Groe

Groe
Porzh Tudi.
Anv gallek (ofisiel)	Groix
Bro istorel	Bro-Gwened
Melestradurezh
Departamant	Mor-Bihan
Arondisamant	an Oriant
Kanton	an Oriant-2
Kod kumun	56069
Kod post	56590
Maer Amzer gefridi	Dominique Yvon 2014-2020
Etrekumuniezh	An Oriant tolpad-kêrioù
Bro velestradurel	Bro an Oriant
Lec'hienn web	http://www.groix.fr
Poblañsouriezh
Poblañs	2 263 ann. (2017)
Stankter	153 ann./km²
Douaroniezh
Daveennoù lec'hiañ	47° 38′ Norzh 3° 28′ Kornôg 47° 38′ Norzh 3° 28′ Kornôg
Uhelderioù	kreiz-kêr : 47 m bihanañ 0 m — brasañ 48 m
Gorread	14,82 km²
Groe

Groe zo ur gumun eus kanton an Oriant-2, en Enez Groe, e departamant ar Mor-Bihan e Breizh.

Ardamezioù

"rannet : - d'ar 1 : en arc'hant, e bemp brizhenn erminig e sabel lammellet; - d'an 2 : e glazur vag pesketañ e arc'hant goueliet e gul, eilet ouzh kleiz gant un devenn geotet leinet gant un tour-tan en arc'hant e goulou e gul; E bevenn en arc'hant. Un eor e sabel balirant war al lodennadur hag war ar vevenn, ar rilhenn skoret a zehou gant ur vleizmor en arc'hant hag a gleiz gant ur vorvleiz ivez en arc'hant" Aozer : M. Stephan Kuzul ar Gumun : 1957

Istor

Henamzer

• Abaoe ar Ragistor, 10 000 bloaz a-raok J.-K., eo poblet enez Groe. Savet eo bet ar meurvein gant tud ar mare neolitik. E-pad an Henamzer eo deuet ar Wenediz kozh (Veneti) hag ar Romaned.

Sent

• Er V^vet kantved e tilestras Sant Gourziern, deuet eus Kembre, en enezenn a-raok mont da Gemperle , hag er VII^vet kantved e teuas Sant Tudi eus Kembre ivez.

IX^vet kantved ha X^vet kantved

• Vikinged a oa e Groe. Kavet e voe ur bez viking e 1906 en enezenn.

Dispac'h Gall

• Melestradurezh: krouet e voe kumun Groe e 1790; e Kanton Porzh-Loeiz hag e Bann Henbont e oa . Brasaet e voe Kanton Porzh-Loeiz gant lezenn an 8 pluviôse an IX (28 a viz Genver 1801), dezhi an titl loi portant réduction du nombre de justices de paix. Lakaet e voe Groe en Arondisamant an Oriant krouet e 1800 .

XX^vet kantved

Brezel-bed kentañ

• Ur c'hamp-bac'h a voe digoret er gumun e 1914 evit derc'hel enbroidi eus ar stadoù o stourm ouzh Bro-C'hall ennañ.
• 174 gwaz eus Groe a varvas abalamour d'ar brezel, 48 anezhe war vor, hervez monumant ar re varv, d.le. 2,99 % ag ar boblañs hervez an niveradeg bet graet e 1911 .
• 1923: krouet e voe Kanton Groe , Groe o vout e gumun nemeti.
• 19-20 a viz Gwenholon 1930: c'hwec'h bag kollet, mervel a ra etre 34 ha 38 pesketour eus Groe abalamour d'ar gorventenn, o lezel 22 intañvez ha 38 emzivad war o lerc'h.
• 2-3 a viz C'hwevrer 1939: 180 mui 280 repuad o tont eus Spagn a zilestras e Groe a-raok bout kaset da Borzh-Loeiz .

Eil Brezel-bed

• 

  Soudarded alaman e Porzh-Tudi.

Nijerezioù ar Re Gevredet aet d'ar strad

• Ur c'harr-nij (Lancaster I marilhet R 5493 ha kodet KM-M) eus Aerlu ar Rouantelezh-Unanet (Royal Air Force) a gouezhas e donvor Groe d'ar 24 a viz Meurzh 1942: mervel a reas ar seizh milour eus ar Rouantelezh-Unanet hag ar milour aostralian a oa ennañ; ne voe ket adkavet o c'horfoù.
• Ur c'harr-nij (Hampden I marilhet A 158 ha kodet VN-?) eus Aerlu ar Rouantelezh-Unanet (Royal Air Force) a gouezhas e Groe d'ar 25 a viz Meurzh 1942: mervel a reas ar pevar nijour a oa ennañ; douaret int bet e bered Kerantreizh en Oriant.
• D'an 23 a viz Gwenholon 1943 e kouezhas ur c'harr-nij B-17 eus aerlu SUA (United States Army Air Forces) e Groe; lazhet e voe an dek nijour eus e baread.
• D'ar 14 a viz Eost 1944 e kouezhas un nijerez (Mosquito VI marilhet HR259 ha kodet DM-Q) eus aerlu ar Rouantelezh-Unanet (Royal Air Force) e Groe.

Traoù all

• E miz Du 1942 e voe bac'het 293 den en ur c'hamp savet nepell ouzh ar vered gant an Aozadur Todt, rediet e vezent da labourat evit sevel Moger ar Meurvor Atlantel; gwallgaset e vezent gant ar warded, 46 anezhe a varvas edan daou viz, en o mesk daou Bolonad yuzev, bet drouklazhet d'an 13 a viz Kerzu 1942 .
• E Sankenn an Oriant edo Groe .
• Dieubet e voe Groe d'an 10 a viz Mae 1945 goude emzaskoridigezh an Alamaned, prizoniet e voe 11 ofisour ha 559 is-ofisour ha milour ordin .

