kozh an embregerezh vrudet, deuet da vezañ ul lec'h sevenadurel. Pinvidik eo buhez sevenadurel ar gêr, heñvel ouzh arvestoù ar gompagnunezh hollvrudet Royal de Luxe.

Douaroniezh[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

War lezioù aber al Liger emañ Kêr Naoned, 50 kilometr hepken eus ar Meurvor Atlantel. War lez hanternoz al Liger emañ Erv Breizh (lost Kein Breizh). Plaenoc’h eo an douar war ribl ar c'hreisteiz.

E-pad pell e voe graet "Venezia ar c’hornôg" eus Naoned peogwir e oa treuzet gant adstêrioù al Liger ha gant kanolioù ivez. Kalz inizi a oa etre daou ribl al Liger: Enez Beaulieu, Enez Santez-Anna, Enez Feydeau, Enez Gloriette...

En XX^vet kantved, goude 1930, e oa bet peurgarget pe goloet meur a ganol hag adstêr eus al Liger (re ribl an hanternoz dreist-holl). Bremañ eo treuzet meurgêr Naoned gant al Liger, an Erzh, ar Sevr, ar C'hezin hag ar C'hent.

Anv[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Banniel Kêr-Naoned

Naunnt eo hec'h anv e gallaoueg, Nantes e galleg, Nantas en okitaneg.

Dauzat & Rostaing (1963-1978) : Condevincum, II^vet kantved ; urbem Namneticam, Namnetas, VI^vet kantved.
Jean-Yves Le Moing : Condiouicnon, IIvet kantved, Ptolemaios.
Erwan Vallerie : Namnetas, 1453.

Gerdarzh

Diwar anv ar bobl Namnetes / Namneted, staliet war lez hanternoz ar stêr Liger.

Ardamezioù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

En gul e lestr greet en aour, goueliet en erminoù, mordoant war ur mor geotet ; e gab en erminoù.

Sturienn : Favet Neptunus eunti ("Ra zougo Neptunus dorn d'ar veajourien")

Istor[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Pennad pennañ : Istor Naoned

Amzer ar Gelted kozh[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Goude ma vije bet ar Gelted e Naoned, poblad arvorigat (daveoù mar plij) an Namneted en doa graet e annez tal al Liger. Met ne ouezer ket mat e pelec'h e oant staliet, nemet e oa ur gêrig dezho e-barzh karter ar Bouffay, met e 56 a-raok J.-K e oant bet aloubet gant Jul Kezar, hag anvet e vije bet ar gêr nevez Portus Namnetus. Aesoc'h e oa neuze da Jul Kezar tagañ ar Veneted p'en deus lakaet listri-brezel da vezañ savet di. Marteze eo bet Portus Namnetus porzh an Namneted a oa gevell da hini ar Biktoned a zo bet e anv Portus Ratiatus, deuet da vezañ Reudied rak tal riblenn Su al Liger: kavet ez eus bet roudoù savadurioù galian-ha-roman e kreiz ar gêr-se.

En III^e ha IV^e kantved, evel meur a gêrbenn galian-ha-roman, e cheñchas Condevicnum hec'h anv ur wech ouzhpenn. Meur a cheñchamant lec'hanvadur a oa bet e-kerzh ma oa an impalaeriezh roman o vont da get. Gwelet e vez neuze un distro eus kredennoù koshoc'h, a oa dija galianeg. Tamm-ha-tamm e oa bet adkemeret un anv galianek evit ober sin d'ar c'hredennoù.

Naoned a zeuas da vezañ kristen e-kerzh an III^e kantved. Hag an iliz-veur a zeuas da vezañ "kador-berc'h" an eskopti. Siwazh da-se tagadennoù a voe eus perzh ar Saksoned pe Frizoned, galvet e oant gant poblañs dianav kenañ ar Vagaudiz ha savet e voe neuze mogerioù-difenn evit diwall ar gêr diwarno.

Naoned e Breizh[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Gwelout ar pennad Naoned e Breizh.

Maered Naoned[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Eus 1564 da 1791[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

