Karaez-Plougêr

Maner Kerampuilh

Anv gallek (ofisiel)

Carhaix-Plouguer

Bro istorel

Kernev

Melestradurezh

Penn-ar-Bed

Karaez (pennlec'h)

29024

29270

Maer
Amzer gefridi

Kristian Troadeg (BWR)
2001-2026

Etrekumuniezh

KK ar Poc'hêr

Bro velestradurel

Bro Kornôg Kreiz-Breizh

Lec'hienn Web

Ti-kêr

Poblañsouriezh

Poblañs

7 165 ann. (2020)^[1]

Stankter

278 ann./km²

Douaroniezh

Daveennoù
lec'hiañ

48° 16′ 42″ Norzh
3° 34′ 02″ Kornôg / 48.2783, -3.5672

Uhelderioù

kreiz-kêr : 104 m
bihanañ 69 m — brasañ 169 m

Gorread

25,81 km²

Karaez-Plougêr

Karaez-Plougêr zo ur gumun e Breizh, pennlec'h kanton Karaez, ha kêr-benn Poc'hêr e Kerne. Er bloaz 1956 e voe kendeuzet Karaez gant Plougêr. Un enklozadur e oa Kêr-Garaez en homañ. E Penn-ar-Bed emañ, gennet etre tri departamant abaoe an dispac'h gall: Penn-ar-Bed, Mor-Bihan hag Aodoù-an-Arvor, ar pezh zo bet drastus evit hec'h armerzh.

Douaroniezh

Kumunioù amezek

Poullaouen	Poullaouen	Karnoed (Aodoù-an-Arvor)
Kerglof	N	Trefrin, Ar Vouster (Aodoù-an-Arvor)
	K Karaez-Plougêr R
	S
Kledenn-Poc'hêr, Sant-Hern	Motrev	Plevin (Aodoù-an-Arvor)

Anv

Stummoù skrivet

Erwan Vallerie : "Caer Ahes, 1081 ; Carahes, 1146 ; Carhahes, Caraes, XIIè ; Carahes, 1214 ; Carahais, 1278 ; Kerahes, 1290 ; Quarhez, 1305 ; Kerahes, 1306 ; Kerahes, Carahez, 1315 ; Karahes, 1320 ; Carahes, 1327 ; Kar heys, 1362 ; Carhaiz, 1363 ; Karahais, 1367 ; Kerhaes, 1368 ; Kerahaiz, 1370 ; Carahes, 1371 ; Carahes, Sancti Tremori de Karahes, 1371 ; Kerahes, 1378 ; Karahes, 1381 ; Carhaix, 1381 ; Kerahez, 1394 ; Kaerahees, 1405 ; Kaerahes, Kaerahez, 1415 ; Kerahes, 1420 ; Kerahez, Kerahes, 1422 ; Karhez, 1457 ; Guicaraix (anv-tiegezh*), 1457 ; Karheix, 1460 ; Keraheix, 1462 ; Kerahaix, 1466 ; Kerahez, 1467 ; Kerahes, 1469 ; Kerahes, 1488 ; Carhaix, 1489 ; Kerahes, 1513 ; Kerahes, 1516 ; Carhaix, 1519 ; Karhez, 1523 ; Kerahez, 1524 ; Kerahes, 1536 ; Carhaix, 1565 ; Kerahes, 1574 ; Kerahez, 1591 ; Quarahez, 1593 ; Karaes, Keraes, Carès, Kaerais, Kerhahez, Karhez, 1636 ; Ker-Aes, 1779"^[2].

Gerdarzh

Kalz a draoù zo bet kinniget evit an anv se, darn iskis ha fentus^[3].

