Rougnat
| Rougnat • Ronhac | |
|---|---|
 An iliz Saint-Laurent | |
 | |
| Bro istorel | .svg){kind=small} Okitania
|
| Proviñs istorel |  Marcha
|
| Melestradur | |
| Riez |  Bro-C'hall
|
| Rannvro |  Nouvelle-Aquitaine
|
| Departamant | .svg){kind=small} Creuse / Cruesa
|
| Arondisamant | Aubusson / Lo Buçon |
| Kanton | Auzances / Ausança |
| Etrekumuniezh | Marche et Combraille en Aquitaine [1] |
|
| |
| Maer | Pierre Desarmenien (2020-2026) |
| Kod INSEE | 23164 |
| Kod post | 23700 |
| Douaroniezh | |
| GPS | 46°03'17" N - 2°30'07" R |
| Uhelder | • Izelañ : 430 m • Uhelañ : 632 m • Keitat : 531 m |
| Gorread | 41,01 km² |
| Poblañs | 476 den (2021  )[2]
|
| Stankter | 12 den/km² |
Rougnat ([ʁuɲa]) he anv gallek ofisiel, Ronhac en okitaneg, zo ur gumun e kreiz Bro-C'hall e departamant Creuse / Cruesa er rannvro Nouvelle-Aquitaine.
Lec'hanvadurezh
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Ruinac e oa e 1106, Runiaco e 1158, Ruinac a-nevez e 1217, Rugnac e 1249, Ruygnac e 1285, Roignac e 1294 ha Rugnat e 1441.
Eus an anv-den gall-ha-roman Run(n)ius e teu anv al lec'h ; an dibenn -ac (galianeg -acos), a dalveze da stummañ anvioù lec'hioù, a droas da -at adalek an XIIvet kantved, alese ar stumm Rugnat e 1441 hag ar stumm gallek Rougnat a-vremañ[3].
Douaroniezh
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Lec'hiadur
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Ent-istorel edo Rougnat en Okitania, e Bro-Lemojez / Lemosin, e proviñs ha kontelezh ar Marcha, ez-resisoc'h e Marcha-Uhel, eleze er reter ha tost d'an harzoù gant Arvern / Auvèrnhe.
E rann reterel departamant Creuse emañ hiziv, 50 km er mergevred da brefeti an departamant, Guéret / Garait, eleze tost d'an harzoù etre an departamantoù Creuse hag Allier.
- Kêriadennoù
- 42 gêriadenn zo er gumun :
|
Bartouénas |
Chaumeix |
La Chaux Boudue |
Le Courtioux |
Le Peget |
Magnanon |
Uhelderioù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Uheloc'h eget Breizh eo tiriad ar gumun : 531 metr eo e uhelder keitat ; da 430 m emañ al lec'h izelañ, da 632 metr emañ al lec'h uhelañ : lein ar Mont Pñury, a zo 1,6 km pell diouzh an ti-kêr, er gwalarn-kornôg, e-kichen ar gêriadenn anvet Chabouteix.
- Kumunioù amezek
| Reterre / Retèrra | Fontanières / Fontanieras | |
| Arfeuille-Châtain / Arfuelha Chastenh |  |
Charron / Charoms |
| Bussière-Nouvelle / Bussiera Novela Le Compas / Lo Compàs |
Auzances / Ausança | |
Douaroù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Ur gumun vaeziat eo Rougnat : gounezerel eo 89,7% eus he ziriad (pradeier : 62,5%, parkeier 27,2%) ; koadeier (10,2%) ha savadurioù (0.1%, ar vourc'h en o zouez) eo ar peurrest[4].
Dourioù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Treuzet eo reter tiriad ar gummun gant ar stêr Chat Cros (23,72 km dezhi) en he red etre he eienenn e kumun Arfeuille-Châtain / Arfuelha Chastenh e Creuse er c'hornôg hag he c'hember gant ar stêr Tardes en Évaux-les-Bains / Evahon, e departamant Creuse bepred. Pelloc'h en em daol an Tardes er Cher.