1564	Geoffroi DROUET de Langle	Ul lec'h eKoeron eo Langle.
1566	Yves ROCAZ de La Chalonnière	Ul lec'h e Reudied eo La Chalonnière.
1568	Mathieu ANDRE de Champeaux.
1569	Pierre CORNULIER de la Touche.	Ul lec'h e Nozieg eo La Touche.
1570	Jean MORIN de la Marchandrye
1571	Guillaume HAROUIS de la Seilleraye	Nac'het en deus sentiñ ouzh an dug de Montpensier da-geñver Lazhadeg Sant Berteleme, ha dre-se en deus gwaerezet meur a galvinour e Naoned.
1572	Michel le LOU du Breil
1573	Jacques GRIGNON de la Grignonnaye
1575	Jean BOUTIN de la Cour
1576	Robert POULLAIN de Gesvres
1577	Michel LORIOT du Fief (-Rosti)
1578	François MIRON de Villeneuve
1580	Antoine BRÉNEZAY de Carcouét	A zo bet ivez alvokad jeneral ouzh Breujoù ar re Kevredet Naoned e 1593.
1581	Bonaventure COMPLUDO de Livernière
1583	Claude BROSSARD de la Trocardière	Barner war an dorfedoù ez eo bet ivez.
1584	Antoine GRAVOIL de Saint-Michel
1585	Jacques MARQUES de la Branchouère	Chuin Naoned e oa bet e 1578
1586	Jean FRUNEAU de la Noë
1588	Charles HAROUIS de l’Epinay	Mab Guillaume HAROUIS, a-us; toullbac'het gant dug Mercoeur, abalamour ma oa diouzh tu ar Roue.
1590	Pierre ANDRÉ du Tertre
1592	Jean l'AUBIER de la Chaussée	Mestr meur an dourioù ha koadeier Breizh.
1595	Guillaume du BOT de Launay	Ul lec'h e Gwerzhav eo Le Launay.
1596	Jean FOURCHÉ de la Courosserie	A zo bet selaouer ouzh ar C'hontoù e 1572, mestr ar C'hontoù e 1590, a mestr ar c'hanolieriezh
1598	Charles HAROUIS de l’Epinay	Marteze ar memes hini hag e 1588 ?
1599	Gabriel HUS de la Bouchetière	Tenzorer̃ ouzh Breujoù Breizh e 1590
1601	Julien LAURENS de Léraudière
1603	Yves le LOU(P) du Breil	Bet mestr ouzh ar C'hontoù e 1586
1605	Claude CORNULIER de la Touche
1607	Michel LORIOT de la Noue
1609	René CHARETTE de la Bretonniere
1611	Jean BLANCHARD de Lessongère
1613	Louis CHARETTE de la Colinière
1615	Pierre BERNARD de la Turmelière	Ivez kadoriad ouzh ar C'hontoù
1617	André MORIN du Bois (d'Estréan)
1619	Alexandre CHARETTE du Pellan
1621	Jacques RAOUL de la Guibourgère	Bet dimezet da Yvonne Charette. Deuet da vezañ intañv, e yeas gant ar relijion hag e teuas war-lerc'h e eontr Michel evel eskob Saintes e 1631, ha treuzkaset da La Rochelle e 1646, e-lerc'h ma varvas e 1661.
1623	Louis HAROUIS de la Seilleraye	Er bloaz 1626 e voe kadoriad kentañ ouzh ar C'hontoù.
1625	Jean HAROUIS de l’Epinay
1627	René MENARDEAU du Perray
1629	René de la TULLAYE de Belle-lsle
1631	Guillaume BLANCHARD de la Chapelle	A zo bet ivez a-ziagent sekretour ar Roue e 1613.
1633	René BERNARD de la Turmelière
1634	André du BOT de la Grandehaye
1636	René CHARETTE de la Bretonnière
1637	François BOURGOGNE de Vieillecour
1639	Pierre POULLAIN de la Vincendière
1642	Christophe JUCHAULT du Blotereau
1644	Yves de MORIN de la Chalonnière
1647	Jacques BOURGUES de la Jaunays	A zo bet eilmaer e 1621.
1648	Mathurin BOUX du Tei
1650	Jean CHARETTE de la Gascherie	Ul lec'h e Chapel-Erzh eo La Gascherie.
1652	Claude BIDE de Ranzay	Un anv e Sant-Donasian eo Ranzay .
1654	Jean FOURNIER de la Pinsonniére	Ul lec'h e Mezansker eo La Pinsonnière.
1657	René de PONTUAL de Tréméreuc	Ur barrez en eskopti Sant-Maloù e oa Tremereg.
1659	Jacques HUTEAU des Burons
1661	Jean POULLAIN de la Vincendiére
1662	Louis MACE de la Roche	Ul lec'h e Koufeg eo La Roche.
1664	Mathurin GIRAUD de la Bigeotière	Ul lec'h en Orvez eo La Bigeotière.
1666	François LORIDO du Mesnil	Ul lec'h e Legneg eo Le Mesnil ; François Lorido e oa bet ivez echuin Naoned e 1643.
1668	Jacques CHARETTE de Montbert	Ur barrez e oa Monteverzh.
1671	Gratien LIBAULT de la Templerie	Ul lec'h e Pont-Marzin e oa La Templerie ; ur Gratien, marteze ar memes hini, e oa bet chuin Naoned e 1655.
1673	Jean REGNIER de la Souchais	Meneget eo an anv "La Souchais" e Donez, Felgerieg-Veur, Sant-Filberzh-Deaz, Sant-Mikael-Keveger. Al lec'h resis n'eo ket bet roet gant PPC.
1675	Louis CHARETTE de la Gascherie
1676	Charles-César CHEVALIER du Bois-Chevalier	Ul lec'h e Levieg eo Bois-Chevalier.
1679	Jacques FREMONT du Bouffay	Ul lec'h e Chapel-Erzh eo Bouffay.
1682	Louis MESNARD du Pavillon	Ul lec'h e Maezon-a-Stêr eo Le Pavillon.
1683	Claude BIDE de la Bothinière	Ul lec'h e Gwaled eo La Bothinière.
1685	Guillaume de l'ISLE de la Nicollière	Ul lec'h e Gwerzhav eo La Nicollière.
1688	Paul CASSARD du Brossay	Ul lec'h e Fegerieg eo Le Brossay.
1690	Pierre NOBLET du Villo
1693	Julien PROUST du Port-la-Vigne	Ul lec'h e Kervegon eo Port-la-Vigne / Portlavigne.
1708	Joseph le ROULX de la Ville	Ul lec'h e Kelenneg-ar-Mewan eo La Ville.
1716	André BOUSSINEAU de la Patissière	Ul lec'h e Sant-Ervlan eo La Patissière.
1720	Gérard MELLIER	Genidig eus Lyon, Gérard Mellier e oa bet jeneral ar C'hontoù e 1702, ha marc'heg Sant-Lazar. Dimezet e oa gant Renée Tarail.
1730	René le RAY du Fumet	Bez' ez eus ul lec'h anvet "Le Fumet" e Villeneuve-en-Retz, hervez GoogleEarth.
1732	Jean-François VEDIER de la Ville-Olivier	Bez' ez eus tri lec'h e Breizh a zo anvet la Ville-Olivier ː Magoerioù-ar-C'houenon, Gwezhennoù, Krugell.
1735	René DARQUISTADE de la Maillardière	Ul lec'h e Gwerzhav eo La Maillardière ; René Darquistade / d'Arquistade a oa bet ivez chuin Naoned e 1718, ha goude-se sekretour ar Roue ; noblet eo bet dre lizheroù 1743.
1736	Claude PETIT de la Bauche.	Ul lec'h e Kervegon eo La Bauche.
1738	François MORICAUD de la Haye	E keñveroù Gwerzhav e oa La Haye war a seblant.
1740	René DARQUISTADE de la Maillardière	Evit an eil gwech. Gwelout a-us, 1735.
1747	François Pierre du ROCHER	Ar familh-se a oa aotrounez Vauguérin e Sant-Albin-ar-C'hestell ha Rouvré e Ruzieg.
1748	Mathurin BELLABRE du Tellement	A zo bet chuin Naoned e 1714, sekretour ar Roue e 1730, kent mont da vaer Naoned.
1754	Jean-Baptiste GELLEE de Prémion	Ul lec'h e Kordevez eo Les Prémions.
1762	Léonard JOUBERT du Collet	Ul lec'h e Bourg-des-Moutiers eo Le Collet ; ar familh-se a oa genidik eus Nervouster, met staliet e oa ivez e Breizh, e Porzh-Pêr.
1766	François LIBAULT	A zo bet ivez sekretour ar Roue e 1753.
1770	Philippe-Vincent ROGER de la Mouchetière	Ul lec'h e Sant-Koulman eo La Mouchetière ; Philippe-Vincent Roger de la Mouchetière a oa bet letanant-jeneral amiraliezh e 1762 ha koronal milis ar vourc'hizien kent mont da vaer Naoned.
1772	Pierre de la VILLE de Chambardet
1776	Jean-Baptiste GELLEE de Prémion	Gwelout a-us, 1754
1782	Jean-Jacques BERROUETTE
1786	Georges GUERIN de Beaumont
1787	Pierre RICHARD de la Pervenchère	Ul lec'h e Kazon eo La Pervenchère ; Pierre Richard de la Pervenchère zo bet ivez sekretour ar Roue, ha tad ur c'huzulier ar Stad
1789	Christophe-Clair DANIEL de Kervégan	Ul lec'h e Botoha eo Kervegan ; Christophe-Clair Daniel de Kervégan (†1817) a oa bet ivez pennbarner-koñsul Naoned e 1774, kent mont da vaer Naoned.
1791	Pierre-Guillaume-Hervé GIRAUD du Plessis	A zo bet ivez kannad eus senesaliezh Naoned ouzh ar Stadoù e 1789, kent mont da vaer Naoned.