Gregor Rostren : Urbs AEsia.
Dom Lobineau : diwar Ker-Is.
Corret de la Tour d'Auvergne : diwar Aetius (gouarnour roman Galia).
Ogée : Carhaix pe Ker-aes : diwar Aetius (gouarnour roman Galia).
Jacques Cambry : priñsez Ahès, merc'h Conan Meriadec, pe hini ar roue Gradlon.
Chevalier de Fréminville : diwar Ahès (priñsez).
Deric : diwar ar ger brezhonek Ker-Heic hag a dalv kement ha "klujar", abalamour ma vefe kalz anezho er vro.
Moët de la Forte-Mason, meneget gant Marteville & Varin = omne metallum "kêr ar metaloù" abalamour da vengleuzioù Poullaouen.
Marteville & Varin : Urbs AEsia. Tostaet o deus ivez Keraes ouzh Mons Aerus > Mené-Arès = Menez Arre.
René Jouan : diwar anv Cherem pe Keren, kêr eus Tyr (Liban).
Anatole Le Braz : Kêr-Is = Carhaix, kêr-benn an Osismied.
François Taldir-Jaffrennou : mann da welout gant Caer Aétius na Caer Ahès. Gwelloc'h eo tostaat ouzh ur gêr kerneveurek Carhays, 14 km eus Truru, 5 km eus Tregony.
O.-L. Aubert : Caer-Arhès.
Francis Gourvil : Car- n'eus mann da welout gant Kêr.
Léon Fleuriot : Corophes > Carofes > Carifes > Carahaes.
François Moal : eus Caer Isc = Exeter, pe Caerhayes e Kernev-Veur, pe Caerleon-Upon-Usk e Kembre.
Patrick Galliou ha Bernard Tanguy : Corophesium < Carrofens(em) < carruvium < quadruvium = kroashent.
Bernard Tanguy : carruvium < quadruvium ' = kroashent.
Gwenc'hlan Le Scouezec : Kera(h)es = Kêr (prinsez) Ahès.
Éditions Flohic : carofes, kroashent.
Guide Michelin : "Kaer" signifie "ville" ; Ahès désignerait les Osismes, une tribu celte.
Christian Y.-M. Kerboul : Carophesium > Carofès : kêr ar c'hroashent.
Daniel Delattre : Corophesium, Patrom:IXvet kentved ; Kerahes, eusKer-Ahès, eil merc'h Gradlon.
Christiane Kerboul-Vilhon : diwar Carhays eus Kernev-Veur.

Ardamezioù

En aour e ejon tremenant en argant.^[4]

d'Hozier, 1696

Istor

Henamzer

Vorgium eo anv latin ar geoded c'halian, kêr-benn an Osismied, a zo deut da vout Karaez.
Kentañ roudoù tud eno a zo eus ar IV^e kantved kt JK. Meneget eo e Taolenn Peutinger. Edo e-kreiz ur rouedad hentoù, galian da gentañ, roman goude, e stumm ur steredenn. Da skouer e kase an hentoù-se d'ar Pouldu dre Lannejenn ha Kemperle, da v-Blabia (Porzh-Loeiz bremañ) dre Henbont ha da Rieg dre Skaer ha Banaleg^[5].

XVII^vet kantved

Emsavadeg ar Bonedoù ruz: trubuilhoù a voe e kêr d'ar 6 ha d'ar 7 a viz Gouere 1675^[6]; d'ar 6 e vo preizhet ha lakaet en arigrap ti Claude Sauvan, fermour an dleoù, an aotrou Châteaufort gant ur yoc'h a dud: 150 gwaz ha 42 vaouez a voe tamallet oute bet kemeret perzh en trubuilhoù, lazhet ur mevel, laeret gwin-ardant, argant, pezhioù-arrebeuri, paperioù, ha kendalc'het e voe d'ar 7 daoust d'ar gouarnour, an aotrou Kerloued, bout deut war al lec'h^[7].

Dispac'h Gall

Gant al lezenn eus an 26 a viz C'hwevrer 1790 e voe lakaet Karaez da benn ur bann^[8].

XX^vet kantved

Brezelioù^[9]

Monumant ar re varv e Karaez.
Monumant ar re varv e Plougêr, luc'hskeudenn^[10].

Brezel-bed kentañ

Mervel a reas 145 gwaz eus Karaez, da lâret eo 4,15% eus ar boblañs e 1911^[11], ha 62 eus Plougêr, eleze 5% eus ar boblañs e 1911^[12], abalamour d'ar brezel.

