Karaez-Plougêr
(Adkaset eus Karaez)
Karaez-Plougêr | ||
---|---|---|
Maner Kerampuilh | ||
![]() | ||
Anv gallek (ofisiel) | Carhaix-Plouguer | |
Bro istorel | ![]() | |
Melestradurezh | ||
Departamant | Penn-ar-Bed | |
Arondisamant | Kastellin | |
Kanton | Karaez (pennlec'h) | |
Kod kumun | 29024 | |
Kod post | 29270 | |
Maer Amzer gefridi | Kristian Troadeg 2001-2020 | |
Etrekumuniezh | KK ar Poc'hêr | |
Bro velestradurel | Bro Kornôg Kreiz-Breizh | |
Lec'hienn web | Ti-kêr | |
Poblañsouriezh | ||
Poblañs | 7 165 ann. (2020)[1] | |
Stankter | 278 ann./km² | |
Douaroniezh | ||
Daveennoù lec'hiañ | ||
Uhelderioù | kreiz-kêr : 104 m bihanañ 69 m — brasañ 169 m | |
Gorread | 25,81 km² | |
kemmañ ![]() |
Karaez, ent-hir Karaez-Plougêr, a zo ur gumun eus Breizh, pennlec'h kanton Karaez, ha kêr-benn Poc'hêr e Kerne. Er bloaz 1956 e voe kendeuzet Karaez gant Plougêr. Un enklozadur e oa Kêr-Garaez en homañ. E Penn-ar-Bed emañ, gennet etre tri departamant abaoe an dispac'h gall: Penn-ar-Bed, Mor-Bihan hag Aodoù-an-Arvor, ar pezh zo bet drastus evit hec'h armerzh.
Douaroniezh[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Anv[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
stummoù skrivet[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- Erwan Vallerie : "Caer Ahes, 1081; Carahes, 1146; Carhahes, Caraes, XIIè; Carahes, 1214; Carahais, 1278; Kerahes, 1290; Quarhez, 1305; Kerahes, 1306; Kerahes, Carahez, 1315; Karahes, 1320; Carahes, 1327; Kar heys, 1362; Carhaiz, 1363; Karahais, 1367; Kerhaes, 1368; Kerahaiz, 1370; Carahes, 1371; Carahes, Sancti Tremori de Karahes, 1371; Kerahes, 1378; Karahes, 1381; Carhaix, 1381; Kerahez, 1394; Kaerahees, 1405; Kaerahes, Kaerahez, 1415; Kerahes, 1420; Kerahez, Kerahes, 1422; Karhez, 1457; Guicaraix (anv-tiegezh*), 1457; Karheix, 1460; Keraheix, 1462; Kerahaix, 1466; Kerahez, 1467; Kerahes, 1469; Kerahes, 1488; Carhaix, 1489; Kerahes, 1513; Kerahes, 1516; Carhaix, 1519; Karhez, 1523; Kerahez, 1524; Kerahes, 1536; Carhaix, 1565; Kerahes, 1574; Kerahez, 1591; Quarahez, 1593; Karaes, Keraes, Carès, Kaerais, Kerhahez, Karhez, 1636; Ker-Aes, 1779"[2].
Gerdarzh[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Kalz a draoù zo bet kinniget evit an anv se, darn iskis ha fentus[3] ː
- Gregor Rostren : Urbs AEsia
- Dom Lobineau : diwar Ker-Is.
- Corret de la Tour d'Auvergne : diwar Aetius (gouarnour roman Galia)
- Ogée : Carhaix pe Ker-aes : diwar Aetius (gouarnour roman Galia)
- Jacques Cambry : priñsez Ahès, merc'h Conan Meriadec, pe merc'h roue Gralon
- Chevalier de Fréminville : diwar Ahès (priñsez)
- Deric : diwar ar ger breton Ker-Heic, hag a dalv kement ha klujar, abalamour e vefe kalz diouto er vro.
- Moët de la Forte-Mason, meneget gant Marteville & Varin = omne metallum = kêr ar metalloù (abalamour mengleuzioù Poullaouen)
- Marteville & Varin : Urbs AEsia. Tostaet o deus ivez Keraes ouzh Mons Aerus > Mené-Arès = Menez-Arre
- René Jouan : Diwar anv Cherem pe Keren, kêr eus bro Tyr (Liban).