Tud brudet[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Anna Breizh
Charles Le Roux (1814-1895), livour ha politikour
Charles Leduc (1831-1911), tresour ha livour

Tud bet ganet eno[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Anna Breizh
Jacques Cassard, moraer ha kourser, 30 a viz Gwengolo 1679.
Régis-Marie-Joseph de l'Estourbeillon de la Garnache, kannad mirelour ar Mor-Bihan, saver Kevredigezh Broadel Breizh, 10 a viz C'hwevrer 1858.
Maxime Maufra, livour, 17 a viz Mae 1861
Édouard Nignon, keginour, 9 a viz Du 1865
Edgar Maxence, livour, e 1871
Gustave Gallet, aktour (c'hoariva, sinema ha skinwel), 7 a viz Ebrel 1875.
Jean Émile Laboureur, livour, engravour ha skeudennaouer 16 a viz Eost 1877
Paul Ladmirault, sonaozer, 8 a viz Kerzu 1877.
Marc Elder, skrivagner, 31 a viz Here 1884.
Jean Brochard, aktour (c'hoariva, sinema ha skinwel), 12 a viz Meurzh 1893.
Robert Ballanger, politikour, kannad komunour adalek 1945 betek 1981, 2 a viz Du 1912.
Denys de La Patellière (1921-2013), filmaozer ha senarioour
Jean Graton, treser bannoù-treset, e 1923.
Éric Tabarly (1931-1998), moraer.