Eil brezel-bed

Mervel a reas 27 milour, 24 den all a va varvas, lazhet d'an Alamaned pe er c'hampoù-bac'h.

Trevadennoù

Brezel Indez-Sina: seizh gwaz a varvas.
Brezel Aljeria: pevar gwaz a varvas.

Tachennoù all

Liban : mervel a reas ur milour e 1983;
Bosnia : ur milour a varvas e 1997.

Kendeuziñ

1956 : bodet e voe Karaez ha Plougêr en ur gumun hepken, anvet "Karaez-Plougêr".

Monumantoù ha traoù heverk

Iliz katolik Sant Treveur, parrez Karaez
Iliz katolik Sant Pêr, parrez Plougêr
Tiez kozh
Ti ar Senechal
Marc'h-du kozh, plasenn an Ti-gar

Dourbont roman
Pont Toull Vihan
Iliz-parrez Sant Treveur, Karaez
Iliz Sant Pêr, Plougêr

Maner Kernigez
Ti ar Senechal
Pont ar Veilh Veur
Kouent an Aogustined

Kouent Karmez
Kouent an Ospitalierezed
Ar mirva henoniezh
Plasenn an Tour d’Auvergne

Chapel Santez Anna
Kastell Kerampuilh
Ar C’hastell Ruz
Marc'h-tan kozh

Bez ar C'hommonwealth e bered ar gumun


Bro	Niver a soudarded
Kanada	1 (aerlu)
Hollad	1

Mervel a reas d'an 13 a viz C'hwevrer 1943 e-pad an Eil Brezel Bed^[13].

Dezougen

An ti-gar.

Poblañs

Emdroadur ar boblañs abaoe 1962

Niver a annezidi

Brezhoneg

E 1921, d'an 2 a viz Gwengolo, e voe votet un het gant kuzul-kêr Karaez evit goulenn ma vije kelennet ar brezhoneg er skolajoù hag el liseoù hag e vije posupl tremen un arnodenn brezhoneg er vachelouriezh.
Ar Brezoneg er Skol, 1934-1936: ar c'huzul-kêr a savas a-du gant ar mennad skignet gant al luskad Ar Brezoneg er Skol (ABES) evit kelennadurezh ar brezhoneg er skol^[14].

Ya d'ar brezhoneg

D'ar 27 a viz Gwengolo 2004 e oa bet votet ar garta Ya d'ar brezhoneg gant kuzul-kêr ar gumun.
D'ar 14 a viz Meurzh 2005 e oa bet roet da gumun Karaez al label Ya d'ar brezhoneg live 2.
D'an 31 a viz Genver 2009 e oa bet roet da gumun Karaez al label Ya d'ar brezhoneg live 3.

Bannieloù Breizh, Frañs hag Europa ouzh talbenn an ti-kêr.

Buhez foran

Unan eus ar c'humunioù e-penn a-raok evit lakaat ar brezhoneg war wel er vuhez foran eo Karaez abaoe ar bloavezhioù 1980 da nebeutañ. Bet eo ar gumun gentañ o staliañ panelloù heñchañ divyezhek, pa oa maer Jean-Pierre Jeudy. Gant Kristian Troadeg, maer abaoe 2001 ez eus bet graet ur c'hammed all war-raok ha votet ez eus bet un destenn politikerezh yezh a-unvouezh. Ur bodad trakêr a vod dileuridi eus Ofis Publik ar Brezhoneg, kevredigezhioù brezhonek ar gumun hag hiniennoù kar-o-yezh zo bet savet dindan renerezh Visant Abaziou eilmaer brezhoneger e-karg eus ar sevenadur.
E 1999 eo bet staliet sez Ofis ar Brezhoneg, benveg politikerezh yezh Rannvro Breizh e Karaez, gant ar Rannvro.

