Karaez-Plougêr

Karaez-Plougêr
Maner Kerampuilh
Anv gallek (ofisiel)	Carhaix-Plouguer
Bro istorel	Kernev
Melestradurezh
Departamant	Penn-ar-Bed
Arondisamant	Kastellin
Kanton	Karaez (pennlec'h)
Kod kumun	29024
Kod post	29270
Maer Amzer gefridi	Kristian Troadeg (BWR) 2001-2026
Etrekumuniezh	KK ar Poc'hêr
Bro velestradurel	Bro Kornôg Kreiz-Breizh
Lec'hienn Web	Ti-kêr
Poblañsouriezh
Poblañs	7 326 ann. (2022)
Stankter	284 ann./km²
Douaroniezh
Daveennoù lec'hiañ	48° 16′ 42″ Norzh 3° 34′ 02″ Kornôg
Uhelderioù	kreiz-kêr : 104 m bihanañ 69 m — brasañ 169 m
Gorread	25,81 km²
Karaez-Plougêr

Karaez-Plougêr zo ur gumun e Breizh, pennlec'h kanton Karaez, ha kêr-benn Poc'hêr e Kerne. Er bloaz 1956 e voe kendeuzet Karaez gant Plougêr. Un enklozadur e oa Kêr-Garaez en homañ. E Penn-ar-Bed emañ, gennet etre tri departamant abaoe an dispac'h gall: Penn-ar-Bed, Mor-Bihan hag Aodoù-an-Arvor, ar pezh zo bet drastus evit hec'h armerzh.

Anv

Stummoù skrivet

• Erwan Vallerie : "Caer Ahes, 1081 ; Carahes, 1146 ; Carhahes, Caraes, XIIè ; Carahes, 1214 ; Carahais, 1278 ; Kerahes, 1290 ; Quarhez, 1305 ; Kerahes, 1306 ; Kerahes, Carahez, 1315 ; Karahes, 1320 ; Carahes, 1327 ; Kar heys, 1362 ; Carhaiz, 1363 ; Karahais, 1367 ; Kerhaes, 1368 ; Kerahaiz, 1370 ; Carahes, 1371 ; Carahes, Sancti Tremori de Karahes, 1371 ; Kerahes, 1378 ; Karahes, 1381 ; Carhaix, 1381 ; Kerahez, 1394 ; Kaerahees, 1405 ; Kaerahes, Kaerahez, 1415 ; Kerahes, 1420 ; Kerahez, Kerahes, 1422 ; Karhez, 1457 ; Guicaraix (anv-tiegezh*), 1457 ; Karheix, 1460 ; Keraheix, 1462 ; Kerahaix, 1466 ; Kerahez, 1467 ; Kerahes, 1469 ; Kerahes, 1488 ; Carhaix, 1489 ; Kerahes, 1513 ; Kerahes, 1516 ; Carhaix, 1519 ; Karhez, 1523 ; Kerahez, 1524 ; Kerahes, 1536 ; Carhaix, 1565 ; Kerahes, 1574 ; Kerahez, 1591 ; Quarahez, 1593 ; Karaes, Keraes, Carès, Kaerais, Kerhahez, Karhez, 1636 ; Ker-Aes, 1779".

Gerdarzh

Kalz a draoù zo bet kinniget evit an anv se, darn iskis ha fentus.