Adstêrioù all d'ar Cher dre he lez kleiz ivez eo ar stêrig Gasnes (4 km) hag ar wazh-dour Ruisseau de Mauges (2 km) ; div wazh-dour all en em daol er Cher ivez.
Meur a stang zo war dachenn ar gumun, ar re vrasañ o vezañ an Étang du Crouzet hag an Étang de la Pêcherie, o-div er biz d'ar bourc'h.
Hinad
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Hini ar menezioù dre vras eo hinad Rougnat, evel kornôg ha gwalarn an Torosad Kreiz.
- Gwrezverkoù : 10,6°C eo ar gwrezvek keitat e Rougnat[5], ha 14,9°C an diforc'h brasañ etre ar gwrezverkoù izelañ hag uhelañ.
- Kouezhadurioù : etre 900 mm ha 1 500 mm ar bloaz, ar re stankañ en diskaramzer hag er goañv. E miz Genver e vez ar muiañ a c'hlav (11,5 devezh dre vras), hag e miz Gouere an nebeutañ (7,8 devezh).
Kemmañ a raio ar sifroù-se en abeg da dommadur ar blanedenn ken abred hag ar bloaz 2030[6].
Melestradur
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Unan eus ar 44 000 c'humun a oa bet krouet dre lezenn ar 14 a viz Kerzu 1789 eo Rougnat. Diwar dasparzh ar parrezioù dre vras e voe krouet ar c'humunioù.
- Maered ha maerezed
- Dilennet meur a wech : Bouchet, Monique (2) ; Dequeiraux Defournaud, Gilbert-Louis (3) ; Desarmenien, Pierre (3).
|
|
|
Istor
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Tud zo bet er vro ken abred ha Henoadvezh koshañ ar maen ; Homo neanderthalensis zo bet eno a-raok Homo sapiens. Adalek Nevezoadvezh ar Maen e c'hoarvezas divonedigezh an dud, a droas da labourerien-douar ha da vagerien loened ; meur a veurvaen (peulvanoù ha taolioù-mein) zo test eus an amzervezh-se er vro.
Teir fobl kelt o deus annezet trowardroioù Rougnat kent hon amzer : an Arverni adalek 1500 kent JK, al Lemovices adalek 1000 kent JK hag ar Vituriges adalek 600 kent JK. Pouezus eo bet an Arverni er vro : hiziv an deiz c'hoazh, rannyezh okitanek ar vro zo tostoc'h da hini Auvèrnhe eget da hini Lemosin.
Ne voe ket degaset kemmoù bras er c'horn-bro gant donedigezh ar Romaned er bloaz 52 kent JK, war-bouez staliadur kibelldioù en Évaux-les-Bains, a zo 13 km en norzh da Rougnat. Meur a atant roman (villa e latin) a voe staliet ivez, evel hini ar perc'henn Run(n)us a zo orin an anv Rougnat. Un hent roman zo chomet e mervent ar gumun, a gase eus Clermont-Ferrand (Augustonemetum e latin) da Angoulême (Iculisma) ha Saintes (Mediolanum Santonum).
En IIIe kantved e voe kristenaet Rougnat dre levezon sant Martial, kentañ eskob Lemojez / Limòtges ; en eskopti Limòtges emañ Rougnat c'hoazh.
E deroù ar Vvet kantved, an impalaer Flavius Honorius a aotreas Wizigoted, ur boblad kristen deuet eus Europa ar Reter,d'an em staliañ en Akitania ; tamm-ha-tamm ec'h eas korn-bro Rougnat dindan beli Aiwareiks, a oa e penn rouantelezh ar Wizigoted.
Er bloaz 507 e voe trec'het ar Wizigoted gant Hlodwig Iañ, roue ar Franked ; d'e heul e voe lakaet korn-bro Rougnat dindan beli ar Veroveed, a vere o douaroù dre gontelezhioù — hini Lemosin evit a sell ouzh Rougnat. Ne voe ket gwall galz a gemmoù e korn-bro Rougnat, a oa goloet a goadeier ma teue penitiourien da vevañ, en o zouez Marien, en em dennas e koadeg Évaux hag a zo bet lakaet da sant azeulet c'hoazh er vro.