Deskadurezh

Skolioù divyezhek a zo eno abaoe 1985.
E Karaez eo bet staliet al lise Diwan kentañ e Breizh.
E 2011 ez eus kaoz da serriñ an hentad vrezhonek en eil derez er skolioù Stad.
E distro-skol 2023 e oa enskrivet er skol Diwan hag er c'hlasoù divyezhek 179 skoliad (27,4 % eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez). https://www.brezhoneg.bzh/98-kelenn.htm

Bugaligoù

Al liezdegemer "Galipette/Toutig penn" en deus sinet Live 1 karta Divskouarn.
Al liezdegemer "La main dans la main" en deus sinet ul live tost da live 1 karta Divskouarn.

Kelaouiñ

E Karaez emañ sez ar gazetenn c'hallek sizhuniek Poher-Hebdo.

Post

An ti-post.

Gouelioù dibar

Gouel an Erer Kozh, e miz Gouere
Bagadañs, e miz Gouere
Saloñs al Levrioù ha Romantourien Breizh, en diskaramzer

Melestradurezh

An ti-kêr ha skritell divyezhek da-geñver un tennad eus an Dro-C'hall war varc'h-houarn (2011).

Mare		Anv	Strollad	Karg
Listenn maered Karaez
1792		Théodore Le Gogal
a-raok 1845	goude 1845	Bernard		Kuzulier-meur
a-raok 1853	goude 1867	Révault		Kuzuliad-kêr e 1866
a-raok 1877	goude 1880	Joseph Nédellec		noter. Kuzulier-meur hag kannad
a-raok 1900	goude 1900	Anthoine
1906	mae 1945	Ferdinand Lancien	Strollad radikal-sokialour	Senedour
c'hwevrer 1957	meurzh 1977	Jean Rohou	dehou diseurt	tisaver labourioù foran
meurzh 1977	mezheven 1995	Jean-Pierre Jeudy	Strollad Komunour Gall	Kuzulier-meur kanton Karaez-Plouger.(1973-1979)
mezheven 1995	meurzh 2001	André Le Roux	Unvaniezh evit an demokratelezh Gall	apotiker
meurzh 2001	bremañ	Christian Troadec	kleiz diseurt	kazetenner
N'eo ket anavezet c'hoazh an holl fedoù.

Tud

Tud bet ganet eno

Delwenn Théophile-Malo Corret e Karaez.

1743 : Théophile-Malo Corret de La Tour d'Auvergne
1909 : Vefa de Bellaing, songarourez, emsaverez yezh ha sevenadur Breizh ha barzhez

Tud douaret eno

Bez Taldir e bered ar gumun.

Frañsez Jaffrennou-Taldir.

Ardamezeg ar familhoù

	André Aotrounez Durville, eskopti Roazhon, ha Prat-Meur, eskopti Kernev ; ur serjant-jeneral Karaez e 1656. En gul, e lammell en aour.
	Jean Raguineau Senesal Karaez e 1713 En argant e zelfin ouzh kleiz, troc'het etre gul ha glazur

^[15]

Gevellerezh

Gevellet eo kêr gant:

Oiartzun (Euskal Herria) abaoe 1994
Waldkappel (Alamagn) abaoe 1970
Carraig Mhacaire Rois (Iwerzhon) abaoe 1996
Dawlish (Bro-Saoz) abaoe 1977
Rijnwoude (Izelvroioù) abaoe 1996
El Arroub (Palestina) abaoe 2003

Darvoudoù-sport a bep seurt

6 a viz Gouere 2011 : 5vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Karaez hag ar C'hab Frehel; trec'h eo Mark Cavendish (Enez-Vanav).

Levrlennadur

(fr) Quentel, P. : Un nom des anciennes routes : Carhaix . In : Revue internationale d'onomastique niv. 18-4, 1966 pp. 255-270.

Liammoù diavaez

Commons

Muioc'h a restroù diwar-benn

Karaez-Plougêr

a vo kavet e Wikimedia Commons.

