Rougnat

Rougnat • Ronhac
An iliz Saint-Laurent
Bro istorel	Okitania
Proviñs istorel	Marcha
Melestradur
Riez	Bro-C'hall
Rannvro	Nouvelle-Aquitaine
Departamant	Creuse / Cruesa
Arondisamant	Aubusson / Lo Buçon
Kanton	Auzances / Ausança
Etrekumuniezh	Marche et Combraille en Aquitaine
Maer	Pierre Desarmenien (2020-2026)
Kod INSEE	23164
Kod post	23700
Douaroniezh
GPS	46°03'17" N - 2°30'07" R
Uhelder	• Izelañ : 430 m • Uhelañ : 632 m • Keitat : 531 m
Gorread	41,01 km²
Poblañs	476 den (2021 )
Stankter	12 den/km²

Rougnat ([ʁuɲa]) he anv gallek ofisiel, Ronhac en okitaneg, zo ur gumun e kreiz Bro-C'hall e departamant Creuse / Cruesa er rannvro Nouvelle-Aquitaine.

Lec'hanvadurezh

Ruinac e oa e 1106, Runiaco e 1158, Ruinac a-nevez e 1217, Rugnac e 1249, Ruygnac e 1285, Roignac e 1294 ha Rugnat e 1441.

Eus an anv-den gall-ha-roman Run(n)ius e teu anv al lec'h ; an dibenn -ac (galianeg -acos), a dalveze da stummañ anvioù lec'hioù, a droas da -at adalek an XII^vet kantved, alese ar stumm Rugnat e 1441 hag ar stumm gallek Rougnat a-vremañ.

Douaroniezh

Lec'hiadur

Ent-istorel edo Rougnat en Okitania, e Bro-Lemojez / Lemosin, e proviñs ha kontelezh ar Marcha, ez-resisoc'h e Marcha-Uhel, eleze er reter ha tost d'an harzoù gant Arvern / Auvèrnhe.

E rann reterel departamant Creuse emañ hiziv, 50 km er mergevred da brefeti an departamant, Guéret / Garait, eleze tost d'an harzoù etre an departamantoù Creuse hag Allier.

Kêriadennoù

• 42 gêriadenn zo er gumun :

Bartouénas Beauretour Casimobert Chabouteix Chamassergue Charousseix Châteaubodeau

Chaumeix Cheix Chezet Cujasseix Doulaux Jassoux La Bussière

La Chaux Boudue La Chaux Fonty La Mazière La Rassade Le Beaufret Le Betz Le Boueix

Le Courtioux Le Faux Le Mas Le Montely Le Montfumat Le Moulin de la Manne Le Moulin Neuf

Le Peget Le Puy Rigaud Le Soup Lépinard Les Coutignoles Les Vergnes Létrade

Magnanon Marcillat Saillant Trapas Vialleix Villebesseix Villechereix

Uhelderioù

Uheloc'h eget Breizh eo tiriad ar gumun : 531 metr eo e uhelder keitat ; da 430 m emañ al lec'h izelañ, da 632 metr emañ al lec'h uhelañ : lein ar Mont Pñury, a zo 1,6 km pell diouzh an ti-kêr, er gwalarn-kornôg, e-kichen ar gêriadenn anvet Chabouteix.

Kumunioù amezek

Reterre / Retèrra	Fontanières / Fontanieras
Arfeuille-Châtain / Arfuelha Chastenh		Charron / Charoms
Bussière-Nouvelle / Bussiera Novela Le Compas / Lo Compàs	Auzances / Ausança

Douaroù

Ur gumun vaeziat eo Rougnat : gounezerel eo 89,7% eus he ziriad (pradeier : 62,5%, parkeier 27,2%) ; koadeier (10,2%) ha savadurioù (0.1%, ar vourc'h en o zouez) eo ar peurrest.

Dourioù

Treuzet eo reter tiriad ar gummun gant ar stêr Chat Cros (23,72 km dezhi) en he red etre he eienenn e kumun Arfeuille-Châtain / Arfuelha Chastenh e Creuse er c'hornôg hag he c'hember gant ar stêr Tardes en Évaux-les-Bains / Evahon, e departamant Creuse bepred. Pelloc'h en em daol an Tardes er Cher.