Da vare ar Garolingidi e voe distaget Marcha diouzh Lemosin ha lakaet da gontelezh, hogen e-maez ar gontelezh-se e voe Rougnat, a chomas dindan beli Amélius I de Chambon[7], aotrou ar rannvro anvet Combralha / Las Combralhas en okitaneg ha Combraille / Les Combrailles e galleg, a zo en Auvèrnhe an darn vrasañ anezhi.
E 997, e deroù ren ar roue gall Robert II le Pieux (ren : 996-1031) e voe drastet Rougnat gant div walenn : an naonegezh hag an druilhegezh[8].
Meur a aotrou Combralha a gemeras perzh er c'hroaziadegoù ; Amélius de Chambon a roas douaroù evit ma vefe savet abati Bonlieu (Abadiá de Bon Luec) e Peyrat-la-Nonière / Peirat la Noniera, 22 km er gwalarn-kornôg da Rougnat. Diwar intrudu ar venec'h e voe digoadet ar c'horn-bro da reiñ lec'h da barkeier ha pradeier, perc'hennet gant meur a diegezh galloudus a zo meneget e dielllevrioù an abati. Meur a wech e voe gwastet abati Bonlieu da-geñver ar brezelioù niverus a voe etre rouaned Bro-C'hall ha re Bro-Saoz.
Diframmet e voe Combralha e-tro 1180 pa voe dimezet Péronnelle de Chambon (1165-1235), merc'h Amélius III, d'ar c'hont Guion II d'Auvèrnhe (1165-1222) hag a oa aotrou Auzances ivez. Pa voe daskoret Combralha da vab Péronnelle ne chome anezhi nemet peder c'hastellaniezh : Auzances, Chambon, Évaux ha Lépaud / L'Espaud (a zo amezek da Chambon).
Da heul meur a eured en XIIvet kantved e voe e Rougnat tiriadoù perc'hennet gant kont Auvèrnhe koulz ha reoù perc'hennet gant aotrou Bourbon-l'Archambault / Borbon d'Archambaud (en Allier hiziv, 73 km er biz da Rougnat).
Goude eured Robert VI (1250-1314), kont Auvèrnhe, gant Béatrix de Montgascon (1265-1312) e 1279 e voe ur pempvet kastellaniezh e Combralha : Sermur, a zo amezek da Vussiera Novela er su, 10 km er mervent da Rougnat. E 1303 e troas ar 5 kastellaniezh d'ur veliezh renet gant gwir kustumel Auvèrnhe.
E 1309 en em stalias ar pab Klemañs V en Avinhon ; douaroù relijiel ha milourel en devoa war tiriad Rougnat, komandouriezh Courleix da skouer.
Kalz e c'houzañvas Rougnat en abeg da Vrezel Kant Vloaz (1337-1453), p'edo war harzoù domani roue Bro-Saoz ; ouzhpenn da se e voe drastet gant ar gernezh a renas e Marcha adalek 1431 betek 1433. Ken didudet e voe ar vro ma voe ret lakaat annezidi da zont eus Lemosin, Anjou, Touraine ha Breizh.
- Amzer arnevez
Adalek dibenn ren ar roue gall Charles VII e 1461 e voe lakaet ar galleg da yezh ofisiel e-lec'h al latin ; gant gwir kustumel Auvèrnhe e chomas Rougnat koulskoude.
Er bloaz 1574, e-kerzh Brezelioù ar Relijion (1562-1598), ar brotestanted a aloubas Chambon-sur-Voueize, ma preizhjont an abati a-raok e zeviñ ; gant Jean II Durat, beli Combralha, e voent skarzhet e 1576. E 1588 e voe bagadoù protestanted o treuziñ ar vro arre ; skarzhet e voent a-nevez, gant aotrounez lec'hel ar wech-se.
