Ar Gerveur
| Ar Gerveur | |
|---|---|
 Foto ar Gerveur tapet diwar ur c'harr-nij, Gourenez Kiberen en norzh hag Enez Houad hag Edig er gevred. | |
| Anv(ioù) kozh | Gwedel |
| Anv gallek | Belle-Île-en-Mer |
| Geografiezh | |
| Lec'hiadur | Pleg-mor Gwaskogn (Meurvor Atlantel) |
| Daveennoù lec'hiañ | 47° 19′ 59″ N, 3° 11′ 13″ K |
| Gorread | 85,63 km² |
| Lein uhelañ | Kroaz ar Run (71 m) |
| Geologiezh | Enez kevandirel |
| Melestradurezh | |
| Bro |  Breizh
|
| Bro hengounel |  Bro-Gwened
|
| Departamant |  Mor-Bihan
|
| Kumuniezh-kumunioù | Ar Gerveur |
| Poblañs | |
| Poblañs | 5 528 ann. (2020)[1] |
| Stankted | 64,03 ann./km² |
| Titouroù all | |
| Dizoloadenn | Ragistor |
| Gwerzhid-eur | UTC+01:00 |
kemmañ  |
|
Ar Gerveur (henvrezhoneg: Gwedel; Belle-Île-en-Mer e galleg) zo un enezenn hag ur c'hanton kozh e departamant ar Mor-Bihan. Enezenn vrasañ Breizh eo, 90 km² dezhi.
Anv
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Stummoù skrivet
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- Erwan Vallerie ː Vindili, IVe kantved ; Guedel, 1026 ; Insula que vocatur Guedel et alio nomine Bella Insula, 1078 ; Guedel, XIIvet kantved ; Guezel, 1146 ; Guadel, XVvet kantved ; Calonesus, .XVIvet kantved
Gerdarzh
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- Vindili ː evit Marteville ha Varin, ar ger, "latin dre e stumm, ha brezhonek dre e ziazez, Vindilis, pe gwelloc'h c'hoazh Vendinis, a dalv kement ha Belle-Île"[2]
- Guedel
- Calonesus ː evit an ao. Bulet, Calonesus zo cal, "maen" hag ones," enezenn", alese calones, "enezenn ar reier". Evit an ao. de la Sauvagère, ar ger latin calonesus n'eo ken nemet ur stumm gresianek diwar kalos, pulcher e latin, ha nesos, insula, savet da vare ar roue gall Frañsez Iañ[3].
Kumunioù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Peder c'humun an enez a glot gant kumunioù kanton ar Gerveur : Bangor, Lokmaria-ar-Gerveur, Porzh-Lae ha Saozon.
Istor
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]War-dro 1687e voe lakaet markiz Vauban e-karg da sevel ar wikadell. Echuet e voe war-dro ar bloaz 1692.
Diskennidi Nicolas Fouquet (1615-1680), markiz ar Gerveur, o deus dalc'het an enezenn betek 1719. E domani ar roue e voe lakaet goude-se.
Dre feur-emglev an 18 Genver 1759 e voe lakaet Proviñs Breizh e-karg an enezenn evit kont ar Roue dre c'houestl.
D'ar 7 Mezheven 1761, goude ur seziz hir, e voe aloubet an enezenn gant Bro-Saoz ; arsailhet e voe gant an amiral Keppel hag ar jeneral Hodgson. Difennet e voe gant kadarnded ar marc'heg De Sainte-Croix, a godianas gant enor.
Goude peoc'h 1763 e tistroas ar Gerveur da Vro-C'hall.
- "Galeoù ar vugale"
E 1902, Ministrerezh gall ar Justice a stalias e Porzh-Lae un drevadenn-garc'har evit fellerien yaouank, a voe lesanvet "galeoù ar vugale". Ur skol vartolodaj a oa eno : ul lestr-skol teirgwern a oa war ar sec'h e-kreiz porzh ar prizon, hogen ar vugale ned aent ket war vor. Dizale e voe astennet ar vac'h dre brenañ domani Bruté hag e dreiñ d'ur skol labour-douar ha mekanikerezh, evit degemer ha stummañ muioc'h a vugale.
E 1934 en em zispac'has ar vugale ouzh doareoù o bac'hadur : gwallgaset e vezent, kannet, gwallet a-wechoù. Hemolc'het e voent ; hogozik an holl a voe tapet gant an diwallerien, ha gant annezidi an enez en eskemm ouzh ur sammad arc'hant evit pep bugel.