- Anatole Le Braz : Kêr-Is = Carhaix, kêrbenn an Ossismed.
- François Taldir-Jaffrennou : mann da welout gant Caer Aétius n'ha Caer Ahès. Gwelloc'h eo tostaat ouzh ur gêr eus Kernev-Veur Carhays, 14 km eus Truro, 5 km eus Tregony.
- O.-L. Aubert : Caer-Arhès
- Francis Gourvil : Car- n'eus mann da welout gant Kêr
- Léon Fleuriot : Corophes > Carofes > Carifes > Carahaes.
- François Moal : pe eus Caer Isc = Exeter, pe Caerhayes e Kernev-Veur, pe Caerleon-Upon-Usk, e Bro-Gembre
- Patrick Galliou ha Bernard Tanguy : Corophesium < Carrofens(em) < carruvium < quadruvium = kroazhent
- Bernard Tanguy : carruvium < quadruvium ' = kroazhent
- Gwenc'hlan Le Scouezec : Kera(h)es, = Kêr (prinsez) Ahès
- Éditions Flohic : carofes, kroazhent
- Guide Michelin : Kaer signifie ville; Ahès désignerait les Osismes, une tribu celte.
- Christian Y.-M. Kerboul : Carophesium > Carofès : kêr ar c'hroazhent
- Daniel Delattre : Corophesium, IXvet; Kerahes, diouzh "Ker-Ahès, eil merc'h Gradlon.
- Christiane Kerboul-Vilhon : diwar Carhays eus Kernev-Veur
Ardamezioù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
![]() |
En aour, e ejon tremenant en argant.
|
Istor[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Henamzer[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- Vorgium eo anv latin ar geoded c'halian, kêr-benn an Osismied, a zo deut da vout Karaez.
- Kentañ roudoù tud eno a zo eus ar IVe kantved kt JK. Meneget eo e Taolenn Peutinger. Edo e-kreiz ur rouedad hentoù, galian da gentañ, roman goude, e stumm ur steredenn. Da skouer e kase an hentoù-se d'ar Pouldu dre Lannejenn ha Kemperle, da v-Blabia (Porzh-Loeiz bremañ) dre Henbont ha da Rieg dre Skaer ha Banaleg[4].
XVIIvet kantved[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- Emsavadeg ar Bonedoù ruz: trubuilhoù a voe e kêr d'ar 6 ha d'ar 7 a viz Gouere 1675[5]; d'ar 6 e vo preizhet ha lakaet en arigrap ti Claude Sauvan, fermour an dleoù, an aotrou Châteaufort gant ur yoc'h a dud: 150 gwaz ha 42 vaouez a voe tamallet oute bet kemeret perzh en trubuilhoù, lazhet ur mevel, laeret gwin-ardant, argant, pezhioù-arrebeuri, paperioù, ha kendalc'het e voe d'ar 7 daoust d'ar gouarnour, an aotrou Kerloued, bout deut war al lec'h[6].
Dispac'h Gall[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
XXvet kantved[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Brezelioù[8][kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- KaraezMonumantarrevarv02.jpg
Monumant Karaez.
- Monumant ar re varv e Karaez.
- Monumant ar re varv e Plougêr, luc'hskeudenn[9].
Brezel-bed kentañ[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- 145 gwaz eus Karaez, d.le. 4,15% eus ar boblañs e 1911[10], ha 62 eus Plougêr, d.le. 5% eus ar boblañs e 1911[11], a gollas o buhez abalamour d'ar brezel.
Eil brezel-bed[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- Mervel a reas 27 milour, 24 den all a va varvas, lazhet d'an Alamaned pe er c'hampoù-bac'h.
Trevadennoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- Brezel Indez-Sina: seizh gwaz a varvas.
- Brezel Aljeria: pevar gwaz a varvas.