Adstêrioù all d'ar Cher dre he lez kleiz ivez eo ar stêrig Gasnes (4 km) hag ar wazh-dour Ruisseau de Mauges (2 km) ; div wazh-dour all en em daol er Cher ivez.

Meur a stang zo war dachenn ar gumun, ar re vrasañ o vezañ an Étang du Crouzet hag an Étang de la Pêcherie, o-div er biz d'ar bourc'h.

Hinad

Hini ar menezioù dre vras eo hinad Rougnat, evel kornôg ha gwalarn an Torosad Kreiz.

• Gwrezverkoù : 10,6°C eo ar gwrezvek keitat e Rougnat, ha 14,9°C an diforc'h brasañ etre ar gwrezverkoù izelañ hag uhelañ.
• Kouezhadurioù  : etre 900 mm ha 1 500 mm ar bloaz, ar re stankañ en diskaramzer hag er goañv. E miz Genver e vez ar muiañ a c'hlav (11,5 devezh dre vras), hag e miz Gouere an nebeutañ (7,8 devezh).

Kemmañ a raio ar sifroù-se en abeg da dommadur ar blanedenn ken abred hag ar bloaz 2030.

Melestradur

Unan eus ar 44 000 c'humun a oa bet krouet dre lezenn ar 14 a viz Kerzu 1789 eo Rougnat. Diwar dasparzh ar parrezioù dre vras e voe krouet ar c'humunioù.

Maered ha maerezed

• Dilennet meur a wech : Bouchet, Monique (2) ; Dequeiraux Defournaud, Gilbert-Louis (3) ; Desarmenien, Pierre (3).

Respetad Anv 1790-1793 Courtois, Fleury 1793-1809 Marchand, Joseph 1809-1812 Marchand, Nicolas 1812-1826 Dequeiraux Defournaud, Gilbert-Louis 1826-1831 Raymon, Antoine 1831-1833 Dequeiraux Defournaud, Gilbert-Louis 1833-1837 Pacaud, Pierre 1837-1846 Dequeiraux Defournaud, Gilbert-Louis 1846-1848 Baynat, Jean-Antoine 1848-1854 Loubens, Antoine

Respetad Anv 1854-1863 Duclautrier, Jacques 1863-1884 Raymon, Sébastien 1884-1885 Descoursières, Antoine 1885-1887 Fonteix, Gilbert 1887-1890 Martin, Philippe 1890-1908 Lhomme, Jacques 1908-1929 Gorsse, Alexandre 1929-1942 Fonty, Jules 1942-1944 Rigaud, Antonin 1944-1945 Landon, Paul

Respetad Anv 1945-1953 Lioret, Alexandre 1953-1971 Garavillon, Jean 1971-1977 Fournier, Henri 1977-1989 Bouchet, Monique 1989-2001 Fontvielle, Claude 2001-2008 Bouchet, Monique 2008-2014 Desarmenien, Pierre 2014-2020 idem 2020-2026 idem

Istor

Ragistor

Tud zo bet er vro ken abred ha Henoadvezh koshañ ar maen ; Homo neanderthalensis zo bet eno a-raok Homo sapiens. Adalek Nevezoadvezh ar Maen e c'hoarvezas divonedigezh an dud, a droas da labourerien-douar ha da vagerien loened ; meur a veurvaen (peulvanoù ha taolioù-mein) zo test eus an amzervezh-se er vro.

Henamzer

Teir fobl kelt o deus annezet trowardroioù Rougnat kent hon amzer : an Arverni adalek 1500 kent JK, al Lemovices adalek 1000 kent JK hag ar Vituriges adalek 600 kent JK. Pouezus eo bet an Arverni er vro : hiziv an deiz c'hoazh, rannyezh okitanek ar vro zo tostoc'h da hini Auvèrnhe eget da hini Lemosin.