Er bed a-bezh e voe brudet "galeoù ar vugale" ar Gerveur, met dalc'het e voe da vont en-dro betek 1977.
Enoret e voe ar vugale-se gant Jacques Prévert en e varzhoneg La chasse à l'enfant (en dastumad Paroles, 1946) ha gant Marcel Carné en e film La fleur de l'âge (1947).
- Nijerezioù B-17 eus aerlu SUA (United States Army Air Forces) a gouezhas er Gerveur pe en donvor d'an enez : d'an 23 a viz Du 1942, unan kodet BN-U, lazhet e voe an dek nijour a oa en he bourzh ; d'ar 1añ a viz Mae 1943, daou garr-nij er mor nepell eus ar Gerveur, lazhet e voe seitek nijour, an tri nijour all a voe tapet gant an Alamaned ; d'an 28 a viz Even 1943, unan er mor nepell eus ar Gerveur ; lazhet e voe pemp nijour, ar pemp nijour all a voe tapet gant an Alamaned ; d'ar 4 a viz Gouere 1943, unan e donvor d'an enez, lazhet e voe an dek nijour[4].
- E Sankenn an Oriant edo an enezenn[5].
- Dieubet e voe ar Gerveur d'an 10 a viz Mae 1945 goude emzaskoridigezh an Alamaned ; prizoniet e voe 24 ofisour ha 1 003 is-ofisour ha milour ordin[6].
Sevenadur
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Sinema
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Adalek miz Kerzu 1946 betek miz Genver 1947 e troas ar filmaozour gall Jean Epstein (1897-1953) e film Le Tempestaire eno : e-touez annezidi an enezenn e tutaas-eñ e dudennoù.
Tud
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Tud bet ganet eno
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- Marc Dantzer, aktour, e 1903
Tud liammet gant ar gumun
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Istor
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- Laeset e voe gant Albèrto Gondi, aotrou Noisy-le-Roi, Perron ha Machikoul, kont ha diwezhatoc'h markiz ar Gerveur hag an Inizi Ieras, dug kenseurt Raez, d'e niz-bihan Jean-François Paul de Gondi, Kardinal Raez hag a gavas repu eno a-raok gwerzhañ anezhi da Nicolas Fouquet.
Komedianed
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- Sarah Bernhardt a brenas ur c'hreñvig hag a lakaas sevel div villa eno.
- Arletty a oa perc'hennez war un ti e Donnant.
- Vanessa Paradis ha Johnny Depp zo bet o vakañsiñ eno e miz Eost 2010.
Skrivagnerien
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Marc Antoine Girard de Saint-Amant, Jacques Prévert, André Gide ; Gustave Flaubert en deus skrivet ul levr anvet Belle-Île.
Ardamezeg ar familhoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
|
Aubert
brigader an arme; komandant Gerveur, aet da Anaon e 1708. "en aour e dri penn gadgi en sabel". |
|
Fouquet, markizien ar Gerveur e 1658 En argant e wiñver en gul |
Gevelliñ
[kemmañ | kemmañ ar vammenn].svg){kind=small}
Gwadeloup : Enez Mari-Galant (2007)
Levrlennadur
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- Pol Potier de Courcy : Nobiliaire et armorial de Bretagne. Adembannadur Editions des Régionalismes. Cressé. 2011/2014
- Erwan Vallerie : Diazezoù studi istorel an anvioù-parrez. Corpus. An Here. 1995
Pennadoù kar
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- Belle-Île (pennad disheñvelout)
Liammoù diavaez
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Notennoù ha daveoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- ↑ Intercommunalité-Métropole de CC de Belle-Île-en-Mer (245600465), war lec'hienn an INSEE
- ↑ Marteville & Varin, war-lec'h Ogée, 1843.
- ↑ Meneget gant Ogée, ha Marteville & Varin.
- ↑ Pertes USAAF
- ↑ Roger Leroux, Le Morbihan en guerre 1939-1945, Imprimerie de la Manutention, Mayenne, 1991, p. 587.
- ↑ Roger Leroux, op. cit., p. 622.
.svg){kind=small}
|
|
Porched Breizh – Adkavit pennadoù ha rummadoù Wikipedia a denn da Vreizh. |