Tachennoù all[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Kendeuziñ[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Monumantoù ha traoù heverk[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- Dourbont roman
- Pont Toull Vihan
- Iliz-parrez Sant Treveur, Karaez
- Iliz Sant Pêr, Plougêr
- Maner Kernigez
- Ti ar Senechal
- Pont ar Veilh Veur
- Kouent an Aogustined
- Kouent Karmez
- Kouent an Ospitalierezed
- Ar mirva henoniezh
- Plasenn an Tour d’Auvergne
- Chapel Santez Anna
- Kastell Kerampuilh
- Ar C’hastell Ruz
- Marc'h-tan kozh
- Bez ar C'hommonwealth e bered ar gumun
Bro | Niver a soudarded |
---|---|
![]() |
1 (aerlu) |
Hollad | 1 |
Mervel a reas d'an 13 a viz C'hwevrer 1943 e-pad an Eil Brezel Bed[12].
Dezougen[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- An ti-gar.
Emdroadur ar boblañs abaoe 1962[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Niver a annezidi

Brezhoneg[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- E 1921, d'an 2 a viz Gwengolo, e voe votet un het gant kuzul-kêr Karaez evit goulenn ma vije kelennet ar brezhoneg er skolajoù hag el liseoù hag e vije posupl tremen un arnodenn brezhoneg er vachelouriezh.
- Ar Brezoneg er Skol, 1934-1936: ar c'huzul-kêr a savas a-du gant ar mennad skignet gant al luskad Ar Brezoneg er Skol (ABES) evit kelennadurezh ar brezhoneg er skol[13].
Ya d'ar brezhoneg[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- D'ar 27 a viz Gwengolo 2004 e oa bet votet ar garta Ya d'ar brezhoneg gant kuzul-kêr ar gumun.
- D'ar 14 a viz Meurzh 2005 e oa bet roet da gumun Karaez al label Ya d'ar brezhoneg live 2.
- D'an 31 a viz Genver 2009 e oa bet roet da gumun Karaez al label Ya d'ar brezhoneg live 3.
Buhez foran[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- Unan eus ar c'humunioù e-penn a-raok evit lakaat ar brezhoneg war wel er vuhez foran eo Karaez abaoe ar bloavezhioù 1980 da nebeutañ. Bet eo ar gumun gentañ o staliañ panelloù heñchañ divyezhek, pa oa maer Jean-Pierre Jeudy. Gant Kristian Troadeg, maer abaoe 2001 ez eus bet graet ur c'hammed all war-raok ha votet ez eus bet un destenn politikerezh yezh a-unvouezh. Ur bodad trakêr a vod dileuridi eus Ofis Publik ar Brezhoneg, kevredigezhioù brezhonek ar gumun hag hiniennoù kar-o-yezh zo bet savet dindan renerezh Visant Abaziou eilmaer brezhoneger e-karg eus ar sevenadur.
- E 1999 eo bet staliet sez Ofis ar Brezhoneg, benveg politikerezh yezh Rannvro Breizh e Karaez, gant ar Rannvro.
Deskadurezh[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- Skolioù divyezhek a zo eno abaoe 1985.
- E Karaez eo bet staliet al lise Diwan kentañ e Breizh.
- E 2011 ez eus kaoz da serriñ an hentad vrezhonek en eil derez er skolioù Stad.
- E distro-skol 2022 e oa enskrivet er skol Diwan hag er c'hlasoù divyezhek 471 skoliad (27,4 % eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez). https://www.brezhoneg.bzh/98-kelenn.htm
Bugaligoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- Al liezdegemer "Galipette/Toutig penn" en deus sinet Live 1 karta Divskouarn.
- Al liezdegemer "La main dans la main" en deus sinet ul live tost da live 1 karta Divskouarn.
Kelaouiñ[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- E Karaez emañ sez ar gazetenn c'hallek sizhuniek Poher-Hebdo.
Post[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- An ti-post.