Ne voe ket degaset kemmoù bras er c'horn-bro gant donedigezh ar Romaned er bloaz 52 kent JK, war-bouez staliadur kibelldioù en Évaux-les-Bains, a zo 13 km en norzh da Rougnat. Meur a atant roman (villa e latin) a voe staliet ivez, evel hini ar perc'henn Run(n)us a zo orin an anv Rougnat. Un hent roman zo chomet e mervent ar gumun, a gase eus Clermont-Ferrand (Augustonemetum e latin) da Angoulême (Iculisma) ha Saintes (Mediolanum Santonum).

Krennamzer

En IIIe kantved e voe kristenaet Rougnat dre levezon sant Martial, kentañ eskob Lemojez / Limòtges ; en eskopti Limòtges emañ Rougnat c'hoazh.

E deroù ar V^vet kantved, an impalaer Flavius Honorius a aotreas Wizigoted, ur boblad kristen deuet eus Europa ar Reter,d'an em staliañ en Akitania ; tamm-ha-tamm ec'h eas korn-bro Rougnat dindan beli Aiwareiks, a oa e penn rouantelezh ar Wizigoted.

Er bloaz 507 e voe trec'het ar Wizigoted gant Hlodwig Iañ, roue ar Franked ; d'e heul e voe lakaet korn-bro Rougnat dindan beli ar Veroveed, a vere o douaroù dre gontelezhioù — hini Lemosin evit a sell ouzh Rougnat. Ne voe ket gwall galz a gemmoù e korn-bro Rougnat, a oa goloet a goadeier ma teue penitiourien da vevañ, en o zouez Marien, en em dennas e koadeg Évaux hag a zo bet lakaet da sant azeulet c'hoazh er vro.

Da vare ar Garolingidi e voe distaget Marcha diouzh Lemosin ha lakaet da gontelezh, hogen e-maez ar gontelezh-se e voe Rougnat, a chomas dindan beli Amélius I de Chambon, aotrou ar rannvro anvet Combralha / Las Combralhas en okitaneg ha Combraille / Les Combrailles e galleg, a zo en Auvèrnhe an darn vrasañ anezhi.

E 997, e deroù ren ar roue gall Robert II le Pieux (ren : 996-1031) e voe drastet Rougnat gant div walenn : an naonegezh hag an druilhegezh.

Meur a aotrou Combralha a gemeras perzh er c'hroaziadegoù ; Amélius de Chambon a roas douaroù evit ma vefe savet abati Bonlieu (Abadiá de Bon Luec) e Peyrat-la-Nonière / Peirat la Noniera, 22 km er gwalarn-kornôg da Rougnat. Diwar intrudu ar venec'h e voe digoadet ar c'horn-bro da reiñ lec'h da barkeier ha pradeier, perc'hennet gant meur a diegezh galloudus a zo meneget e dielllevrioù an abati. Meur a wech e voe gwastet abati Bonlieu da-geñver ar brezelioù niverus a voe etre rouaned Bro-C'hall ha re Bro-Saoz.

Diframmet e voe Combralha e-tro 1180 pa voe dimezet Péronnelle de Chambon (1165-1235), merc'h Amélius III, d'ar c'hont Guion II d'Auvèrnhe (1165-1222) hag a oa aotrou Auzances ivez. Pa voe daskoret Combralha da vab Péronnelle ne chome anezhi nemet peder c'hastellaniezh : Auzances, Chambon, Évaux ha Lépaud / L'Espaud (a zo amezek da Chambon).

Da heul meur a eured en XII^vet kantved e voe e Rougnat tiriadoù perc'hennet gant kont Auvèrnhe koulz ha reoù perc'hennet gant aotrou Bourbon-l'Archambault / Borbon d'Archambaud (en Allier hiziv, 73 km er biz da Rougnat).

Goude eured Robert VI (1250-1314), kont Auvèrnhe, gant Béatrix de Montgascon (1265-1312) e 1279 e voe ur pempvet kastellaniezh e Combralha : Sermur, a zo amezek da Vussiera Novela er su, 10 km er mervent da Rougnat. E 1303 e troas ar 5 kastellaniezh d'ur veliezh renet gant gwir kustumel Auvèrnhe.