Daveoù ha notennoù

↑ Roadennoù ofisiel e lec'hienn an EBSSA
↑ Erwan Vallerie : Diazezoù studi istorel an anvioù-parrez. Corpus. An Here. 1995
↑ Bet embannet dre ar munud en niverenn 69 / Mezheven 2020, e-barzh Kaier ar Poher, p. 64 da 69
↑ Fazius eo un tamm an dresadenn amañ (n'eo ket gwenn ar c'herniel nag an ouroul.
↑ Henri Guiriec, La Région de l'Ellé - bas et haut Ellé, e ti an aozer, hep deiziad, (e galleg), pajennoù 16 ha 17
↑ Yvon Garlan ha Claude Nières, Les Révoltes bretonnes de 1675 - papier timbré et bonnets rouges, Éditions Sociales, Pariz, 1975 (e galleg), pajennoù 113, 119 ha 120
↑ Jean Lemoine, Documents inédits relatifs à la Révolte du Papier timbré en Basse Bretagne en 1675, Bulletin de la Société archéologique du Finistère, 1896, pajennoù 126 ha 127
↑ J. B. Duverger, Collection complète des lois, décrets, ordonnances, règlemens avis du Conseil d'Etat, Levrenn gentañ, Eil embannadur, Pariz, 1834, p.105
↑ Monumant ar re varv
↑ Memorial Genweb
↑ Memorial Genweb
↑ Memorial Genweb
↑ Commonwealth War Graves Commission
↑ Marsel Guieysse, La langue bretonne : ce qu'elle fut, ce qu'elle est, ce qui se fait pour elle et contre elle, pajenn 264, Kemper, Nouvelles Éditions Bretonnes, 1936
↑ Pol Potier de Courcy : Nobiliaire et armorial de Bretagne. Adembannadur Editions des Régionalismes. Cressé. 2011/2014

[1] Roadennoù ofisiel e lec'hienn an EBSSA

[2] Erwan Vallerie : Diazezoù studi istorel an anvioù-parrez. Corpus. An Here. 1995

[3] Bet embannet dre ar munud en niverenn 69 / Mezheven 2020, e-barzh Kaier ar Poher, p. 64 da 69

[4] Fazius eo un tamm an dresadenn amañ (n'eo ket gwenn ar c'herniel nag an ouroul.

[5] Henri Guiriec, La Région de l'Ellé - bas et haut Ellé, e ti an aozer, hep deiziad, (e galleg), pajennoù 16 ha 17

[6] Yvon Garlan ha Claude Nières, Les Révoltes bretonnes de 1675 - papier timbré et bonnets rouges, Éditions Sociales, Pariz, 1975 (e galleg), pajennoù 113, 119 ha 120

[7] Jean Lemoine, Documents inédits relatifs à la Révolte du Papier timbré en Basse Bretagne en 1675, Bulletin de la Société archéologique du Finistère, 1896, pajennoù 126 ha 127

[8] J. B. Duverger, Collection complète des lois, décrets, ordonnances, règlemens avis du Conseil d'Etat, Levrenn gentañ, Eil embannadur, Pariz, 1834, p.105

[9] Monumant ar re varv

[10] Memorial Genweb

[11] Memorial Genweb

[12] Memorial Genweb

[13] Commonwealth War Graves Commission

[14] Marsel Guieysse, La langue bretonne : ce qu'elle fut, ce qu'elle est, ce qui se fait pour elle et contre elle, pajenn 264, Kemper, Nouvelles Éditions Bretonnes, 1936

[15] Pol Potier de Courcy : Nobiliaire et armorial de Bretagne. Adembannadur Editions des Régionalismes. Cressé. 2011/2014

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

Douaroniezh

Kumunioù amezek

Anv

Stummoù skrivet

Gerdarzh

Ardamezioù

Istor

Henamzer

XVIIvet kantved

Dispac'h Gall

XXvet kantved

Brezelioù[9]

Brezel-bed kentañ

Eil brezel-bed

Trevadennoù

Tachennoù all

Kendeuziñ

Monumantoù ha traoù heverk

Dezougen

Poblañs

Emdroadur ar boblañs abaoe 1962

Brezhoneg

Kelaouiñ

Post

Gouelioù dibar

Melestradurezh

Tud

Tud bet ganet eno

Tud douaret eno

Ardamezeg ar familhoù

Gevellerezh

Darvoudoù-sport a bep seurt

Levrlennadur

Liammoù diavaez

Daveoù ha notennoù

XVII^vet kantved

XX^vet kantved

Brezelioù^[9]