Kerneveureg

Kerneveureg Kernowek
Digresk ar C'herneveureg 1300-1750
Distagadur	kəɾˈnuːək • kɛɾˈnɛwɛk
Riez	Rouantelezh-Unanet
Rannvro	Kernev-Veur
Steuziadur	Tebek : 26 Kerzu 1777 († Dorothy Pentraeth)
Nevezadur	• 20 kerneveureger "a-vihanik" e 2000 • Yezh pennañ 557 den e 2011
Yezherien	~ 3 500
Familh-yezh	Yezhoù indezeuropek Yezhoù keltiek Predeneg Kerneveureg
Stummoù	SWF Standard Written Form (Furv Skrifys Savonek)
Lizherenneg	Latin
Statud ofisiel
Anavezet gant ar Rouantelezh-Unanet d'ar 17 Kerzu 2002
Akademiezh	Keskowethyans an Taves Kernewek
Kodoù ar yezh
ISO 639-1	kw
ISO 639-2	cor
ISO 639-3	cor – Kerneveureg a-vremañ cnx – Krenngerneveureg oco – Hengerneveureg
Kod SIL	COR
Glottolog	corn1251
Obs. Ling.	50-ABB-a
Sellit ivez ouzh ar pennad Yezh

Kerneveureg a reer eus yezh hengounel Kernev-Veur (Rouantelezh-Unanet). Ur yezh predenek eo, kar d'ar brezhoneg ha d'ar c’hembraeg.

Implijet eo bet ar c'herneveureg evel yezh pemdez betek an XVIIIvet kantved a-raok mont da get, met adalek an XX^vet kantved e strivas tud d'ober ur yezh vev anezhañ. War-dro 2 000 den a ra gant ar yezh-se hiziv an deiz, hag er bloavezh 2002 e voe anavezet ez-ofisiel evel unan eus yezhoù ar Rouantelezh-Unanet, hervez Karta Europa ar yezhoù rannvro pe bihanniver.

Ur gevredigezh, Keskowethyans an Taves Kernewek ("Kevelerezh ar Yezh Kerneveurek", Cornish Language Partnership e saozneg), a laka ar yezh da vont war-raok er gevredigezh a-vremañ.

E-giz ar skolioù Diwan e Breizh, emañ ar rouedad skolioù divyezhek Dalleth ("Kregiñ") e Kernev-Veur.

Kerneveureg zo en ul lodenn eus lec'hanvadurezh Kernev-Veur hag un tammig pelloc’h c’hoazh.

Istor

War-dro ar XVI^vet kantved e krogas tud Kernev-Veur da implijout ar saozneg, a-c'houde ma oa bet lakaet beleien saozneger er vro e 1549. Ur vaouez anvet Dorothy "Dolly" Pentraeth (1692–1777), anezhi ur werzherez pesked, zo brudet evit bezañ an den diwezhañ o komz kerneveureg a-vihanik.

E gwirionez ne oa ket honnezh an den diwezhañ hag a gomze kerneveureg : ur pesketaer anvet Wella Bodinar a vefe bet an hini diwezhañ ; 65 bloaz e oa e 1776, evel ma skrivas en ul lizher ma kont en devoa desket kerneveureg pa oa ur paotrig anezhañ.

A-c'houde penn-kentañ an XX^vet kantved ez eus tud hag a glask lakaat ar yezh-se da vevañ en-dro, dreist-holl e lidoù kristen, kentelioù evit an dud vras pe evit ar vugale er skolioù kentañ-derez hag er skolioù eil-derez. Evel-se, meur a gantad tud o deus desket un tammig kerneveureg da nebeutañ, ha miliadoù o deus bet darempred gant an traoù-se. Bep bloaz e vez skrivet muioc'h a levrioù er yezh-se ; bremañ ez eus muioc'h a levrioù e kerneveureg nevez eget a levrioù kozh e kerneveureg.

Doareoù-skrivañ

C'hwec'h doare-skrivañ a vez implijet hiziv an deiz.