Soudarded vreizhat bet fuzuilhet gant al lu gall e-pad ar Brezel-bed kentañ[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Pevar milour bet ganet e Naoned a voe fuzuilhet gant al lu gall e-pad ar Brezel-bed kentañ :

Jules Allard, soudard en 62vet rujumant war-droad, fuzuilhet d'an 13 a viz C'hwevrer 1917 e Verdun, da 24 bloaz, tamallet dezhañ bezañ "dizertet en diabarzh"^[2] ;
Louis Julien Le Madec (10 a viz Meurzh 1886), soudard er 65vet rujumant war-droad, fuzuilhet pe lazhet gant un ofiser d'ar 16 a viz Here 1914 en Englebelmer (meneget eo war ar mortuaj: «indigne» (dizellezeg)^[3]);
Louis Longuetaud (12 a viz Gwengolo 1889 -14 a viz Meurzh 1915 e Bourg-et-Comin), soudard en 249vet rujumant war-droad, fuzuilhet evit «feulster ha gourdrouz ouzh unan a-us»^[4];
Jean Michel Suraud, soudard, fuzuilhet d'ar 7 a viz Gwengolo 1916, da 34 bloaz.

Arzourien bet awenet gant Naoned[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Livourien: Louis Garneray, Charles Leduc, Robert Micheau-Vernez, Nicolas Ozanne, William Parrott, Jean-François Sablet, Joseph Mallord William Turner

Tud bet marvet eno[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Jean Meschinot, barzh gallek, e lez Duged Breizh Frañsez II hag e verc'h Anna Vreizh, d'an 12 a viz Gwengolo 1491.
François-Athanase de Charette de La Contrie, tudenn ar chouanerezh, d'an 29 a viz Meurzh 1796.
Jacques Vaché (An Oriant 1895 - Naoned 1919), livour.
Jean Rigollet, micherour bet lazhet gant ur CRS d'an 19 a viz Eost 1955 e-pad an harzoù-labour.
Jean Brochard, aktour (c'hoariva, sinema ha skinwel), d'an 17 a viz Mezheven 1972.
Claude Auclair, aozer bannoù-treset, d'an 20 a viz Genver 1990.

Ardamezeg ar familhoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

	Jean l'Aubier, pe Laubier, maer Naoned e 1591 En argant e deir grilh en sabel o dornelloù bouklet ivez en sabel.
	? d'Avaugour, aotrounez Port-Durand e Sant-Donasian En argant e gab en gul.
	? d'Avignon, Davaignon En gul e lammell heuliet ouzh kab gant ur bezantenn, ouzh lezioù hag ouzh beg gant teir c'hregilhenn, an holl en argant. François, sekretour an dug e 1475 ; Pierre, tailhanter Naoned e 1533 ; Artur, galvet ouzh an eil-bann Naoned e 1543
	? Bachelier du Pinier, chuin Naoned e 1654 En argant e binenn en geot war ur savenn ivez en geot.
	Josselin Barbechat, arc'hdiagon Naoned e 1239 Ul leonparzh heuliet gant c'hwec'h groazigan , 3, 3.
	Laurent Barbot, alvokad ar Roue ouzh prezidial Naoned e 1669 En glazur e groaz en argant heuliet gant pevar leonig en aour, unan ouzh pep konk.
	? Barillier, chuin Naoned e 1598 En glazur e gebrenn en aour, heuliet ouzh kab gant div galon ivez en aour hag ouzh beg gant ur greskenn en argant.
	? Barillon de Bonnefons, aotrounez Plessis-Tizon, e Sant-Donasian En gul e deir barrikenn en aour kelc'hiet en sabel.
	? Baron; genidik eus Naoned ; un alvokad ouzh Breujoù Breizh, bet ganet e 1738, ha noblet e 1815 En glazur e zri levr digor en aour.
	Jacques Barrieu, kuzulier ouzh amiraliezh Noaned e 1696 En argant e gebrenn en gul heuliet ouzh kab gant div steredenn ivez en gul hag ouzh beg gant un erez en sabel.
	? Bascher, koronal, provost lez Naoned, bet noblet e 1818. En argant e groaz vleuñvellek geotet karget gant ur c'hleze en aour peuliek, teir fempdelienn en glazur ouzh konkoù 1 & 4, un dervenn c'heotet diframmet ouzh konkoù 2 ha 3.
	Pierre Bellot ː chuin Naoned e 1698 En argant e baun rodellant en geot heuliet gant ur vrizhenn erminig en sabel ouzh pep konk.
	(...)? Bourgogne de Vieillecour ː chuin Naoned e 1612 Troc'het etre aour hag argant ; e ezev en glazur heuliet gant peder rozenn ivez en glazur, 2, 2.
	Claude Caillaud ː chuin Naoned e 1630 En glazur e gebrenn dentek, heuliet ouzh kab gant teir steredenn hag ouzh beg gant ur greskenn, an holl en argant; ur koail en aour etre brec'hennoù ar greskenn
	Christophe-Clair Daniel ː pennbarner-konsul Naoned e 1774 ; maer Naoned e 1789 ; aet da Anaon e 1817. En gul e lammell en aour, heuliet ouzh kab hag ouzh beg gant ur bezantenn iverz en aour.
	Guillaume Drouet de Langle, kentañ maer Naoned, eus 1564 da 1566 En gul e deir c'halon en aour, ur rozenn ivez en aour ouzh kondon
	François de Kermenguy, alouer Naoned e 1538 (bet ivez kuzulier ouzh Grands-Jours ha prezidant ouzh ar C'hontoù) En aour e gelenenn c'heotet diwriziet ha dizeliennet.
	Guillaume de l'Isle, maer Naoned e 1685. En gul e zek kanochenn en aour, 4, 3, 2, 1.
	? Mabille ː eil-maer Naoned e 1687. En glazur e zri skoed en argant, pep hini karget gant teir brizhenn en sabel.
	? Michel, kenwerzher Naoned, bet noblet e 1747. En glazur e dreustell en aour karget gant ur galon en gul, ha heuliet gant teir melchonenn en aour.
	Bernard de Monti, mestr ouzh Kambr ar C'hontoù Breizh e 1572, ha chuin Naoned e 1573. En glazur e sourin en aour, heuliet gant daou venez a c'hwec'h tamm ivez en aour.
	? Olivier, chuin Naoned e 1644. En argant e wezenn-olivez en geot war ur savenn ivez en geot.
	de Volvire Aotrounez Ponts-de-Pirmil Goudreustellet a zek pezh etre aour ha gul

