Karaez-Plougêr

Eus Wikipedia
(Adkaset eus Karaez)
Karaez-Plougêr
Maner Kerampuilh
Maner Kerampuilh
Ardamezioù
Anv gallek (ofisiel) Carhaix-Plouguer
Bro istorel Kernev Kernev
Melestradurezh
Departamant Penn-ar-Bed
Arondisamant Kastellin
Kanton Karaez (pennlec'h)
Kod kumun 29024
Kod post 29270
Maer
Amzer gefridi
Kristian Troadeg
2001-2020
Etrekumuniezh KK ar Poc'hêr
Bro velestradurel Bro Kornôg Kreiz-Breizh
Lec'hienn web Ti-kêr
Poblañsouriezh
Poblañs 7 165 ann. (2020)[1]
Stankter 278 ann./km²
Douaroniezh
Daveennoù
lec'hiañ
48° 16′ 42″ Norzh
3° 34′ 02″ Kornôg
/ 48.2783, -3.5672
Uhelderioù kreiz-kêr : 104 m
bihanañ 69 m — brasañ 169 m
Gorread 25,81 km²
Breizh5dept.svg
Lec'hiañ ar gêr
Karaez-Plougêr

Karaez, ent-hir Karaez-Plougêr, a zo ur gumun eus Breizh, pennlec'h kanton Karaez, ha kêr-benn Poc'hêr e Kerne. Er bloaz 1956 e voe kendeuzet Karaez gant Plougêr. Un enklozadur e oa Kêr-Garaez en homañ. E Penn-ar-Bed emañ, gennet etre tri departamant abaoe an dispac'h gall: Penn-ar-Bed, Mor-Bihan hag Aodoù-an-Arvor, ar pezh zo bet drastus evit hec'h armerzh.

Karaez2.gif


Douaroniezh[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Anv[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

stummoù skrivet[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

  • Erwan Vallerie : "Caer Ahes, 1081; Carahes, 1146; Carhahes, Caraes, XIIè; Carahes, 1214; Carahais, 1278; Kerahes, 1290; Quarhez, 1305; Kerahes, 1306; Kerahes, Carahez, 1315; Karahes, 1320; Carahes, 1327; Kar heys, 1362; Carhaiz, 1363; Karahais, 1367; Kerhaes, 1368; Kerahaiz, 1370; Carahes, 1371; Carahes, Sancti Tremori de Karahes, 1371; Kerahes, 1378; Karahes, 1381; Carhaix, 1381; Kerahez, 1394; Kaerahees, 1405; Kaerahes, Kaerahez, 1415; Kerahes, 1420; Kerahez, Kerahes, 1422; Karhez, 1457; Guicaraix (anv-tiegezh*), 1457; Karheix, 1460; Keraheix, 1462; Kerahaix, 1466; Kerahez, 1467; Kerahes, 1469; Kerahes, 1488; Carhaix, 1489; Kerahes, 1513; Kerahes, 1516; Carhaix, 1519; Karhez, 1523; Kerahez, 1524; Kerahes, 1536; Carhaix, 1565; Kerahes, 1574; Kerahez, 1591; Quarahez, 1593; Karaes, Keraes, Carès, Kaerais, Kerhahez, Karhez, 1636; Ker-Aes, 1779"[2].

Gerdarzh[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Kalz a draoù zo bet kinniget evit an anv se, darn iskis ha fentus[3] ː

  • Gregor Rostren :  Urbs AEsia
  • Dom Lobineau : diwar Ker-Is.
  • Corret de la Tour d'Auvergne : diwar Aetius (gouarnour roman Galia)
  • Ogée : Carhaix pe Ker-aes : diwar Aetius (gouarnour roman Galia)
  • Jacques Cambry : priñsez Ahès, merc'h Conan Meriadec, pe merc'h roue Gralon
  • Chevalier de Fréminville :  diwar Ahès (priñsez)
  • Deric : diwar ar ger breton Ker-Heic, hag a dalv kement ha klujar, abalamour e vefe kalz diouto er vro.
  • Moët de la Forte-Mason, meneget gant Marteville & Varin = omne metallum = kêr ar metalloù (abalamour mengleuzioù Poullaouen)
  • Marteville & Varin : Urbs AEsia. Tostaet o deus ivez Keraes ouzh Mons Aerus > Mené-Arès = Menez-Arre
  • René Jouan : Diwar anv Cherem pe Keren, kêr eus bro Tyr (Liban).
  • Anatole Le Braz :  Kêr-Is =  Carhaix, kêrbenn an Ossismed.
  • François Taldir-Jaffrennou :  mann da welout gant Caer Aétius n'ha Caer Ahès. Gwelloc'h eo tostaat ouzh ur gêr eus Kernev-Veur Carhays, 14 km eus Truro,  5 km eus Tregony.
  • O.-L. Aubert :  Caer-Arhès
  • Francis Gourvil  : Car- n'eus mann da welout gant Kêr
  • Léon Fleuriot  :  Corophes > Carofes > Carifes > Carahaes.
  • François Moal  : pe eus Caer Isc = Exeter, pe Caerhayes e Kernev-Veur, pe Caerleon-Upon-Usk, e Bro-Gembre
  • Patrick Galliou ha Bernard Tanguy : Corophesium < Carrofens(em) < carruvium < quadruvium = kroazhent
  • Bernard Tanguy : carruvium < quadruvium ' = kroazhent
  • Gwenc'hlan Le Scouezec  : Kera(h)es, = Kêr (prinsez) Ahès
  • Éditions Flohic :  carofes, kroazhent
  • Guide Michelin : Kaer signifie ville; Ahès désignerait les Osismes, une tribu celte.
  • Christian Y.-M. Kerboul : Carophesium > Carofès : kêr ar c'hroazhent
  • Daniel Delattre : Corophesium, IXvet; Kerahes, diouzh "Ker-Ahès, eil merc'h Gradlon.
  • Christiane Kerboul-Vilhon : diwar Carhays eus Kernev-Veur

