Karaez-Plougêr

Karaez-Plougêr
Maner Kerampuilh
Anv gallek (ofisiel)	Carhaix-Plouguer
Bro istorel	Kernev
Melestradurezh
Departamant	Penn-ar-Bed
Arondisamant	Kastellin
Kanton	Karaez (pennlec'h)
Kod kumun	29024
Kod post	29270
Maer Amzer gefridi	Kristian Troadeg 2001-2020
Etrekumuniezh	KK ar Poc'hêr
Bro velestradurel	Bro Kornôg Kreiz-Breizh
Lec'hienn web	Ti-kêr
Poblañsouriezh
Poblañs	7 165 ann. (2020)
Stankter	278 ann./km²
Douaroniezh
Daveennoù lec'hiañ	48° 16′ 42″ Norzh 3° 34′ 02″ Kornôg
Uhelderioù	kreiz-kêr : 104 m bihanañ 69 m — brasañ 169 m
Gorread	25,81 km²
Karaez-Plougêr

Karaez, ent-hir Karaez-Plougêr, a zo ur gumun eus Breizh, pennlec'h kanton Karaez, ha kêr-benn Poc'hêr e Kerne. Er bloaz 1956 e voe kendeuzet Karaez gant Plougêr. Un enklozadur e oa Kêr-Garaez en homañ. E Penn-ar-Bed emañ, gennet etre tri departamant abaoe an dispac'h gall: Penn-ar-Bed, Mor-Bihan hag Aodoù-an-Arvor, ar pezh zo bet drastus evit hec'h armerzh.

Anv

stummoù skrivet

• Erwan Vallerie : "Caer Ahes, 1081; Carahes, 1146; Carhahes, Caraes, XIIè; Carahes, 1214; Carahais, 1278; Kerahes, 1290; Quarhez, 1305; Kerahes, 1306; Kerahes, Carahez, 1315; Karahes, 1320; Carahes, 1327; Kar heys, 1362; Carhaiz, 1363; Karahais, 1367; Kerhaes, 1368; Kerahaiz, 1370; Carahes, 1371; Carahes, Sancti Tremori de Karahes, 1371; Kerahes, 1378; Karahes, 1381; Carhaix, 1381; Kerahez, 1394; Kaerahees, 1405; Kaerahes, Kaerahez, 1415; Kerahes, 1420; Kerahez, Kerahes, 1422; Karhez, 1457; Guicaraix (anv-tiegezh*), 1457; Karheix, 1460; Keraheix, 1462; Kerahaix, 1466; Kerahez, 1467; Kerahes, 1469; Kerahes, 1488; Carhaix, 1489; Kerahes, 1513; Kerahes, 1516; Carhaix, 1519; Karhez, 1523; Kerahez, 1524; Kerahes, 1536; Carhaix, 1565; Kerahes, 1574; Kerahez, 1591; Quarahez, 1593; Karaes, Keraes, Carès, Kaerais, Kerhahez, Karhez, 1636; Ker-Aes, 1779".