E 1309 en em stalias ar pab Klemañs V en Avinhon ; douaroù relijiel ha milourel en devoa war tiriad Rougnat, komandouriezh Courleix da skouer.

Kalz e c'houzañvas Rougnat en abeg da Vrezel Kant Vloaz (1337-1453), p'edo war harzoù domani roue Bro-Saoz ; ouzhpenn da se e voe drastet gant ar gernezh a renas e Marcha adalek 1431 betek 1433. Ken didudet e voe ar vro ma voe ret lakaat annezidi da zont eus Lemosin, Anjou, Touraine ha Breizh.

Amzer arnevez

Adalek dibenn ren ar roue gall Charles VII e 1461 e voe lakaet ar galleg da yezh ofisiel e-lec'h al latin ; gant gwir kustumel Auvèrnhe e chomas Rougnat koulskoude.

Er bloaz 1574, e-kerzh Brezelioù ar Relijion (1562-1598), ar brotestanted a aloubas Chambon-sur-Voueize, ma preizhjont an abati a-raok e zeviñ ; gant Jean II Durat, beli Combralha, e voent skarzhet e 1576. E 1588 e voe bagadoù protestanted o treuziñ ar vro arre ; skarzhet e voent a-nevez, gant aotrounez lec'hel ar wech-se.

Adalek 1626, a-c'houde dimez Marie de Bourbon-Montpensier (1605-1627), dugez Montpensier, itron Combraille hag Auzances, gant ar priñs Gaston de France (1608-1660), mab da Henri IV ha dug Orléans, e voe Rougnat dindan veli priñsed Orléans.

Un nebeud darvoudoù a c'hoarvezas e Rougnat a-kerzh ren ar roue Louis XIII, eleze etre 1610 ha 1643 : diouer bras a winizh a voe e 1614 ; ur c'hren-douar a spontas an dud d'an 3 a viz Mae 1617 ; un naonegezh vras a voe adalek miz Here 1630 betek an eost e 1631.

Gladdalc'hel e chomas aozadur melestradurel Rougnat a-hed an XVIII^vet kantved, ha kemmesket gant hini an Iliz : bez' e oa c'hoazh eus ar 5 kastellaniezh, Rougnat o vezañ e hini Auzances, a oa e dalc'h Évaux evit a sell ouzh an tailhoù ; en Évaux e oa ur c'hargad deuet eus hollegezh Moulins. Served a oa c'hoazh e lod kêriadennoù e parrez Rougnat koulz hag e lod kornioù-bro e Combralha, nebeut a-raok an Dispac'h gall.

Ker paour-razh e oa Rougnat e 1789 ma voe aozet oberennoù a garitez ; nebeut e c'houzañvas ar barrez diwar trubuilhoù an Dispac'h avat. Goude 1789 e voe torret aozadur melestradurel ar Renad Kozh : 293 proviñs, 40 gouarnamant ha 32 hollegezh ac'h eas da get. Da gumun e voe lakaet Rougnat, he harzoù o chom re ar barrez kozh war-bouez teir c'hêriadenn (Les Farges, La Mérodie ha Le Monsenergue) hag a voe lakaet e kumun Auzances. E departamant Creuse e distrig Évaux e voe lakaet ar gumun nevez, un 1 880 a dud o chom enni d'ar mare-se ; Fleury Courtois e voe ar maer kentañ, adalek 1790 betek 1793. Diwezhatoc'h e voe staget Rougnat ouzh kanton Auzances hag ouzh arondisamant Aubusson, da-heul lezenn an 28 pluviôse An VIII (evel-se emañ kont hiziv c'hoazh) ; ret e voe da Rougnat bezañ meret gant ur maer, un eilmaer ha dek kuzulier-kêr. Den ebet er gumun avat ne ouie lenn ha skrivañ — nag e yezh ar vro, okitaneg Marcha, nag e galleg evel-just — salv ar person, hag un nebeud kloer hag ofiserien foran karget da zerc'hel ar marilhoù. Ar-re-se e voe an dilennidi gentañ, en o zouez ar chaloni F. Courtois hag a oa e penn ar barrez. Tamm-ha-tamm e voe keodedourien all e kuzul kêr.