• Gregor Rostren : Urbs AEsia.
• Dom Lobineau : diwar Ker-Is.
• Corret de la Tour d'Auvergne : diwar Aetius (gouarnour roman Galia).
• Ogée : Carhaix pe Ker-aes : diwar Aetius (gouarnour roman Galia).
• Jacques Cambry : priñsez Ahès, merc'h Conan Meriadec, pe hini ar roue Gradlon.
• Chevalier de Fréminville : diwar Ahès (priñsez).
• Deric : diwar ar ger brezhonek Ker-Heic hag a dalv kement ha "klujar", abalamour ma vefe kalz anezho er vro.
• Moët de la Forte-Mason, meneget gant Marteville & Varin = omne metallum "kêr ar metaloù" abalamour da vengleuzioù Poullaouen.
• Marteville & Varin : Urbs AEsia. Tostaet o deus ivez Keraes ouzh Mons Aerus > Mené-Arès = Menez Arre.
• René Jouan : diwar anv Cherem pe Keren, kêr eus Tyr (Liban).
• Anatole Le Braz : Kêr-Is =  Carhaix, kêr-benn an Osismied.
• François Taldir-Jaffrennou : mann da welout gant Caer Aétius na Caer Ahès. Gwelloc'h eo tostaat ouzh ur gêr kerneveurek Carhays, 14 km eus Truru,  5 km eus Tregony.
• O.-L. Aubert : Caer-Arhès.
• Francis Gourvil : Car- n'eus mann da welout gant Kêr.
• Léon Fleuriot : Corophes > Carofes > Carifes > Carahaes.
• François Moal : eus Caer Isc = Exeter, pe Caerhayes e Kernev-Veur, pe Caerleon-Upon-Usk e Kembre.
• Patrick Galliou ha Bernard Tanguy : Corophesium < Carrofens(em) < carruvium < quadruvium = kroashent.
• Bernard Tanguy : carruvium < quadruvium ' = kroashent.
• Gwenc'hlan Le Scouezec  : Kera(h)es = Kêr (prinsez) Ahès.
• Éditions Flohic : carofes, kroashent.
• Guide Michelin : "Kaer" signifie "ville" ; Ahès désignerait les Osismes, une tribu celte.
• Christian Y.-M. Kerboul : Carophesium > Carofès : kêr ar c'hroashent.
• Daniel Delattre : Corophesium, Patrom:IXvet kentved ; Kerahes, eusKer-Ahès, eil merc'h Gradlon.
• Christiane Kerboul-Vilhon : diwar Carhays eus Kernev-Veur.

Ardamezioù

En aour e ejon tremenant en argant. d'Hozier, 1696

Istor

Henamzer

• Vorgium eo anv latin ar geoded c'halian, kêr-benn an Osismied, a zo deut da vout Karaez.
• Kentañ roudoù tud eno a zo eus ar IV^e kantved kt JK. Meneget eo e Taolenn Peutinger. Edo e-kreiz ur rouedad hentoù, galian da gentañ, roman goude, e stumm ur steredenn. Da skouer e kase an hentoù-se d'ar Pouldu dre Lannejenn ha Kemperle, da v-Blabia (Porzh-Loeiz bremañ) dre Henbont ha da Rieg dre Skaer ha Banaleg.

XVII^vet kantved

• Emsavadeg ar Bonedoù ruz: trubuilhoù a voe e kêr d'ar 6 ha d'ar 7 a viz Gouere 1675; d'ar 6 e vo preizhet ha lakaet en arigrap ti Claude Sauvan, fermour an dleoù, an aotrou Châteaufort gant ur yoc'h a dud: 150 gwaz ha 42 vaouez a voe tamallet oute bet kemeret perzh en trubuilhoù, lazhet ur mevel, laeret gwin-ardant, argant, pezhioù-arrebeuri, paperioù, ha kendalc'het e voe d'ar 7 daoust d'ar gouarnour, an aotrou Kerloued, bout deut war al lec'h.

Dispac'h Gall

• Gant al lezenn eus an 26 a viz C'hwevrer 1790 e voe lakaet Karaez da benn ur bann.

XX^vet kantved

Brezelioù

• Monumant ar re varv e Karaez.
• Monumant ar re varv e Plougêr, luc'hskeudenn.

Brezel-bed kentañ

• Mervel a reas 145 gwaz eus Karaez, da lâret eo 4,15% eus ar boblañs e 1911, ha 62 eus Plougêr, eleze 5% eus ar boblañs e 1911, abalamour d'ar brezel.

Eil brezel-bed

• Mervel a reas 27 milour, 24 den all a va varvas, lazhet d'an Alamaned pe er c'hampoù-bac'h.