Gerdarzh

Kalz a draoù zo bet kinniget evit an anv se, darn iskis ha fentus ː

• Gregor Rostren :  Urbs AEsia
• Dom Lobineau : diwar Ker-Is.
• Corret de la Tour d'Auvergne : diwar Aetius (gouarnour roman Galia)
• Ogée : Carhaix pe Ker-aes : diwar Aetius (gouarnour roman Galia)
• Jacques Cambry : priñsez Ahès, merc'h Conan Meriadec, pe merc'h roue Gralon
• Chevalier de Fréminville :  diwar Ahès (priñsez)
• Deric : diwar ar ger breton Ker-Heic, hag a dalv kement ha klujar, abalamour e vefe kalz diouto er vro.
• Moët de la Forte-Mason, meneget gant Marteville & Varin = omne metallum = kêr ar metalloù (abalamour mengleuzioù Poullaouen)
• Marteville & Varin : Urbs AEsia. Tostaet o deus ivez Keraes ouzh Mons Aerus > Mené-Arès = Menez-Arre
• René Jouan : Diwar anv Cherem pe Keren, kêr eus bro Tyr (Liban).
• Anatole Le Braz :  Kêr-Is =  Carhaix, kêrbenn an Ossismed.
• François Taldir-Jaffrennou :  mann da welout gant Caer Aétius n'ha Caer Ahès. Gwelloc'h eo tostaat ouzh ur gêr eus Kernev-Veur Carhays, 14 km eus Truro,  5 km eus Tregony.
• O.-L. Aubert :  Caer-Arhès
• Francis Gourvil  : Car- n'eus mann da welout gant Kêr
• Léon Fleuriot  :  Corophes > Carofes > Carifes > Carahaes.
• François Moal  : pe eus Caer Isc = Exeter, pe Caerhayes e Kernev-Veur, pe Caerleon-Upon-Usk, e Bro-Gembre
• Patrick Galliou ha Bernard Tanguy : Corophesium < Carrofens(em) < carruvium < quadruvium = kroazhent
• Bernard Tanguy : carruvium < quadruvium ' = kroazhent
• Gwenc'hlan Le Scouezec  : Kera(h)es, = Kêr (prinsez) Ahès
• Éditions Flohic :  carofes, kroazhent
• Guide Michelin : Kaer signifie ville; Ahès désignerait les Osismes, une tribu celte.
• Christian Y.-M. Kerboul : Carophesium > Carofès : kêr ar c'hroazhent
• Daniel Delattre : Corophesium, IX^vet; Kerahes, diouzh "Ker-Ahès, eil merc'h Gradlon.
• Christiane Kerboul-Vilhon : diwar Carhays eus Kernev-Veur

Ardamezioù

En aour, e ejon tremenant en argant. d'Hozier, 1696 Notenn — Fazius eo un tamm an dresadenn amañ (n'eo ket gwenn ar c'herniel nag an ouroul)

Istor

Henamzer

• Vorgium eo anv latin ar geoded c'halian, kêr-benn an Osismied, a zo deut da vout Karaez.
• Kentañ roudoù tud eno a zo eus ar IV^e kantved kt JK. Meneget eo e Taolenn Peutinger. Edo e-kreiz ur rouedad hentoù, galian da gentañ, roman goude, e stumm ur steredenn. Da skouer e kase an hentoù-se d'ar Pouldu dre Lannejenn ha Kemperle, da v-Blabia (Porzh-Loeiz bremañ) dre Henbont ha da Rieg dre Skaer ha Banaleg.

XVII^vet kantved

• Emsavadeg ar Bonedoù ruz: trubuilhoù a voe e kêr d'ar 6 ha d'ar 7 a viz Gouere 1675; d'ar 6 e vo preizhet ha lakaet en arigrap ti Claude Sauvan, fermour an dleoù, an aotrou Châteaufort gant ur yoc'h a dud: 150 gwaz ha 42 vaouez a voe tamallet oute bet kemeret perzh en trubuilhoù, lazhet ur mevel, laeret gwin-ardant, argant, pezhioù-arrebeuri, paperioù, ha kendalc'het e voe d'ar 7 daoust d'ar gouarnour, an aotrou Kerloued, bout deut war al lec'h.

Dispac'h Gall

• Gant al lezenn eus an 26 a viz C'hwevrer 1790 e voe lakaet Karaez da benn ur bann.

XX^vet kantved

Brezelioù

• KaraezMonumantarrevarv02.jpg

  Monumant Karaez. ‎

• Monumant ar re varv e Karaez.
• Monumant ar re varv e Plougêr, luc'hskeudenn.

Brezel-bed kentañ

• 145 gwaz eus Karaez, d.le. 4,15% eus ar boblañs e 1911, ha 62 eus Plougêr, d.le. 5% eus ar boblañs e 1911, a gollas o buhez abalamour d'ar brezel.