• An hini koshañ, Kernewek Unys ("kerneveureg peurunvan"), zo bet savet war batrom skritur an testennoù eus ar XV^vet kantved hag ar XVI^vet kantved. Ijinet eo bet gant Robert Morton Nance e 1929.
• An hini implijetañ, Kernewek Kemmyn ("kerneveureg kumun"), hag a vez graet gantañ gant 90% eus ar gerneveuregerien d'an nebeutañ, zo bet savet gant Ken George er bloavezhioù 1980. Klasket en deus Ken George chom an tostañ ar gwellañ ouzh fonologiezh ar c'herneveureg krenn evel ma'z eo bet adkrouet en e dezenn ("The Pronunciation and Spelling of Revived Cornish", 1986).

Nac'hañ a ra kerneveuregerien zo ober gant Kernewek Kemmyn, sañset "re vrezhonek" hervezo.

• E 1995 en deus krouet Nicholas Williams an trede doare-skrivañ, Kernowek Unys Amendys ("kerneveureg peurunvan kempennet") en ur reizhañ fazioù bet graet gant Nance.
• Tud all a soñj dezho e vefe gwelloc'h chom tost ouzh yezh an XVIII^vet kantved. Ober a reont gant ur skritur saoznekaet hag a vez graet Kernuack Nowedga ("kerneveureg modern") anezhañ.
• Implijout a ra ar barzh kerneveureger Tim Saunders ur sistem ijinet gantañ e-unan hag a zo ur seurt mesklaj kemmyn-brezhonek.
• E 2008 e voe lakaet an FSS (Furv Skrifys Savonek) da zoare-skrivañ ofisiel ar yezh gant Keskowethyans an Taves Kernewek, da vezañ implijet er skolioù hag er melestradurezh. Anavezout a ra an FSS div "rannyezh" a-vremañ, an eil diazezet war ar c'hrenngerneveureg hag eben war ar c'herneveureg diwezhat.

Yezhadur

Hañval-bras ouzh hini ar brezhoneg eo ereadurezh ar c'herneveureg. Hañval ouzh hini ar brezhoneg eo ar fonetik ivez, met henaekoc'h eo. Ar gerioù zo dishañvaloc'h ; neoazh, gerioù ar c'herneveureg zo hañvaloc'h ouzh re ar brezhoneg evit ouzh re ar c'hembraeg ; bout zo lod-kaer a c'herioù ha na vezont kavet nag e kembraeg, nag e brezhoneg, ha gerioù amprestet diàr ar saozneg (saozneg ar Grennamzer pe an amzer a-vremañ) zo c'hoazh ivez.

Ur skrid krenngerneveurek

• Setu amañ poz kentañ ur varzhoneg krenngerneveurek eus ar XV^vet kantved, Passyon agan Arluth ("Pasion hon Aotrou"), diwar an dornskrid Harleian N. 1782 hag a zo miret er British Museum e London ; gant Goulven Pennaod ez eo bet aozet e nevezkerneveurek ha troet e brezhoneg.

Tays ha mab han speris sans wy abys a levn golon Re wronte zeugh gras ha whans ze wolsowas y basconn Ha zymmo gras ha skyans the zerevas par lauarow may fo ze thu ze worthyans ha sylwans zen enevow

Tas ha Map ha'n Spyrys Sans Why a bys a lun golon Re wrontyo dheugh gras ha whans Dhe wolsowes y Bassyon Ha dhymmo gras ha skyans Dh'y dheryvas par del won May fo dhe Dhew dh'y wordhyans Ha sylwans dhe Crystenyon

Tad ha Mab ar Spered Santel A bedfet a wir galon Da aotren deoc'h gras ha c'hoant Da selaou e Basion Ha din-me gras ha skiant Da zanevell hevelep lavarezhoù Evit ma vo bri da Zoue Ha salvidigezh da'n eneoù

Un destenn e kerneveureg

• Penn-kentañ an destenn grenngembraek Pwyll Pedeuic Dyued troet e kerneveureg ; skritur Kernewek Unys.

Pwyll Pensevyk Dyved o arluth war seyth keverang Dyved. Hag ef ow tryga yn Arberth, y ben-lys, whans o dhodho mos helghya. An ran a'y dyr a vynna helghya o Glyn Cuch, ha'n nos-na ef eth war y hens a Arberth ha dos bys dhe Llwyn Diarwyd. Hag ena y fu an nos-na. Ha ternos, yn yowynkneth an jeth, sevel a wruk ha dos dhe Lyn Cuch, rak dyllo y gun y'n cos. Y whethas an corn ha dalleth an helva, ha holya y helgun, ha kelly y gescowetha. Hag ef ow colsowes orth lef y vagas-hel, y clewas lef nep bagas aral hag y nyns ens unlef, hag yth esens ow tos erbyn y vagas-ef.