Trevadennoù

• Brezel Indez-Sina: seizh gwaz a varvas.
• Brezel Aljeria: pevar gwaz a varvas.

Tachennoù all

• Liban : mervel a reas ur milour e 1983;
• Bosnia : ur milour a varvas e 1997.

Kendeuziñ

• 1956 : bodet e voe Karaez ha Plougêr en ur gumun hepken, anvet "Karaez-Plougêr".

Monumantoù ha traoù heverk

• 
  Iliz katolik Sant Treveur, parrez Karaez
• 
  Iliz katolik Sant Pêr, parrez Plougêr
• 
  Tiez kozh
• 
  Ti ar Senechal
• 
  Marc'h-du kozh, plasenn an Ti-gar

Dourbont roman Pont Toull Vihan Iliz-parrez Sant Treveur, Karaez Iliz Sant Pêr, Plougêr

Maner Kernigez Ti ar Senechal Pont ar Veilh Veur Kouent an Aogustined

Kouent Karmez Kouent an Ospitalierezed Ar mirva henoniezh Plasenn an Tour d’Auvergne

Chapel Santez Anna Kastell Kerampuilh Ar C’hastell Ruz Marc'h-tan kozh

• Bez ar C'hommonwealth e bered ar gumun

• 

Bro	Niver a soudarded
Kanada	1 (aerlu)
Hollad	1

Mervel a reas d'an 13 a viz C'hwevrer 1943 e-pad an Eil Brezel Bed.

Dezougen

• 

• An ti-gar.

Poblañs

Emdroadur ar boblañs abaoe 1962

Niver a annezidi

Brezhoneg

• E 1921, d'an 2 a viz Gwengolo, e voe votet un het gant kuzul-kêr Karaez evit goulenn ma vije kelennet ar brezhoneg er skolajoù hag el liseoù hag e vije posupl tremen un arnodenn brezhoneg er vachelouriezh.
• Ar Brezoneg er Skol, 1934-1936: ar c'huzul-kêr a savas a-du gant ar mennad skignet gant al luskad Ar Brezoneg er Skol (ABES) evit kelennadurezh ar brezhoneg er skol.

Ya d'ar brezhoneg

• D'ar 27 a viz Gwengolo 2004 e oa bet votet ar garta Ya d'ar brezhoneg gant kuzul-kêr ar gumun.
• D'ar 14 a viz Meurzh 2005 e oa bet roet da gumun Karaez al label Ya d'ar brezhoneg live 2.
• D'an 31 a viz Genver 2009 e oa bet roet da gumun Karaez al label Ya d'ar brezhoneg live 3.

Bannieloù Breizh, Frañs hag Europa ouzh talbenn an ti-kêr.

Buhez foran

• Unan eus ar c'humunioù e-penn a-raok evit lakaat ar brezhoneg war wel er vuhez foran eo Karaez abaoe ar bloavezhioù 1980 da nebeutañ. Bet eo ar gumun gentañ o staliañ panelloù heñchañ divyezhek, pa oa maer Jean-Pierre Jeudy. Gant Kristian Troadeg, maer abaoe 2001 ez eus bet graet ur c'hammed all war-raok ha votet ez eus bet un destenn politikerezh yezh a-unvouezh. Ur bodad trakêr a vod dileuridi eus Ofis Publik ar Brezhoneg, kevredigezhioù brezhonek ar gumun hag hiniennoù kar-o-yezh zo bet savet dindan renerezh Visant Abaziou eilmaer brezhoneger e-karg eus ar sevenadur.
• E 1999 eo bet staliet sez Ofis ar Brezhoneg, benveg politikerezh yezh Rannvro Breizh e Karaez, gant ar Rannvro.

Deskadurezh

• Skolioù divyezhek a zo eno abaoe 1985.
• E Karaez eo bet staliet al lise Diwan kentañ e Breizh.
• E 2011 ez eus kaoz da serriñ an hentad vrezhonek en eil derez er skolioù Stad.
• E distro-skol 2024 e oa enskrivet er skol Diwan hag er c'hlasoù divyezhek 167 skoliad (27,4 % eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez). https://www.brezhoneg.bzh/98-kelenn.htm

Bugaligoù

• Al liezdegemer "Galipette/Toutig penn" en deus sinet Live 1 karta Divskouarn.
• Al liezdegemer "La main dans la main" en deus sinet ul live tost da live 1 karta Divskouarn.