Eil brezel-bed

• Mervel a reas 27 milour, 24 den all a va varvas, lazhet d'an Alamaned pe er c'hampoù-bac'h.

Trevadennoù

• Brezel Indez-Sina: seizh gwaz a varvas.
• Brezel Aljeria: pevar gwaz a varvas.

Tachennoù all

• • Liban: mervel a reas ur milour e 1983;
  • Bosnia: ur milour a varvas e 1997.

Kendeuziñ

• 1956: bodet e voe Karaez ha Plougêr en ur gumun hepken, anvet "Karaez-Plougêr".

Monumantoù ha traoù heverk

• 

  Iliz katolik Sant Treveur, parrez Karaez

• 

  Iliz katolik Sant Pêr, parrez Plougêr

• 

  Tiez kozh

• 

  Ti ar Senechal

• 

  Marc'h-du kozh, plasenn an Ti-gar

• Dourbont roman
• Pont Toull Vihan
• Iliz-parrez Sant Treveur, Karaez
• Iliz Sant Pêr, Plougêr
• Maner Kernigez
• Ti ar Senechal
• Pont ar Veilh Veur
• Kouent an Aogustined
• Kouent Karmez
• Kouent an Ospitalierezed
• Ar mirva henoniezh
• Plasenn an Tour d’Auvergne
• Chapel Santez Anna
• Kastell Kerampuilh
• Ar C’hastell Ruz
• Marc'h-tan kozh

• Bez ar C'hommonwealth e bered ar gumun

• 

Bro	Niver a soudarded
Kanada	1 (aerlu)
Hollad	1

Mervel a reas d'an 13 a viz C'hwevrer 1943 e-pad an Eil Brezel Bed.

Dezougen

• 

• An ti-gar.

Emdroadur ar boblañs abaoe 1962

Niver a annezidi

Brezhoneg

• E 1921, d'an 2 a viz Gwengolo, e voe votet un het gant kuzul-kêr Karaez evit goulenn ma vije kelennet ar brezhoneg er skolajoù hag el liseoù hag e vije posupl tremen un arnodenn brezhoneg er vachelouriezh.
• Ar Brezoneg er Skol, 1934-1936: ar c'huzul-kêr a savas a-du gant ar mennad skignet gant al luskad Ar Brezoneg er Skol (ABES) evit kelennadurezh ar brezhoneg er skol.

Ya d'ar brezhoneg

• D'ar 27 a viz Gwengolo 2004 e oa bet votet ar garta Ya d'ar brezhoneg gant kuzul-kêr ar gumun.
• D'ar 14 a viz Meurzh 2005 e oa bet roet da gumun Karaez al label Ya d'ar brezhoneg live 2.
• D'an 31 a viz Genver 2009 e oa bet roet da gumun Karaez al label Ya d'ar brezhoneg live 3.

Buhez foran

• 

• Unan eus ar c'humunioù e-penn a-raok evit lakaat ar brezhoneg war wel er vuhez foran eo Karaez abaoe ar bloavezhioù 1980 da nebeutañ. Bet eo ar gumun gentañ o staliañ panelloù heñchañ divyezhek, pa oa maer Jean-Pierre Jeudy. Gant Kristian Troadeg, maer abaoe 2001 ez eus bet graet ur c'hammed all war-raok ha votet ez eus bet un destenn politikerezh yezh a-unvouezh. Ur bodad trakêr a vod dileuridi eus Ofis Publik ar Brezhoneg, kevredigezhioù brezhonek ar gumun hag hiniennoù kar-o-yezh zo bet savet dindan renerezh Visant Abaziou eilmaer brezhoneger e-karg eus ar sevenadur.
• E 1999 eo bet staliet sez Ofis ar Brezhoneg, benveg politikerezh yezh Rannvro Breizh e Karaez, gant ar Rannvro.