Adalek 1626, a-c'houde dimez Marie de Bourbon-Montpensier (1605-1627), dugez Montpensier, itron Combraille hag Auzances, gant ar priñs Gaston de France (1608-1660), mab da Henri IV ha dug Orléans, e voe Rougnat dindan veli priñsed Orléans.
Un nebeud darvoudoù a c'hoarvezas e Rougnat a-kerzh ren ar roue Louis XIII, eleze etre 1610 ha 1643 : diouer bras a winizh a voe e 1614 ; ur c'hren-douar a spontas an dud d'an 3 a viz Mae 1617 ; un naonegezh vras a voe adalek miz Here 1630 betek an eost e 1631.
Gladdalc'hel e chomas aozadur melestradurel Rougnat a-hed an XVIIIvet kantved, ha kemmesket gant hini an Iliz : bez' e oa c'hoazh eus ar 5 kastellaniezh, Rougnat o vezañ e hini Auzances, a oa e dalc'h Évaux evit a sell ouzh an tailhoù ; en Évaux e oa ur c'hargad deuet eus hollegezh Moulins[9]. Served a oa c'hoazh e lod kêriadennoù e parrez Rougnat koulz hag e lod kornioù-bro e Combralha, nebeut a-raok an Dispac'h gall.
Ker paour-razh e oa Rougnat e 1789 ma voe aozet oberennoù a garitez ; nebeut e c'houzañvas ar barrez diwar trubuilhoù an Dispac'h avat. Goude 1789 e voe torret aozadur melestradurel ar Renad Kozh : 293 proviñs, 40 gouarnamant ha 32 hollegezh ac'h eas da get. Da gumun e voe lakaet Rougnat, he harzoù o chom re ar barrez kozh war-bouez teir c'hêriadenn (Les Farges, La Mérodie ha Le Monsenergue) hag a voe lakaet e kumun Auzances. E departamant Creuse e distrig Évaux e voe lakaet ar gumun nevez, un 1 880 a dud o chom enni d'ar mare-se ; Fleury Courtois e voe ar maer kentañ, adalek 1790 betek 1793. Diwezhatoc'h e voe staget Rougnat ouzh kanton Auzances hag ouzh arondisamant Aubusson, da-heul lezenn an 28 pluviôse An VIII[10] (evel-se emañ kont hiziv c'hoazh) ; ret e voe da Rougnat bezañ meret gant ur maer, un eilmaer ha dek kuzulier-kêr. Den ebet er gumun avat ne ouie lenn ha skrivañ — nag e yezh ar vro, okitaneg Marcha, nag e galleg evel-just — salv ar person, hag un nebeud kloer hag ofiserien foran karget da zerc'hel ar marilhoù. Ar-re-se e voe an dilennidi gentañ, en o zouez ar chaloni F. Courtois hag a oa e penn ar barrez. Tamm-ha-tamm e voe keodedourien all e kuzul kêr.
Adalek an Eil Republik c'hall (1848-1851) e voe dilennet izili ar c'huzul dre vouezhiañ hollek (war-bouez ar maouezi).
Goude krouidigezh ar gumun e 1790 e voe kreñvaet ur c'hoarvoudenn a oa bet boulc'het ken abred hag ar XVvet kantved : divroadeg ar gouerien-saverien. Poblet e oa ar Marcha gant kouerien a grakveve diwar zouaroù paour, pikerien mein ha mañsonerien ar braz anezho, a glaskas pinvidikaat dre vont en hañv da sevel tiez en diavaez-bro. Da vare an Eil Impalaeriezh c'hall (1852-1870) e voe an divroadeg en he c'hreñvañ, dreist-holl en abeg d'al labourioù a oa e Pariz m'edo ar baron Haussmann (1809-1891) oc'h adstummañ kêr. Da Lyon ha Saint-Étienne ec'h ae heskennerien war stern, kilvizien, pikerien mein, mañsonerien, toerien ha liverien, davit aesoc'h ur vuhez. Pelloc'h, gant donedigezh an hentoù-houarn, ec'h eas tud Creuse ha Rougnat da sevel pontoù, ha kalz anezho ne zistrojont biken d'o bro c'henidik. Gwashaet e voe an traoù gant an eil dispac'h greantel, a zidudas ar maezioù.