Anv P. Baron eus Groe ouzh monumant ar re fuzuilhet e Porzh-Loeiz

• D'an 23 a viz Mae 1945 e voe kavet korf marv un den eus ar gumun e-tal gwikadell Porzh-Loeiz. Er Rezistañs e oa; fuzuilhet e oa bet gant al lu alaman.
• Mervel a reas 50 den eus ar gumun abalamour d'ar brezel .

Brezel Aljeria

• Pevar gwaz a varvas .

Monumantoù ha traoù heverk

• 

  Ar bez viking adkrouet er mirdi.

• 

  Porzh Tudi, porzh pennañ an enez.

• 

  Porzh Tudi e-pad an Eil brezel-bed gant soudarded alaman.

• 

  Porzh Tudi.

• 

  Bigi e Porzh Tudi.

• 

  Poull-kannañ.

• 

  Tour-tan Beg ar C'hizhier.

• 

  Traezheg.

• 

  Tour-tan Penn-Maen.

• 

  Penn Maen.

• 

  Traezheg.

• 

  Lokmaria.

• 

  Gwel eus Groe.

• 

  Monumant ar re varv.

• Mein-veur niverus : lec'hioù (pe zaolioù-maen) anvet "Men Cam", "Men Yann" ha "Vagouar-Huen". Peulvini Kêrlard ha Kêrglavezig. Bezioù kozh.
• Ur bez viking (IX^vet-X^vet kantved), bet kavet e 1906, ennañ ur Viking a renk uhel.
• Arouezva Beg-Melen.
• Tour-tan Penn Maen.
• Tiez pesketaerien er penngêrioù. Feunteunioù ha poulloù-kannañ.
• Iliz katolik Sant-Tudi XI^vet kantved. Chapelioù XVIII^vet kantved ha XIX^vet kantved: an Dreinded (er vourc'h), Itron Varia Kalmean, Sant-Leonard (e Kelwid), Itron Varia Plasmanek (e Lokmaria).
• Ekomirdi Groe: istor, bleuñvoù, loened, douarouriezh, maenoniezh.
• Mirva naturel ha douarouriel. Toull-an-Ifern. Toull-ar-Gurun. Groc'h-ar-Meot.
• [2]Tour-tan Penn-Maen.
• Monumant ar re varv.

Douaroniezh

14 km² eo gorread Enez Groe. An enezenn vrasañ eus Breizh eo goude ar Gerveur.

8 km hirder ha 3 km ledander dezhi.

Emdroadur ar boblañs

Emdroadur ar boblañs abaoe 1793

Armerzh Groe e 1893

Rummadoù	Bro-C'hall	Groe
Niver ar rollidi	93 809	1 650
Niver ar bigi-pesketa	26 325	252
Fard e tonelloù	174 229	5 094
Dastumad (talvoudegezh e Lurioù gall)
Brezhili fresk	4 266 532	24 560
Sardin	12 481 831	56 000
Toun	2 577 434	1 055 000
Ligistri ha grilhed-traezh	3 410 338	185 000
Chevr	1 623 162	2 250
Pesked fresk	35 602 325	-
Bezhin ha temz	5 921 770	4 414

Brezhoneg

• Grammaire structurale du Breton de l'ile de Groix, Elmar Ternes
• E 2018 e vefe daou vrezhoneger en enez. Devezhioù deskiñ brezhoneg zo bet eno gant UDB.
• E C'hwevrer 2020 e varvas brezhoneger diwezhañ an enez.

Tud

• Guntiern, manac'h ha sant brezhon deuet eus Kembre.
• Tudi, manac'h ha sant brezhon deuet eus Kembre.
• Henry Moret livour gall, 1856-1913.

Tud bet ganet eno

• Yann-Bêr Kalloc'h, barzh, d'an 21 a viz Gouere 1888 e Groe hag aet da anaon d'an 10 a viz Ebrel 1917 en Urvillers, war an talbenn, e-pad ar Brezel-bed kentañ.
• Firmin Tristan (25 a viz Meurzh 1886-10 a viz Meurzh 1965 e Santez-Elen), maer ar gumun, kuzulier Kanton Groe ha kannad ar Mor-Bihan e Kambr an deputeed .
• José Calloch, brezhonegour ampart, bet o labourat e Mirdi Groe, aet da Anaon d'an 21 a viz C'hwevrer 2020 .

Arzourien bet awenet gant Groe

• Livourien: Germaine Gardey, Henry Moret.
• Kanerien : Gilles Servat en-deus skrivet ur ganaouenn "L'île de Groix".
• Skrivagnerien: Lucien Gourong (ganet e 1943), konter ha beajour

Sportoù

• Kampionad pouleñvat : https://www.letelegramme.fr/morbihan/ile-de-groix/samedi-8e-edition-du-championnat-du-monde-de-godille-29-08-2018-12064189.php.

Liammoù diavaez

• (br) Enez Groe war lec'hienn Geobreizh
• (fr) Keloù diwar-benn Enez Groe
• (fr) Maerdi Groe
• (fr) Istor Enez Groe ha familh Gourong

Livadennoù gant Henry Moret

• 

  Henry Moret : Groe (1891)

• 

  Henry Moret : Aod Enez Groe

• 

  Henry Moret : Enez Groe e-dan an erc'h (1892)

Dave ha notennoù

Porched Breizh – Adkavit pennadoù ha rummadoù Wikipedia a denn da Vreizh.