Deskadurezh

• Skolioù divyezhek a zo eno abaoe 1985.
• E Karaez eo bet staliet al lise Diwan kentañ e Breizh.
• E 2011 ez eus kaoz da serriñ an hentad vrezhonek en eil derez er skolioù Stad.
• E distro-skol 2022 e oa enskrivet er skol Diwan hag er c'hlasoù divyezhek 471 skoliad (27,4 % eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez). https://www.brezhoneg.bzh/98-kelenn.htm

Bugaligoù

• Al liezdegemer "Galipette/Toutig penn" en deus sinet Live 1 karta Divskouarn.
• Al liezdegemer "La main dans la main" en deus sinet ul live tost da live 1 karta Divskouarn.

Kelaouiñ

• 

• E Karaez emañ sez ar gazetenn c'hallek sizhuniek Poher-Hebdo.

Post

• 

• An ti-post.

Gouelioù dibar

• Gouel an Erer Kozh, e miz Gouere
• Bagadañs, e miz Gouere
• Saloñs al Levrioù ha Romantourien Breizh, en diskaramzer

Melestradurezh

Listenn maered Karaez
Mare		Anv	Strollad	Karg
1792		Théodore Le Gogal
a-raok 1845	goude 1845	Bernard		Kuzulier-meur
a-raok 1853	goude 1867	Révault		Kuzuliad-kêr e 1866
a-raok 1877	goude 1880	Joseph Nédellec		noter. Kuzulier-meur hag kannad
a-raok 1900	goude 1900	Anthoine
1906	mae 1945	Ferdinand Lancien	Strollad radikal-sokialour	Senedour
c'hwevrer 1957	meurzh 1977	Jean Rohou	dehou diseurt	tisaver labourioù foran
meurzh 1977	mezheven 1995	Jean-Pierre Jeudy	Strollad Komunour Gall	Kuzulier-meur kanton Karaez-Plouger.(1973-1979)
mezheven 1995	meurzh 2001	André Le Roux	Unvaniezh evit an demokratelezh Gall	apotiker
meurzh 2001	bremañ	Christian Troadec	kleiz diseurt	kazetenner
N'eo ket anavezet c'hoazh an holl fedoù.

An ti-kêr ha skritell divyezhek da-geñver un tennad eus an Dro-C'hall war varc'h-houarn (2011).

Tud

Tud bet ganet eno

• 

  Delwenn Théophile-Malo Corret e Karaez.

• 1743 : Théophile-Malo Corret de La Tour d'Auvergne
• 1909 : Vefa de Bellaing, songarourez, emsaverez yezh ha sevenadur Breizh ha barzhez

Tud douaret eno

• Frañsez Jaffrennou-Taldir.

Bez Taldir e bered ar gumun

Ardamezeg ar familhoù

	André Aotrounez Durville, eskopti Roazhon, ha Prat-Meur, eskopti Kernev. Ur serjant-jeneral Karaez e 1656	En gul, e lammell en aour
	Jean Raguineau, Senesal Karaez e 1713	En argant e zelfin ouzh kleiz, troc'het etre gul ha glazur

Gevellerezh

Gevellet eo kêr gant:

• Oiartzun (Euskal Herria) abaoe 1994
• Waldkappel (Alamagn) abaoe 1970
• Carraig Mhacaire Rois (Iwerzhon) abaoe 1996
• Dawlish (Bro-Saoz) abaoe 1977
• Rijnwoude (Izelvroioù) abaoe 1996
• El Arroub (Palestina) abaoe 2003

Darvoudoù-sport a bep seurt

• 6 a viz Gouere 2011 : 5vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Karaez hag ar C'hab Frehel; trec'h eo Mark Cavendish (Enez-Vanav).

Liammoù diavaez

• (br) Lec'hienn an ti-kêr
• (br) Karaez-Plougêr war lec'hienn Geobreizh
• L'Ouest en mémoire (Ina) - Daspun etrebroadel ar c'hoarioù Kelted e Karaez-Plougêr 1990
• L'Ouest en mémoire (Ina) - Gouel an Erer Kozh 1995
• L'Ouest en mémoire (Ina) - Spered Kreiz Breizh 1998
• (fr) Istor Vorgium