Kelaouiñ

• 

• E Karaez emañ sez ar gazetenn c'hallek sizhuniek Poher-Hebdo.

Post

• 

• An ti-post.

Gouelioù dibar

• Gouel an Erer Kozh, e miz Gouere
• Bagadañs, e miz Gouere
• Saloñs al Levrioù ha Romantourien Breizh, en diskaramzer

Melestradurezh

• 
  An ti-kêr ha skritell divyezhek da-geñver un tennad eus an Dro-C'hall war varc'h-houarn (2011).

Listenn maered Karaez
Mare		Anv	Strollad	Karg
1792		Théodore Le Gogal
a-raok 1845	goude 1845	Bernard		Kuzulier-meur
a-raok 1853	goude 1867	Révault		Kuzuliad-kêr e 1866
a-raok 1877	goude 1880	Joseph Nédellec		noter. Kuzulier-meur hag kannad
a-raok 1900	goude 1900	Anthoine
1906	mae 1945	Ferdinand Lancien	Strollad radikal-sokialour	Senedour
c'hwevrer 1957	meurzh 1977	Jean Rohou	dehou diseurt	tisaver labourioù foran
meurzh 1977	mezheven 1995	Jean-Pierre Jeudy	Strollad Komunour Gall	Kuzulier-meur kanton Karaez-Plouger.(1973-1979)
mezheven 1995	meurzh 2001	André Le Roux	Unvaniezh evit an demokratelezh Gall	apotiker
meurzh 2001	bremañ	Christian Troadec	kleiz diseurt	kazetenner
N'eo ket anavezet c'hoazh an holl fedoù.

Tud

Tud bet ganet eno

• 
  Delwenn Théophile-Malo Corret e Karaez.

• 1743 : Théophile-Malo Corret de La Tour d'Auvergne
• 1909 : Vefa de Bellaing, songarourez, emsaverez yezh ha sevenadur Breizh ha barzhez

Tud douaret eno

• 
  Bez Taldir e bered ar gumun.

• Frañsez Jaffrennou-Taldir.

Ardamezeg ar familhoù

	André Aotrounez Durville, eskopti Roazhon, ha Prat-Meur, eskopti Kernev ; ur serjant-jeneral Karaez e 1656. En gul, e lammell en aour.
	Jean Raguineau Senesal Karaez e 1713 En argant e zelfin ouzh kleiz, troc'het etre gul ha glazur

Gevellerezh

Gevellet eo kêr gant:

• Oiartzun (Euskal Herria) abaoe 1994
• Waldkappel (Alamagn) abaoe 1970
• Carraig Mhacaire Rois (Iwerzhon) abaoe 1996
• Dawlish (Bro-Saoz) abaoe 1977
• Rijnwoude (Izelvroioù) abaoe 1996
• El Arroub (Palestina) abaoe 2003

Darvoudoù-sport a bep seurt

• 6 a viz Gouere 2011 : 5vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Karaez hag ar C'hab Frehel; trec'h eo Mark Cavendish (Enez-Vanav).

Levrlennadur

• (fr) Quentel, P. : Un nom des anciennes routes : Carhaix . In : Revue internationale d'onomastique niv. 18-4, 1966 pp. 255-270.

Liammoù diavaez

• (br) Lec'hienn an ti-kêr
• (br) Karaez-Plougêr war lec'hienn Geobreizh
• L'Ouest en mémoire (Ina) - Daspun etrebroadel ar c'hoarioù Kelted e Karaez-Plougêr 1990
• L'Ouest en mémoire (Ina) - Gouel an Erer Kozh 1995
• L'Ouest en mémoire (Ina) - Spered Kreiz Breizh 1998
• (fr) Istor Vorgium