Skiant-faltazi
Ar skiant-faltazi (berradur: SF) a zo un doare danevellañ, el lennegezh hag er sinema dreist-holl, diazezet war ar pezh a c'hallfe bezañ an amzer da zont ha bedoù dianav (planedennoù a-bell, bedoù kenstur, beajoù en egor, spesadoù speredek all, ha toud), diwar an anaoudegezhioù a-vremañ (er skiantoù, en teknologiezhioù, en ethnologiezh, ha kement zo).
Hervez Lester Del Rey, ar skiant-faltazi zo diazezet, evit ul lodenn vras, war ar fed da skrivañ en un doare poellek diwar-benn traoù a c'halffe bezañ.
E kenarroud an istor, e elfennoù faltaziek a c'hall bezañ anezhe hervez al lezennoù termenet gant ar skiant pe hervez lezennoù eus an natur zo goulakaet gant ar skiant (daoust ma c'hall lod eus elfennoù un istor bezañ poelladoù penn-da-benn).
Diazezet eo hanter war ar skiant ha hanter war ar faltazi.
- War ar skiant, peogwir e kemer alies harp war an araokaat skiantel, (hini an amzer-vremañ pe hini un amzer da zont damhunvreet) evit kontañ istorioù a bep seurt, evel beajoù en egor pe en amzer,
- War ar faltazi peogwir ne c'hall ket ar skrivagner fougeal e oar gwelloc'h eget nikun petra a c'hoarvezo, ha ne vez ket gwall skiantel an istorioù atav, pa vez kaoz eus brezelioù war ar blanedenn Veurzh lakaomp e romantoù Edgar Rice Burroughs.
Gwellañ perzh ar skiant-faltazi a zo reiñ frankiz da ijin ar skrivagner, ar gwashañ a zo distagañ an dud diouzh ar gwirvoud. Ar perzhioù mat ha fall-se a vez kavet gant meur a hini ivez er c'hoarioù elektronek, en drammoù, pe er Genrouedad.
Disheñvel eo diouzh ar moliac'h a zo diazezet war elfennoù dreistnaturel ha deus ar faltazi a implij kentoc'h an hudouriezh ha sevenadurioù tost da re hon amzer dremenet.
Istor
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]N'eo ket aes termeniñ ar skiant-faltazi el lennegezh pa eo ret gwelout petra eo ar skiant evel e vez komprenet hiziv. Kalz a zanevelloù gant fedoù ijinet er-maez ar beziadoù abaoe an Henamzer, ar re goshañ skrivet gant Lukian Samosatad er Patrom:4vet kantved ha dastumet en "Istor gwir". Pelloc'h e kaver meur a diaraoger
- Thomas More (1478-1535), An Utopia, 1516 ;
- François Rabelais (1483/1494-1553), Pantagruel 1532 ha Gargantua 1534
- Francis Godwin (1562-1633), The Man in the Moone, 1638
- Johannes Kepler (1571-1630), Le Songe ou l'Astronomie lunaire, 1634
- Cyrano de Bergerac (1616-1655), Histoire comique des États et Empires de la Lune ha Histoire comique des États et Empires du Soleil, 1627
- Margaret Cavendish, The Blazing World, 1666
- Voltaire (1694-1778), Micromégas, 1752
- Marie-Anne Robert, Voyage de Milord Céton dans les Sept Planètes, 1765
- Louis-Sébastien Mercier (1740-1814), L'An 2440, rêve s'il en fut jamais, 1771
Koulskoude e kav istorourien ar gennad lennegel pouezañ war ezvezañs ar skiant modern staliet war pennaennoù resis ha gwiriadus.
Diouzh-se e teu brud Mary Shelley pa skrivas Frankenstein,e 1818, un danevell o tennañ da grouidigezh un den diwar ur c'horf marv gant ur mezeg implijet araezadoù skiantel gantañ. Pelloc'hig e kaver Edgar Allan Poe (1809-1849), pa embannas Abadenn dibar ur Hans Pfaall bennak, 1835 ha Charlemagne Ischir Defontenay (1819-1856), Star ou Ψ de Cassiopée, 1854.
E-barzh eil hanter an Patrom:19vet kantved e reas berzh bras an Naonedad Jules Verne gant e romantoù a zispake mekanikoù den ne voe o ijin anezho en araok.
ar Saoz H.G. Wells pe Isaac Asimov ha Dan Simmons.
Levrlennadur
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- Lester Del Rey, The world of science fiction, 1926-1976 — The history of a subculture, Ballantine Books, 1979, 416 pajenn, ISBN 978-0-345-25452-8
- Jacques Sadoul, Une histoire de la science-fiction, de 1901 à 2000 (5 levrenn), J'ai Lu, 2001, ISBN 978-2-277-60338-2
Levrlennadur e brezhoneg
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- 1516 : Thomas More (1478-1535), An Utopia, troet e brezhoneg gant Fañch Morvanoù
- 1944 : Zavier Langleiz, Enez ar Rod
- 1954 : Philip José Farmer, Strinkellikat a raent evel bravigoù
- 2005 : Youenn Olier, Enez ar Vertuz
- 2015 : Paskal an Intañv, Udora pe afer an ed-du
- 2020 : Bleuenn Roc'hoù, Ar gwispidigoù digor kalon
- 2021 : Jerom Olivry, Zadbora, Al Liamm
Liammoù diavaez
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
|
|