Hag ef a welas lanergh y'n cos, o leven y don. Ha pan dheth y helgun dhe vyn an lanergh, ef a welas carow arak an bagas-hel aral. Hag yn ogas dhe gres an lanergh, otena'n bagas esa war y lergh ow talghenna ynno ha'y dewla dhe'n dor. Ena y fyras orth lyw an cun, hep predery a vyras orth an carow. Hag a'n helgun oll re welsa y'n bys, bythqueth ny welsa cun o unlyw gansa-y. Ha'ga lyw o gwyn golow splan ha'ga dywscovarn o cough. Ha kepar del derlentry gwynder an cun yndella y terlentry coughter aga dywscovarn. Gans henna ef a gerdhas dhe'n cun ha chassya dhe ves an re na a lathsa an carow, ha bosa y gun y honen war an carow.

Keñveriañ ar C’herneveureg gant ar yezhoù predenek all

Dorothy Pentraeth
Engravadur diwar gouevr, 1781

• Setu amañ un daolenn evit keñveriañ geriaoueg ar yezhoù predenek.

Brezhoneg	Kerneveureg (Kernewek Kemmyn)	Kerneveureg (FSS)	Kembraeg
Butuniñ	Megi [ˈmɛˑɡɪ]	Megi	Ysmygu
C'hwibanañ	Hwibana [ʍɪˈbaˑna]	Hwibana ~ Whibana	Chwibanu
Er-maez	Yn mes [ɪnˈmɛːz]	Yn-mes	Allan/Mas
Gavr	Gaver [ˈɡaˑvəɾ]	Gaver	Gafr
Genoù	Ganow [ˈɡaˑnɔw]	Ganow	Genau
Gwenanenn	Gwenenenn [ɡwɛˈnɛˑnɛn]	Gwenenen	Gwenynen
Gweuz	Gweus [ɡwœːz]	Gweus	Gwefus
Gwiñver	Gwiwer [ˈɡwiˑwɛɾ]	Gwiwer	Gwiwer
Hiziv	Hedhyw [ˈhɛˑðɪw]	Hedhyw	Heddiw
Kador	Kador [ˈkaˑdɔɾ]	Kador ~ Cador	Cadair
Keuz	Keus [kœːz]	Keus	Caws
Kouezhañ	Koedha [ˈkoˑða]	Kodha ~ Codha	Cwympo
Niver	Niver [ˈniˑvɛɾ]	Niver	Rhifyn
Perenn	Perenn [ˈpɛˑɾɛn]	Peren	Peren
Skol	Skol [skɔˑl]	Skol ~ Scol	Ysgol
Sterenn	Sterenn [ˈstɛˑɾɛn]	Steren	Seren
Ti	Chi [ʧiː] (KN: [ʧəj])	Chi ~ Chei	Tŷ
Deskiñ	Desky [dœˑski]	Dysky	Dysgu

• Setu amañ ur ganaouenn gerneveurek troet e brezhoneg.

Briel ha mata... tressa... peswara... pympves... hweghves... seythves... A dus eus ena war an treth a wel an kogow ma... Hag omdidhana oll an jedh heb let na payn na pla... Gwrewgh perthi kov ahanan-ni a weyth ha dydh ha nos,... On parys prest erbynn an kri “Towl ros ! Towl ros ! Towl ros !”... Yn awel, glaw hag ergh ha rew an kerdyn ni a hal... Na bysow kromm na brehow brew ny lest dhyn rag an hwel... Ha hwi yn agas gwelyow tomm ow koska kudhys klos... Gostydh on ni dhe derros tromm, rag karrek, mor ha fros... Gwrewgh dybri agas pysk ytho, y’n bosti po yn tre... Hag ewlbos uhel re’gas bo ! Ha byner re bo le !