Brezhoneg[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Panell mont-tre nevez-staliet e Naoned - Ober 1 ar garta Ya d'ar brezhoneg votet gant kuzul-kêr Naoned.

Klasoù divyezhek a zo eno abaoe 1981.

E 1985 e voe krouet ar gevredigezh Kentelioù an Noz e Naoned, evit ober war-dro ar c'helenn brezhoneg d'an dud deuet, gant Gweltaz Adeux, Roland Mogn ha Gwenola Rossinyol. En deiz a hiziv eo oberiant ar gevredigezh-se e seizh karter ag ar gêr, gant kentelioù hag obererezhioù liesseurt.

Ur skol Diwan a zo e Naoned, unan eus ar re vrasañ e Breizh, 180 bugel a zo er skol (niver distro-skol 2012-2013). Un eil skol Diwan a zo bet krouet e su Naoned. Digoret eo bet en distro-skol 2012 gant 6 bugel.

E distro-skol Gwengolo 2022 e oa 456 skoliad enskrivet er skolioù Diwan hag er c'hlasoù divyezhek (1,6 % eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez)^[5]

Ur skolaj Diwan a zo bet krouet e 2008 e Sant-Ervlan, sko ouzh Naoned, evit bugale al Liger-Atlantel met ivez evit re all ho tont eus skol Diwan Pariz. 48 skolajiad a zo enskrivet e 2012-2013.

Ur sturlevr divyezhek diwar-benn Naoned a zo bet embannet e 2006 gant Yoran Embanner. Ar rakskrid a zo bet graet gant an istorour Armel de Wismes. An oberer - an Naonedad Pierre-Emmanuel Marais - en deus skrivet "Ronan ar c'horrigan" e 2007 (Keit Vimp Bev). Resevet en deus al levrig-mañ an eil priz evit ar genstrivadeg "Priz ar Vugale 2008".

Evit difenn ar brezhoneg ez eus bet graet ur fest-deiz gant Ai'ta!, tre e-kreiz Kastell an Duged, e Naoned.

D'an 21 Kerzu 2007 e oa bet staliet panelloù mont-tre divyezhek e Naoned.

D'ar 24 Kerzu 2007 e oa distro ar brezhoneg ouzh ar skramm e Naoned, 4 bloavezh goude bezañ lamet an abadennoù brezhoneg gant renerien Frañs 3. War ar chadenn lec'hel Telenantes e oa skignet ar sitkom kentañ bet graet e brezhoneg.

D’ar 27 a viz Genver 2012 e oa bet votet ar garta Ya d'ar brezhoneg gant kuzul-kêr ar gumun.

D'an 10 Meurzh 2021 e oa bet roet ar c'hentañ levrig familh brezhonek gant ti-kêr Naoned.

Emdroadur ar boblañs[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

^[6]

Ekonomiezh[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

KKG[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Kambr Kenwerzh ha Greanterezh Naoned / Sant-Nazer zo e Naoned. Eno emañ ivez KKR Broioù al Liger.

Tour Breizh.

Porzh Emren[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

N'eo ket bev porzh Naoned ken. E 2005 e oa tremenet 35,5 milion a donennoù e Porzh Emren Naoned / Sant-Nazer met nemet 10% anezho a oa bet e Naoned da lavaret pe e Chevire (produioù koad) pe Ar Roc'h-Morvan (ed). Er porzh emren e tremen ivez lodennoù eus an A380 a ya da Vourdel.

Naoned ha tour Breizh.

Cassegrain[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Ar stal boued-mir bet savet gant Charles Cassegrain a oa bet krouet e 1856 e Naoned. Unan eus politkourien veur Naoned eo bet Léopold Cassegrain.

Trenioù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Emañ Naoned war al linenn hent-houarn a ya eus Paris d'ar Groazig. Ac'haleno e c'haller mont ivez da :

Redon (hag alese pe da Gemper pe da Roazhon) ;
da Lyon;
d'ar Roc'hell (hag alese da Vourdel) ;
da Bornizh.

N'eus linenn ebet etre Naoned ha Roazhon.

Tramgirri[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Ur rouedad tramgirri a oa bet e Naoned etre 1876 ha 1958. Roet e oa lañs dezhañ e 1876 gant Louis Mékarski, ar mekanikoù a yae en-dro gant aer moustret. E 1914 e teue da vezañ melen ar girri, ha gant tredan e yeont en-dro. Dilezet e oa an tramgarr e 1958 betek miz Genver 1985 pa oa savet ul linenn etre Bellevue ha La Haluchère. D'an 2 a viz Gwengolo 2000 e oa astennet al linenn 1 ha digoret al linenn 3 etre Plaissance ha Hôtel Dieu.

