Kemperle

Ar c'hoc'hu hag iliz ar Groaz Santel (XI^vet kantved)

Anv gallek (ofisiel)

Quimperlé

Kernev -

Melestradurezh

29233

29300

Maer
Amzer gefridi

Michaël Quernez
2014-2020

Poblañsouriezh

12 077 ann. (2020)^[1]

Stankter

381 ann./km²

Douaroniezh

Daveennoù
lec'hiañ

47° 52′ Norzh
3° 33′ Kornôg / 47.87, -3.55

Uhelderioù

bihanañ 2 m — brasañ 83 m

Gorread

31,73 km²

Kemperle

Kemperle a zo ur gumun e departamant Penn-ar-Bed, e Mervent Breizh. Pennlec'h kanton Kemperle eo. Emañ war varc'h etre Kerne, tu kornôk ar stêr, ha Bro-Wened, tu reter ar stêr Izol.

Douaroniezh[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Stêrioù Kemperle[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Ar stêr Ele
Ar stêr Izol

Dourioù ar stêr Izol hag ar stêr Ele a ya d'ober al Laeta; en tu-dehoù, ar c'hae Brizeug
An Dourdu, adstêr d'al Laeta

Anv[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Stummoù skrivet[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

M.N Bouillet (1863) : gwechall Quimper-Ellé
Bernard Tanguy (1990) : Villa Kermperlegium, c. 1050; Kemper, c. 1050; Kemperele, c. 1050; Kemperelle, 1146; Kemperele, 1364; Kemperle, 1462
Erwan Vallerie (1995) : Anauroth scilicet Kemper XIvet; Kemperlensem 1038; Villa Kemperelegium c 1050; Camperelegio 1135; Kimper 1160; Kernperele 1220; Kemperle 1239; Kemperle 1267; Kuemperele 1275; Kemperle, Kemperele 1304; Kimperle, Kemperele; Kemperle 1343; Kemperele 1354; Kampperle 1366; Kemperele 1368; Keremperle 1371; Kamperlle 1375; Kemperle 1384; Kimperle 1395, Kemperele, Kemperle 1415; Kimperle 1423; Kemperle 1425; Quemperle 1442; Kemperle 1451; Kemperleyo 1453 ; Kaemperelleyo 1480; Kemperle 1516; Kimperle 1533; Kemperelle 1536; Querperle 1630; Quinperle 1654; Kèmperle, Quimperle 1709

Gerdarzh[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Dont a ra anv kêr eus hini kember ar stêrioù Ele hag Izol.

Brezhoneg[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Skol Diwan Kemperle o kerzhout e dibenn Redadeg 2010 e Pondi
Panelloù divyezhek

Ya d'ar brezhoneg[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

D'an 18 a viz Kerzu 2008 e oa bet votet ar garta Ya d'ar brezhoneg gant kuzul-kêr ar gumun.
D'ar 4 a viz Mae 2012 e oa bet roet d'ar gumun al label Ya d'ar brezhoneg live 2.

Deskadurezh[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Ur skol Diwan a zo eno abaoe 1989.
Un hentad divyezhek publik a zo eno abaoe 2010 er skol Bisson.
E distro-skol 2022 e oa enskrivet er skol Diwan hag er c'hlasoù divyezhek 148 skoliad (8 % eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez)^[2]

Prizioù dazont ar brezhoneg[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

E 2011 e oa bet roet da di-kêr Kemperle Priz kentañ Dazont ar brezhoneg, rummad “Strollegezhioù” gant Ofis Publik ar Brezhoneg^[3].

Ardamezioù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

En erminoù e c'hilhog en gul, iziliet ha klipennet en aour.

Diwar ardamezeg d'Hozier (1696)

Monumantoù ha traoù heverk[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Iliz katolik Intron Varia e gorre-kêr
Iliz katolik ar Groaz Santel e goueled-kêr
Ar pont Lovignon dreist d'ar stêr Ele.

Ar c'hoc'hu.
Leandi kozh an Ursulinezed.
Ar Prezidial.
Iliz katolik Sant Koulman.
Chapel Lotea.

Monumant ar re varv er vered, luc'hskeudenn^[4]. Savet e voe e 1920 ha dioueliet d’an 3 a viz Gouhere 1921^[5].

Dezougen[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

An ti-gar
Karr-boutin TBK dirak porzh-houarn Kemperle

Ti-gar Kemperle war al linenn hent-houarn Landerne Savenneg.
Tro Bro Kemperle, pe "TBK", ar rouedad dezougen beajourion e Bro Kemperle.

Istor[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Henamzer[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

An hent roman eus Darioritum (Gwened bremañ) da Lokmaria-Kemper a dreuze an Ele e Kemperle, an hent roman eus Vorgium (Karaez bremañ) d'ar Pouldu a dreuze Kemperle hag ur "c'hastrum" a voe savet gant ar Romaned war lez dehoù an Ele da ziwall an hentoù^[6].

VI^vet kantved[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Douaroù a vefe bet roet da C'huntiern, ur manac'h deuet eus Kembre, en "Anawrot" ha parrez Bei gant Gradlon, roue Kerne. Eno e savas abati Anawrot, kavell kêr Gemperle^[7].