Ur brezhell hag e vignon... trede... pevare... pempvet... c’hwec’hvet … seizhvet … A dud a zo eno war an draezhenn a wel ar bagoù-mañ... Dalc'hit soñj ac’hanomp-ni, a labour deiz ha noz,... Ha ne reont 'met diduiñ e-pad an deiz hep nep redi na poan na kleñved... Omp prest ouzh ar huch “Taol roued ! Taol roued ! Taol roued !”... En avel, glav hag erc’h ha riv ni a sach ar gordennoù... Na bizied kromm na brec’hioù brev ne dalc’h deomp ouzh an trevell... Ha c’hwi en ho kweleoù tomm o kousket kuzhet klok... Kostez omp-ni d’an dorosenn drumm, rak karreg, mor ha froud... Grit debriñ ho pesk eta, en ostaleri pe en ti... Hag ilboued uhel ho pefe ! Ha bihanoc’h ne devoe morse !

Mont pelloc’h ganti

• A Grammar of Modern Cornish, Wella Brown (ISBN 1902917006)
• New Cornish Dictionary/Gerlyver Noweth Kernewek, R. Morton Nance (ISBN 1901409031)
• Vocabularium Cornicum: Gerva Kernewek Koth, Jose Calvete (ISBN 1902917413)
• Gerlyvrik kernewek/sowsnek – Mini-dictionary English/Cornish, Ken George, Kesva an Taves Kernewek / Yoran Embanner, 2005 (ISBN 978-2-914855-11-2)

Oberennoù e ti Imbourc’h

• Ann tri Ofyg, levrig pedennoù e kerneveg en implij en Iliz anglikan niv. 185 1985 ;
• Koen ann Arloedh, levrig-oferenn niv. 06/1 1987 ;
• Alc’hwez ar c’herneveg eeun, gant Ken George, 40 p., ha troidigezh ger-ha-ger e brezhoneg eus al levr pedennoù kerneveg embannet a-ziforc’h niv. 186 1985 ;
• Penaos e varvas ar c’herneveg ? Gant P.A.S. Pool ha Ken George niv. 187-188, 62 p.;
• Geriadur arnevez Kernaouek-brezhonek ha Kernaouek-Saoznek, gant Tim Saunders niv. 237/1 1989, 80 p.;
• Diorreadur ar c’hernaoueg, gant Ken George niv. 276, 30 p.

E ti Preder

• Ar Mabinogion ***
• Passyon agan Arluth, ur varzhoneg eus ar XV^vet kantved.

Liammoù diavaez

Sellit ouzh ar ger Kerneveureg er
wikeriadur, ar geriadur frank.

• Ferdinand, Siarl (2013), A Brief History of the Cornish Language, its Revival and its Current Status, E-Keltoi, Vol. 2, 2 Dec. pp. 199-227
• Warlinenn
• Agan Tavas
• An Buro - keleier e tri doare kerneveureg hag e saozneg
• Radyo an Gernewegva - ur podkast e kerneveureg
• Lec'hienn ofisiel MAGA (Ofis ar C'herneveureg)

Notennoù

Keltia

Asturies • Bro-Skos • Breizh • Enez-Vanav • Galiza • Iwerzhon • Kembre • Kernev-Veur
Gwelout ivez : Ar Gelted • Ogham • Yezhoù keltiek • Rouantelezhioù brezhon • Enez Vreizh • Galia

  Kernev-Veur  

Rannbarzhoù: Pennwydh | Kerrier | Karrek | Karadon | Kernow Gledh Pastelloù-bro: Rostorrmoel Aozadur unvan: Inizi Sillan

Kêrioù pennañ: Austol | Bosvenegh | Porth Bud | Kammbronn | Aberfal | Heyl | Hellys | Lannstefan | Lyskerrys | Tewynn Pleustri | Pennsans | Resrudh | Essa | Porth Ia | Truru | Ponsrys

Temoù: Istor | Sant Piran | Sevenadur | Kerneveureg | Kêrioù Kerne-Veur gevellet gant Breizh | Kan broadel | Broadelouriezh | Tud | An holl bennadoù

Yezhoù predenek

Brezhoneg • Cumbric • Kembraeg • Kerneveureg

Pennadoù kar:

Yezhoù keltiek · Yezhoù gouezelek · Brezhoned · Enez Vreizh · Rouantelezhioù brezhon · Hanternoz Kozh

Porched ar yezhoù hag ar skriturioù – Adkavit pennadoù Wikipedia a denn d'ar yezhoù.