Hervez monumant ar re varv ha hini an iliz, 81 gwaz eus Rougnat a varvas e-kerzh ar Brezel-bed kentañ, da lavaret eo 4,47% eus poblañs ar gumun hervez ar renabl a oa bet graet e 1908 ; 4 gwaz a gollas o buhez en Eil Brezel-bed[11]
Hiviz ez eo Rougnat ur gumun boblet rouez (476 a dud e 2021), enni ur vourc'h vihan hep tamm ti-kenwerzh ebet ha kêriadennoù strewet war he ziriad. Emañ o klask diorren an "touristerezh glas" a-drugarez d'he natur a zo bet diwallet.
Emdroadur ar boblañs, 1793-2021
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
|
Monumantoù ha traoù heverk
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- Diazezoù ur villa roman e kêriadenn Cujasseix.
- Iliz Saint-Laurent (XIIvet, XIIIvet ha XVvet kantvedoù,
monumant istorel, 1935), enni taolennoù gant ar mestr italian Giovanni Domenico Lombardi (1682-1751). E parrez Saint-Marien-en-Combrailles (Évaux-les-Bains / Evahon) emañ Rougnat[12]. - Kastell Bodeau (XVvet kantved), e kêriadenn Le Courtioux, war ribl ar Cher.
- Un daol-maen.
Un tumulus a oa e leurgêr Rougnat gwechall[13].
Levrlennadur
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- (fr) Dupoux, Bernard. 'Rougnat et son histoire @ Réseau des communes'. Kavet : 13 Even 24.
Liammoù diavaez
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- (fr) ''Rougnat @ Annuaire Mairie. Kavet : 13 Even 24.
- (fr) 'La commune de Rougnat @ YouTube'. Kavet : 13 Even 24.
- (fr) Kartenn Rougnat @ Géoportail'. Kavet : 13 Even 24.
Notennoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- ↑ (fr) Lec'hienn web. Kavet : 13 Even 24.
- ↑ (fr) INSEE. Kavet : 13 Even24.
- ↑ (fr) Villoutereix, Marcel. Toponymie et archéologie : noms de lieux de la Creuse (première partie). In : Travaux d'archéologie limousine. Limoges : Association des Antiquités du Limousin, 1985, pp. 21-38. Kavet : 13 Even 24.
- ↑ (fr) 'CORINE Land Cover'. Kavet : 13 Even 24.
- ↑ Muzuliet e savlec'h Auzances, 3 km er su da Rougnat ; gwelit (fr) 'Fiche climatologique'. ha 'D988 Rougnat @ Météo France. Kavet : 13 Even 24.
- ↑ (fr) 'Climadiag @ Météo France. Kavet : 13 Even 24.
- ↑ Chambon-sur-Voueize / Chambon de Vóusia, 20 km er gwalarn da Rougnat ha 6 km er c'hornôg da Évaux-les-Bains.
- ↑ Ur c'hleñved degaset gant druilh ar segal (ur foueenn) eo an druilhegezh, a vez anvet ivez "bosenn danek", "droug ar re leskidik", "droug sant Anton", "tan an Ifern", "tan gouez", "tan sant Marsial" ; gwelit (fr) 'Ergotisme @ Dictionnaire médical de l'Académie de Médecine. Kavet : 13 Even 24.
- ↑ Hollegezh (généralité e galleg, generalitat en okitaneg) : ur rann velestradurel er Renad Kozh, bet staliet ar XIVvet kantved ha karget da zastum tailhoù.
- ↑ 17 C'hwevrer 1800.
- ↑ (fr) Rougnat @ Le patrimoine mémoriel des guerres'. Kavet : 13 Even 24.
- ↑ (fr) Rougnat @ Messes.info'. Kavet : 13 Even 24..
- ↑ (fr) Derennes, Gustave & Delorme, Charles. Géographie du département de la Creuse. Guéret : P. Amiault, 1888, p. 15. Kavet : 13 Even 24.