Ne oa ket dibabet ar metro gant ti-kêr Naoned, pa oa bet gant Roazhon, kêr vihanoc'h anezhi.

Monumantoù ha traoù heverk[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Roet eo bet al label Kêrioù ha Broioù Arz hag Istor dezhi.

Iliz-Veur Sant Pêr ha Sant Paol[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Diavez

Diabarzh

An nev (war zu an aoter)
Ar bolzioù
maen-bolz
bolz a eñvor an dug François II.
bolz a eñvor an dug François II. An aeled
bolz a eñvor an dug François II. Al levranez
bolz a eñvor an dug François II. Al leon
Maen-bolz gant ardamezioù Breizh
Bolz a eñvor Lamoricière
Iliz-Veur Naoned. Ardamezioù Breizh ar Gordenn-C'houriz war maen-bolz

Penniliz Sant Nikolaz[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Diavez

Diabarzh

Iliz ar Groaz Santel[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Iliz Sant Kler[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Kastell an Duged[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Diavez

Diabarzh

Porzh diabarz ar c'hastell ː kanolioù renket er porzh. Tresadenn e-barzh levrig Adolphe Joanne. 1884.

Mirdioù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Evel pep meurgêr he deus Naoned kalz mirdioù disheñvel, testoù e c'hlad hag e istor pinvidik :

Mirdi Istor Naoned, e Kastel Duked Breizh
Mirdi an Arzoù-Kaer
Mirdi Thomas Dobrée, mirdi henoniezh
Muzeom Istor Naturel
Mirdi Jules Verne
Mekanikoù an Enez (an Olifant bras, ha kement zo...)
Mirdi ar Voulerezh

Liorzhoù ha parkoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

100 liorzh a zo e Naoned, en o zouez 11 park, evel Park Procé, Park ar Blottereau, Park ar Gaudinière, al Liorzh botanek...

Bezioù ar C'hommonwealth e beredoù ar gumun[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Bezioù ar C'hommonwealth e bered La Bouteillerie

Bro	Niver a dud
Kanada	1 (Tirlu)
Rouantelezh-Unanet	27 (Merdeadurezh kenwerzh: 3, Morlu:1, Tirlu:23)
Hollad	28

Marvet int e-kerzh ar Brezel-bed kentañ^[7].

Bezioù ar C'hommonwealth e bered Pont-du-Cens


Bro	Niver a soudarded
Aostralia	4
Kanada	6
Rouantelezh-Unanet	92 Aerlu:77 Tirlu: 15
Zeland-Nevez	4
Hollad	106

Marvet int e-kerzh an Eil Brezel-bed^[8] .

Sport[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Marc'hhouarnerezh[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Tro Bro-C'hall[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