Dispac'h Gall[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Gant al lezenn eus an 26 a viz C'hwevrer 1790 e voe lakaet Kemperle da benn ur bann^[8].
Tennet e voe trev Sant-Dewi (Saint-David ez-ofisiel) digant Redene ha staget e voe ouzh kumun Kemperle^[9].
Dekred eus ar 26 a viz Du 1790 war al le ret: e penn-kentañ 1791 e voe graet al le ouzh ar Roue, ar vro hag al lezennoù e parrez Sant-Mikael gant Louis Barbé, person, Thomas Bizien, kure, Fougerolle ha Pierre Davan, menec'h ag urzh Sant Benead, Robert Lallemant, priol e kouent Sant Maoris ha Joseph Bigeon, manac'h ag urzh Sant Fransez; nac'het e voe al le e parrez Sant Mikael gant Lamoignon, aluzenner an ospital, ha Latour, jezuist, aluzenner an Ursulinezed, hag e parrez Sant Kolomban gant Regnier, person, Forget, kure, Frogerays, beleg da sikour kovez ha Boisrouvray, jezuist, e trev Sant Dewi gant Le Moign ha Guennec, kureed, hag e parrez Lotea gant ar person, Galliot e anv^[10].

XIX^vet kantved[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Porzh-houarn Kemperle

Erruet an hent-houarn (linenn Hent-houarn Landerne Savenneg) er gumun e miz Gwenholon 1863.

XX^vet kantved[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Brezel-bed kentañ[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Mervel a reas 342 waz eus ar gumun, da lavaret eo 3,72% eus ar boblañs e 1911, abalamour d'ar brezel^[11].

Eil Brezel-bed[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Mervel a reas 51 den ag ar gumun abalamour d'ar brezel^[12].

Anv J. Hascouat, un den eus Kemperle, ouzh monumant ar re fuzuilhet e Porzh-Loeiz

C'hwec'h gwaz eus Kemperle a voe fuzuilhet e miz Gouhere 1944 gant an Alamaned e Kerfani e Molan^[13].
D'an 23 a viz Mae 1945 e voe kavet korfoù marv pevar den eus ar gumun e-tal gwikadell Porzh-Loeiz. Er Rezistañs e oant; fuzuilhet e oant bet gant al lu alaman^[14].

Brezelioù didrevadennañ[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Brezel Indez-Sina[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Mervel a reas seizh milour eus ar gumun^[15].

Brezel Aljeria[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Mervel a reas seizh milour eus ar gumun^[16].

Emdroadur ar boblañs abaoe 1793[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Emdroadur ar boblañs adalek 1793 betek 2012

Melestradurezh[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Tud[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Guntiern, manac'h ha sant brezhon hag a savas abati Anawrot, kavell kêr Gemperle, er VII^vet kantved.
Gourloez, anavezetoc'h evel "Urlo" pe "Urloù", pe "Sant Urlo", kentañ abad Abati ar Groaz Santel e Kemperle.

Delwenn-led Sant Guntiern en iliz ar Groaz Santel.
Delwenn-led Sant Urloù en iliz ar Groaz Santel.

Tud bet ganet eno[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Delwenn Kervarker war lez ar stêr Ele e Kemperle.

1789 : Matilin an Dall, talabarder.
1804 : Corentin Marie Le Guillou, beleg katolik ha sonaozour.
1815 : Kervarker, dastumer gwerzioù ha lenneg.
1876 : Adolphe Beaufrère, livour-engravour.
1949 : Michel Tonnerre, kaner-sonaozer.
1950 : Melaine Favennec, kaner ha soner.
1973 : Ronan Le Flécher, kazetenner.
1993 : Loeiza an Duigoù, skrivagnerez.

Tud bet marvet eno[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

1859 : Matilin an Dall.
1880 : Yann-Wilhoù Herri, skrivagner.
1895 : Kervarker, dastumer gwerzioù ha lenneg.
1931 : Émile Jourdan, livour breizhat.
1944 : Loeiz Gourlet, barzh, skrivagner ha troour brezhonek.
1981 : Zavier Grall, skrivagner breizhat.
1996 : Glenmor, kaner.

Tud beziet eno[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Yann Moñforzh, dug Breizh

Arzourien bet awenet gant Kemperle[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Livourien: Henri Barnoin, Bernard Buffet, Maurice Denis, Louis-Marie Désiré-Lucas, Arthur Midy, Ferdinand du Puigaudeau, Joseph Alexandre Ruellan, Henri Le Sidaner, Charles Wislin,...

Ardamezeg ar familhoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

	Auffret^[17] aotrounez ar Gosker ha Kerizag	En glazur e gebrenn en aour heuliet gant teir Katellrodenn ivez en aour
	Daniel de Saint-Alouarn ^[18] Aotrounez al lerc'h se , ha Kervéguen, e Gwengad.	En glazur e leonerezh en argant

Gevelliñ[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Bro	Kêr	Abaoe
Alamagn	Gellenkirschen	1966
Kernev-Veur	Lyskerrys	1975
Iwerzhon	Baile Átha an Rí	2003
Mali	Nara	2003

Gouelioù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Taol Kurun, bep bloaz abaoe 1995, e dibenn miz Genver

Liammoù diavaez[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Commons

Muioc'h a restroù diwar-benn