Adalek an Eil Republik c'hall (1848-1851) e voe dilennet izili ar c'huzul dre vouezhiañ hollek (war-bouez ar maouezi).

Rougnat, ar straed veur, 1908

Goude krouidigezh ar gumun e 1790 e voe kreñvaet ur c'hoarvoudenn a oa bet boulc'het ken abred hag ar XV^vet kantved : divroadeg ar gouerien-saverien. Poblet e oa ar Marcha gant kouerien a grakveve diwar zouaroù paour, pikerien mein ha mañsonerien ar braz anezho, a glaskas pinvidikaat dre vont en hañv da sevel tiez en diavaez-bro. Da vare an Eil Impalaeriezh c'hall (1852-1870) e voe an divroadeg en he c'hreñvañ, dreist-holl en abeg d'al labourioù a oa e Pariz m'edo ar baron Haussmann (1809-1891) oc'h adstummañ kêr. Da Lyon ha Saint-Étienne ec'h ae heskennerien war stern, kilvizien, pikerien mein, mañsonerien, toerien ha liverien, davit aesoc'h ur vuhez. Pelloc'h, gant donedigezh an hentoù-houarn, ec'h eas tud Creuse ha Rougnat da sevel pontoù, ha kalz anezho ne zistrojont biken d'o bro c'henidik. Gwashaet e voe an traoù gant an eil dispac'h greantel, a zidudas ar maezioù.

Hervez monumant ar re varv ha hini an iliz, 81 gwaz eus Rougnat a varvas e-kerzh ar Brezel-bed kentañ, da lavaret eo 4,47% eus poblañs ar gumun hervez ar renabl a oa bet graet e 1908 ; 4 gwaz a gollas o buhez en Eil Brezel-bed

Hiviz ez eo Rougnat ur gumun boblet rouez (476 a dud e 2021), enni ur vourc'h vihan hep tamm ti-kenwerzh ebet ha kêriadennoù strewet war he ziriad. Emañ o klask diorren an "touristerezh glas" a-drugarez d'he natur a zo bet diwallet.

Emdroadur ar boblañs, 1793-2021

1793 1 878 1841 2 228 1872 2 103 1901 1 838 1936 1 250 1990 631 2010 531 2016 498 1800 1 816 1846 2 250 1876 2 090 1906 1 809 1954 961 1999 541 2011 530 2017 494 1806 1 822 1851 2 253 1881 2 008 1911 1 687 1962 896 2006 542 2012 524 2018 489 1821 1 824 1856 2 193 1886 2 063 1921 1 520 1968 856 2007 569 2013 515 2019 484 1831 2 033 1861 2 168 1891 2 075 1926 1 365 1975 764 2008 556 2014 507 2020 479 1836 2 199 1866 2 164 1896 1 983 1931 1 270 1982 676 2009 544 2015 498 2021 476 Mammenn : ti-kêr Rougnat + INSEE, 28/12/2023

Monumantoù ha traoù heverk

• Diazezoù ur villa roman e kêriadenn Cujasseix.
• Iliz Saint-Laurent (XIIvet, XIIIvet ha XVvet kantvedoù, monumant istorel, 1935), enni taolennoù gant ar mestr italian Giovanni Domenico Lombardi (1682-1751). E parrez Saint-Marien-en-Combrailles (Évaux-les-Bains / Evahon) emañ Rougnat.
• Kastell Bodeau (XV^vet kantved), e kêriadenn Le Courtioux, war ribl ar Cher.
• Un daol-maen.

Un tumulus a oa e leurgêr Rougnat gwechall.

Levrlennadur

• (fr) Dupoux, Bernard. Rougnat et son histoire @ Réseau des communes. Kavet : 13 Even 24.

Liammoù diavaez

• (fr) Rougnat @ Annuaire Mairie. Kavet : 13 Even 24.
• (fr) La commune de Rougnat @ YouTube. Kavet : 13 Even 24.
• (fr) Kartenn Rougnat @ Géoportail. Kavet : 13 Even 24.