Ardamezioù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Blason ville fr Carhaix-Plouguer (Finistère).svg En aour, e ejon tremenant en argant.
  • d'Hozier, 1696
  • Notenn — Fazius eo un tamm an dresadenn amañ (n'eo ket gwenn ar c'herniel nag an ouroul)

Istor[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Henamzer[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

XVIIvet kantved[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

  • Emsavadeg ar Bonedoù ruz: trubuilhoù a voe e kêr d'ar 6 ha d'ar 7 a viz Gouere 1675[5]; d'ar 6 e vo preizhet ha lakaet en arigrap ti Claude Sauvan, fermour an dleoù, an aotrou Châteaufort gant ur yoc'h a dud: 150 gwaz ha 42 vaouez a voe tamallet oute bet kemeret perzh en trubuilhoù, lazhet ur mevel, laeret gwin-ardant, argant, pezhioù-arrebeuri, paperioù, ha kendalc'het e voe d'ar 7 daoust d'ar gouarnour, an aotrou Kerloued, bout deut war al lec'h[6].

Dispac'h Gall[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

  • Gant al lezenn eus an 26 a viz C'hwevrer 1790 e voe lakaet Karaez da benn ur bann[7].

XXvet kantved[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Brezelioù[8][kemmañ | kemmañ ar vammenn]

  • Monumant ar re varv e Karaez.
  • Monumant ar re varv e Plougêr, luc'hskeudenn[9].
Brezel-bed kentañ[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
  • 145 gwaz eus Karaez, d.le. 4,15% eus ar boblañs e 1911[10], ha 62 eus Plougêr, d.le. 5% eus ar boblañs e 1911[11], a gollas o buhez abalamour d'ar brezel.
Eil brezel-bed[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
  • Mervel a reas 27 milour, 24 den all a va varvas, lazhet d'an Alamaned pe er c'hampoù-bac'h.
Trevadennoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Tachennoù all[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
    • Liban: mervel a reas ur milour e 1983;
    • Bosnia: ur milour a varvas e 1997.

Kendeuziñ[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

  • 1956: bodet e voe Karaez ha Plougêr en ur gumun hepken, anvet "Karaez-Plougêr".

Monumantoù ha traoù heverk[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

  • Dourbont roman
  • Pont Toull Vihan
  • Iliz-parrez Sant Treveur, Karaez
  • Iliz Sant Pêr, Plougêr
  • Maner Kernigez
  • Ti ar Senechal
  • Pont ar Veilh Veur
  • Kouent an Aogustined
  • Kouent Karmez
  • Kouent an Ospitalierezed
  • Ar mirva henoniezh
  • Plasenn an Tour d’Auvergne
  • Chapel Santez Anna
  • Kastell Kerampuilh
  • Ar C’hastell Ruz
  • Marc'h-tan kozh
  • Bez ar C'hommonwealth e bered ar gumun
Bro Niver a soudarded
Flag of Canada (1921–1957).svg Kanada 1 (aerlu)
Hollad 1

Mervel a reas d'an 13 a viz C'hwevrer 1943 e-pad an Eil Brezel Bed[12].

Dezougen[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

  • An ti-gar.

Emdroadur ar boblañs abaoe 1962[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Niver a annezidi

Brezhoneg[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

  • E 1921, d'an 2 a viz Gwengolo, e voe votet un het gant kuzul-kêr Karaez evit goulenn ma vije kelennet ar brezhoneg er skolajoù hag el liseoù hag e vije posupl tremen un arnodenn brezhoneg er vachelouriezh.
  • Ar Brezoneg er Skol, 1934-1936: ar c'huzul-kêr a savas a-du gant ar mennad skignet gant al luskad Ar Brezoneg er Skol (ABES) evit kelennadurezh ar brezhoneg er skol[13].