Gouelioù dibar[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- Gouel an Erer Kozh, e miz Gouere
- Bagadañs, e miz Gouere
- Saloñs al Levrioù ha Romantourien Breizh, en diskaramzer
Melestradurezh[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Mare | Anv | Strollad | Karg | |
---|---|---|---|---|
1792 | Théodore Le Gogal | |||
a-raok 1845 | goude 1845 | Bernard | Kuzulier-meur | |
a-raok 1853 | goude 1867 | Révault | Kuzuliad-kêr e 1866 | |
a-raok 1877 | goude 1880 | Joseph Nédellec | noter. Kuzulier-meur hag kannad | |
a-raok 1900 | goude 1900 | Anthoine | ||
1906 | mae 1945 | Ferdinand Lancien | Strollad radikal-sokialour | Senedour |
c'hwevrer 1957 | meurzh 1977 | Jean Rohou | dehou diseurt | tisaver labourioù foran |
meurzh 1977 | mezheven 1995 | Jean-Pierre Jeudy | Strollad Komunour Gall | Kuzulier-meur kanton Karaez-Plouger.(1973-1979) |
mezheven 1995 | meurzh 2001 | André Le Roux | Unvaniezh evit an demokratelezh Gall | apotiker |
meurzh 2001 | bremañ | Christian Troadec | kleiz diseurt | kazetenner |
N'eo ket anavezet c'hoazh an holl fedoù. |
Tud[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Tud bet ganet eno[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- 1743 : Théophile-Malo Corret de La Tour d'Auvergne
- 1909 : Vefa de Bellaing, songarourez, emsaverez yezh ha sevenadur Breizh ha barzhez
Tud douaret eno[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- Frañsez Jaffrennou-Taldir.
Ardamezeg ar familhoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Gevellerezh[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Gevellet eo kêr gant:
Oiartzun (Euskal Herria) abaoe 1994
Waldkappel (Alamagn) abaoe 1970
Carraig Mhacaire Rois (Iwerzhon) abaoe 1996
Dawlish (Bro-Saoz) abaoe 1977
Rijnwoude (Izelvroioù) abaoe 1996
El Arroub (Palestina) abaoe 2003
Darvoudoù-sport a bep seurt[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- 6 a viz Gouere 2011 : 5vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Karaez hag ar C'hab Frehel; trec'h eo Mark Cavendish (Enez-Vanav).
Liammoù diavaez[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- (br) Lec'hienn an ti-kêr
- (br) Karaez-Plougêr war lec'hienn Geobreizh
- L'Ouest en mémoire (Ina) - Daspun etrebroadel ar c'hoarioù Kelted e Karaez-Plougêr 1990
- L'Ouest en mémoire (Ina) - Gouel an Erer Kozh 1995
- L'Ouest en mémoire (Ina) - Spered Kreiz Breizh 1998
- (fr) Istor Vorgium
Levrlennadur[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Daveoù ha notennoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- ↑ Roadennoù ofisiel e lec'hienn an EBSSA
- ↑ Erwan Vallerie : Diazezoù studi istorel an anvioù-parrez. Corpus. An Here. 1995
- ↑ Bet embannet dre ar munud en niverenn 69 / Mezheven 2020, e-barzh Kaier ar Poher, p. 64 da 69
- ↑ Henri Guiriec, La Région de l'Ellé - bas et haut Ellé, e ti an aozer, hep deiziad, (e galleg), pajennoù 16 ha 17
- ↑ Yvon Garlan ha Claude Nières, Les Révoltes bretonnes de 1675 - papier timbré et bonnets rouges, Éditions Sociales, Pariz, 1975 (e galleg), pajennoù 113, 119 ha 120
- ↑ Jean Lemoine, Documents inédits relatifs à la Révolte du Papier timbré en Basse Bretagne en 1675, Bulletin de la Société archéologique du Finistère, 1896, pajennoù 126 ha 127
- ↑ J. B. Duverger, Collection complète des lois, décrets, ordonnances, règlemens avis du Conseil d'Etat, Levrenn gentañ, Eil embannadur, Pariz, 1834, p.105
- ↑ Monumant ar re varv
- ↑ Memorial Genweb
- ↑ Memorial Genweb
- ↑ Memorial Genweb
- ↑ Commonwealth War Graves Commission
- ↑ Marsel Guieysse, La langue bretonne : ce qu'elle fut, ce qu'elle est, ce qui se fait pour elle et contre elle, pajenn 264, Kemper, Nouvelles Éditions Bretonnes, 1936
- ↑ Pol Potier de Courcy : Nobiliaire et armorial de Bretagne. Adembannadur Editions des Régionalismes. Cressé. 2011/2014