13 a viz Gouere 1903 : 5vet hag 2^l diwezhañ tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Bourdel (Gironde) ha Naoned ; aet ar maout gant Maurice Garin.
18 a viz Gouere 1903 : loc'hañ a ra 6vet ha diwezhañ tennad-hent Tro Bro-C'hall eus Naoned war-du Pariz.
20 a viz Gouere 1904 : 5vet hag 2^l diwezhañ tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Bourdel (Gironde) ha Naoned ; aet ar maout gant Hippolyte Aucouturier (divarrekaet d'an 30 a viz Du).
23 a viz Gouere 1904 : loc'hañ a ra 6vet ha diwezhañ tennad-hent Tro Bro-C'hall eus Naoned war-du Pariz.
22 a viz Gouere 1906 : 10vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Bourdel (Gironde) ha Naoned ; aet ar maout gant Louis Trousselier.
24 a viz Gouere 1906 : 11vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Naoned ha Brest ; aet ar maout gant Louis Trousselier.
28 a viz Gouere 1907 : 11vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Bourdel (Gironde) ha Naoned ; trec'h eo Lucien Petit-Breton (lesanv Lucien Mazan).
30 a viz Gouere 1907 : 12vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Naoned ha Brest ; trec'h eo Gustave Garrigou.
2 a viz Eost 1908 : 11vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Bourdel (Gironde) ha Naoned ; aet ar maout gant Lucien Petit-Breton
4 a viz Eost 1908 : 12vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Naoned ha Brest ; aet ar maout gant François Faber (Luksembourg).
25 a viz Gouere 1909 : 11vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Bourdel (Gironde) ha Naoned ; aet ar maout gant Louis Trousselier.
27 a viz Gouere 1909 : 12vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Naoned ha Brest ; aet ar maout gant Gustave Garrigou.
25 a viz Gouere 1910 : 12vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Bourdel (Gironde) ha Naoned ; aet ar maout gant Louis Trousselier.
27 a viz Gouere 1910 : 13vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Naoned ha Brest ; aet ar maout gant Gustave Garrigou.
7 a viz Gouere 1932 : 2^l tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Caen (Calvados) ha Naoned ; aet ar maout gant Kurt Stöpel (Alamagn).
9 a viz Gouere 1932 : loc'hañ a ra 3^e tennad-hent Tro Bro-C'hall eus Naoned war-du Bourdel (Gironde).
27 a viz Gouere 1934 : 21añ tennad-hent Tro Bro-C'hall etre La Roche-sur-Yon (Vañde) ha Naoned (a-benn d'an eur) ; aet ar maout gant Antonin Magne.
28 a viz Gouere 1934 : loc'hañ a ra 22^l hag 2^l diwezhañ tennad-hent Tro Bro-C'hall eus Naoned war-du Caen (Calvados).
26 a viz Gouere 1935 : 19vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre La Roche-sur-Yon (Vañde) ha Naoned (a-benn d'an eur) ; aet ar maout gant Jean Aerts (Belgia).
27 a viz Gouere 1935 : loc'hañ a ra 20vet tennad-hent Tro Bro-C'hall eus Naoned war-du Vire (Calvados).
7 a viz Gouere 1938 : 3^e tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Sant-Brieg ha Naoned ; aet ar maout gant Gerrit Schulte (Izelvroioù).
8 a viz Gouere 1938 : 4^e tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Naoned ha La Roche-sur-Yon (Vañde) (a-benn d'an eur) ; aet ar maout gant Eloi Meulenberg (Belgia).
14 a viz Gouere 1939 : 5vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre an Oriant ha Naoned ; aet ar maout gant Amédée Fournier.
15 a viz Gouere 1939 : loc'hañ a ra 6vet tennad-hent Tro Bro-C'hall eus Naoned war-du ar Roc'hell (Charente-Maritime).
2 a viz Gouere 1948 : 3^e tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Dinarzh ha Naoned ; aet ar maout gant Guy Lapébie.
3 a viz Gouere 1948 : loc'hañ a ra 4^e tennad-hent Tro Bro-C'hall eus Naoned war-du ar Roc'hell (Charente-Maritime).
9 a viz Gouere 1953 : 7vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre ar Mañs (Sarthe) ha Naoned ; aet ar maout gant Livio Isotti (Italia).
10 a viz Gouere 1953 : loc'hañ a ra 8vet tennad-hent Tro Bro-C'hall eus Naoned war-du Bourdel (Gironde).
27 a viz Mezheven 1957 : loc'hañ a ra 1añ tennad-hent Tro Bro-C'hall eus Naoned war-du Granville (Manche).
30 a viz Mezheven 1959 : 6vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Blaen ha Naoned (a-benn d'an eur) ; aet ar maout gant Roger Rivière.
1añ a viz Gouere 1959 : loc'hañ a ra 7vet tennad-hent Tro Bro-C'hall eus Naoned war-du ar Roc'hell (Charente-Maritime).
4 a viz Gouere 1968 : 7vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre an Oriant ha Naoned ; aet ar maout gant Franco Bitossi (Italia).
5 a viz Gouere 1968 : loc'hañ a ra 8vet tennad-hent Tro Bro-C'hall eus Naoned war-du Royan (Charente-Maritime).
6 a viz Gouere 1980 : 9vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Sant-Maloù ha Naoned ; aet ar maout gant Jan Raas (Izelvroioù).
3 a viz Gouere 1981 : 8vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Rochefort (Charente-Maritime) ha Naoned ; aet ar maout gant Ad Wijnands (Izelvroioù).
5 a viz Gouere 1981 : loc'hañ a ra 9vet tennad-hent Tro Bro-C'hall eus Naoned war-du Ar Mañs (Sarthe).
12 a viz Gouere 1982 : 9vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Pluveleg ha Naoned ; aet ar maout gant Stefan Mutter (Suis).
7 a viz Gouere 1983 : 6vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Kastellbriant ha Naoned (a-benn d'an eur) ; aet ar maout gant Bert Oosterbosch (Izelvroioù).
8 a viz Gouere 1983 : 7vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Naoned hag Enez-Oléron (Charente-Maritime).
6 a viz Gouere 1984 : 8vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Ar Mañs (Sarthe) ha Naoned ; aet ar maout gant Pascal Jules.
7 a viz Gouere 1984 : loc'hañ a ra 9vet tennad-hent Tro Bro-C'hall eus Naoned war-du Bourdel (Gironde).
11 a viz Gouere 1986 : 8vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Saint-Hilaire-du-Harcouët (Manche) ha Naoned ; aet ar maout gant Eddy Planckaert (Belgia).
12 a viz Gouere 1986 : 9vet tennad-hent Tro Bro-C'hall e Naoned (a-benn d'an eur) ; aet ar maout gant ar Breizhad Bernard Hinault.
13 a viz Gouere 1986 : loc'hañ a ra 10vet tennad-hent Tro Bro-C'hall eus Naoned war-du park tematek Futuroscope (Vienne).
5 a viz Gouere 1988 : loc'hañ a ra 3^e tennad-hent Tro Bro-C'hall eus Naoned war-du Ar Mañs (Sarthe).
2 a viz Gouere 1990 : 3^e tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Poitiers (Vienne) ha Naoned ; aet ar maout gant Moreno Argentin (Italia).
3 a viz Gouere 1990 : 4^e tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Naoned ha Menez Mikael ar Mor ; aet ar maout gant Johan Museeuw (Belgia).
6 a viz Gouere 1999 : loc'hañ a ra 3^e tennad-hent Tro Bro-C'hall eus Naoned war-du Laval (Mayenne).
3 a viz Gouere 2000 : 3^e tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Loudun (Vienne) ha Naoned ; aet ar maout gant Tom Steels (Belgia).
4 a viz Gouere 2000 : 4^e tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Naoned ha Sant-Nazer (a-benn d'an eur dre skipailh) ; aet ar maout gant Once (Spagn).
26 a viz Gouere 2003 : 19vet hag eil diwezhañ tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Pornizh ha Naoned (a-benn d'an eur) ; aet ar maout gant David Millar (Skos).
7 a viz Gouere 2008 : 3^e tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Sant-Maloù ha Naoned ; aet ar maout gant Samuel Dumoulin.