Ya d'ar brezhoneg[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Buhez foran[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Deskadurezh[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

  • Skolioù divyezhek a zo eno abaoe 1985.
  • E Karaez eo bet staliet al lise Diwan kentañ e Breizh.
  • E 2011 ez eus kaoz da serriñ an hentad vrezhonek en eil derez er skolioù Stad.
  • E distro-skol 2022 e oa enskrivet er skol Diwan hag er c'hlasoù divyezhek 471 skoliad (27,4 % eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez). https://www.brezhoneg.bzh/98-kelenn.htm

Bugaligoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

  • Al liezdegemer "Galipette/Toutig penn" en deus sinet Live 1 karta Divskouarn.
  • Al liezdegemer "La main dans la main" en deus sinet ul live tost da live 1 karta Divskouarn.

Kelaouiñ[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

  • E Karaez emañ sez ar gazetenn c'hallek sizhuniek Poher-Hebdo.

Post[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

  • An ti-post.

Gouelioù dibar[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Melestradurezh[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Listenn maered Karaez
Mare Anv Strollad Karg
1792 Théodore Le Gogal
a-raok 1845 goude 1845 Bernard Kuzulier-meur
a-raok 1853 goude 1867 Révault Kuzuliad-kêr e 1866
a-raok 1877 goude 1880 Joseph Nédellec noter. Kuzulier-meur hag kannad
a-raok 1900 goude 1900 Anthoine
1906 mae 1945 Ferdinand Lancien Strollad radikal-sokialour Senedour
c'hwevrer 1957 meurzh 1977 Jean Rohou dehou diseurt tisaver labourioù foran
meurzh 1977 mezheven 1995 Jean-Pierre Jeudy Strollad Komunour Gall Kuzulier-meur kanton Karaez-Plouger.(1973-1979)
mezheven 1995 meurzh 2001 André Le Roux Unvaniezh evit an demokratelezh Gall apotiker
meurzh 2001 bremañ Christian Troadec kleiz diseurt kazetenner
N'eo ket anavezet c'hoazh an holl fedoù.
An ti-kêr ha skritell divyezhek da-geñver un tennad eus an Dro-C'hall war varc'h-houarn (2011).

Tud[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Tud bet ganet eno[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Tud douaret eno[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Bez Taldir e bered ar gumun


Ardamezeg ar familhoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Andre de Durville.jpg André

Aotrounez Durville, eskopti Roazhon, ha Prat-Meur, eskopti Kernev.

Ur serjant-jeneral Karaez e 1656

En gul, e lammell en aour
Raguideau du Rocher.gif Jean Raguineau,

Senesal Karaez e 1713

En argant e zelfin ouzh kleiz, troc'het etre gul ha glazur

[14]

Gevellerezh[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Gevellet eo kêr gant:

Darvoudoù-sport a bep seurt[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Liammoù diavaez[kemmañ | kemmañ ar vammenn]


Commons
Muioc'h a restroù diwar-benn

a vo kavet e Wikimedia Commons.

Levrlennadur[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Daveoù ha notennoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

  1. Roadennoù ofisiel e lec'hienn an EBSSA
  2. Erwan Vallerie : Diazezoù studi istorel an anvioù-parrez. Corpus. An Here. 1995
  3. Bet embannet dre ar munud en niverenn 69 / Mezheven 2020, e-barzh Kaier ar Poher, p. 64 da 69
  4. Henri Guiriec, La Région de l'Ellé - bas et haut Ellé, e ti an aozer, hep deiziad, (e galleg), pajennoù 16 ha 17
  5. Yvon Garlan ha Claude Nières, Les Révoltes bretonnes de 1675 - papier timbré et bonnets rouges, Éditions Sociales, Pariz, 1975 (e galleg), pajennoù 113, 119 ha 120
  6. Jean Lemoine, Documents inédits relatifs à la Révolte du Papier timbré en Basse Bretagne en 1675, Bulletin de la Société archéologique du Finistère, 1896, pajennoù 126 ha 127
  7. J. B. Duverger, Collection complète des lois, décrets, ordonnances, règlemens avis du Conseil d'Etat, Levrenn gentañ, Eil embannadur, Pariz, 1834, p.105
  8. Monumant ar re varv
  9. Memorial Genweb
  10. Memorial Genweb
  11. Memorial Genweb
  12. Commonwealth War Graves Commission
  13. Marsel Guieysse, La langue bretonne : ce qu'elle fut, ce qu'elle est, ce qui se fait pour elle et contre elle, pajenn 264, Kemper, Nouvelles Éditions Bretonnes, 1936
  14. Pol Potier de Courcy : Nobiliaire et armorial de Bretagne. Adembannadur Editions des Régionalismes. Cressé. 2011/2014