Mell-droad[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

30 a viz Mae 1965 : aet Kampionad mell-droad Frañs gant Football Kleub Naoned evit ar wech kentañ, José Arribas e c'hourdoner d'an ampoent.
12 a viz Mezheven 1966 : aet Kampionad mell-droad Frañs gant Football Kleub Naoned evit an 2^l gwech, José Arribas e c'hourdoner d'an ampoent.
2 a viz Mezheven 1973 : aet Kampionad mell-droad Frañs gant Football Kleub Naoned evit an 3^e gwech, José Arribas e c'hourdoner d'an ampoent.
8 a viz Mezheven 1977 : aet Kampionad mell-droad Frañs gant Football Kleub Naoned evit ar 4^e gwech, Jean Vincent e c'hourdoner d'an ampoent.
27 a viz Mezheven 1980 : aet Kampionad mell-droad Frañs gant Football Kleub Naoned evit ar 5vet gwech, Jean Vincent e c'hourdoner d'an ampoent.
3 a viz Mezheven 1983 : aet Kampionad mell-droad Frañs gant Football Kleub Naoned evit ar 6vet gwech, Jean-Claude Suaudeau e c'hourdoner d'an ampoent.
24 a viz Mezheven 1995 : aet Kampionad mell-droad Frañs gant Football Kleub Naoned Atlantel evit ar 7vet gwech, Jean-Claude Suaudeau e c'hourdoner d'an ampoent.
19 a viz Mezheven 2001 : aet Kampionad mell-droad Frañs gant Football Kleub Naoned Atlantel evit an 8vet gwech, Raynald Denoueix e c'hourdoner d'an ampoent.

Basketball[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

En eil rummad e c'hoari Hermine de Nantes.

Handball[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

E-touez gwellañ skipailhoù Bro-C'hall emañ HBC Nantes.

Rugbi[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

En trede rummad e c'hoari ar Stade Nantais.

Melestradurezh[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Liammoù etrebroadel[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Gevelliñ[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Kêrioù gevellet

Agadir Maroko, Souss-Massa-Draâ), abaoe 1993
Kolozsvár Treuzsilvania, abaoe 1991
Cochabamba Bolivia, abaoe 1999
Dschang Kameroun, Kornôg, abaoe 2002
Durban Suafrika, KwaZulu-Natal), abaoe 2004
Jacksonville Stadoù-Unanet (Stad Florida), abaoe 1985
Kerdiz Kembre, abaoe 1964. War boulouard Naoned emañ ti-kêr Kerdiz
Niigata Japan, Chūbu), abaoe 1999
Qingdao Sina (Shandong), abaoe 2005
Recife Brazil, abaoe 2003
Rufisque Senegal, Rannbarzh Dakar
Saarbrücken Alamagn (Saarland), abaoe 1965. Ur blasenn e Saarbrücken zo anvet « Plasenn Naoned »
Seattle Stadoù-Unanet (Stad Washington), abaoe 1980
Suncheon Sukorea, abaoe 2007
Tbilisi Jorjia, abaoe 1979

Emglevioù

Artibonite Haiti, abaoe 2005
Desdunes Haiti, abaoe 2005
Jeriko Palestina, Sisjordania, abaoe 2001
Nantes Kebek, abaoe 2009
Pétion-Ville Haiti, abaoe 2005
St. Martinville Stadoù-Unanet, Louisiana, abaoe 1993

Koñsuldioù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Teir c'hoñsuliezh hollek a zo e Naoned : Tunizia staliet straed Boileau, Turkia kae François Mitterrand, hag Aljeria straed ar jeneral Buat.

Gwelet ivez[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Iliz-veur Naoned
Enez Naoned
Istor Naoned
- Listenn maered Naoned
- Kastell Duged Breizh
- Embann Naoned, embann gant ar roue gall Herri IV, sinet e Naoned en 1598.

Liammoù diavaez[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Muioc'h a restroù diwar-benn

Naoned

a vo kavet e Wikimedia Commons.

(fr) Lec'hienn ofisiel Naoned Meurgêr ha kêr Naoned

Levrlennadur[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Adolphe Joanne ː Géographie du département de Loire-Inférieure. Librairie Hachette et Cie. 1884
Pol Potier de Courcy : Nobiliaire et armorial de Bretagne. Adembannadur Editions des Régionalismes. Cressé. 2011/2014
Erwan Vallerie : Diazezoù studi istorel an anvioù-parrez. Corpus. An Here. 1995

Notennoù ha daveoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

[1] Roadennoù ofisiel e lec'hienn an EBSSA

[2] Mémoire des hommes

[3] Mémoire des hommes

[4] Mémoire des hommes

[5] Distro-skol ar c’helenn divyezhek

[6] EBSSA

[7] Commonwealth

[8] Commonwealth War Graves Commission

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]