Landreger

Porzh ar gêr gozh.

Anv gallek (ofisiel)

Tréguier

Melestradurezh

22362

22220

Maer
Amzer gefridi

Gireg Arhant
2014-2020

Etrekumuniezh

Lannuon-Treger Kumuniezh

Bro velestradurel

Bro Treger ha Goueloù

Lec'hienn web

Ti-kêr

Poblañsouriezh

Poblañs

2 411 ann. (2020)^[1]

Stankter

1 586 ann./km²

Douaroniezh

Daveennoù
lec'hiañ

48° 47′ 09″ Norzh
3° 13′ 52″ Kornôg / 48.785833333, -3.231111111

Uhelderioù

bihanañ 0 m — brasañ 66 m

Gorread

1,52 km²

Landreger

Ur gumun e departamant Aodoù-an-Arvor eo Landreger. Kêr-benn istorel Bro-Dreger ha pennlec'h Kanton Landreger eo.

Douaroniezh[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

E kember ar Yeodi hag ar Gindi emañ Landreger. Stêr Landreger a reer eus al lodenn etre ar c'hember ha Mor Breizh.

Kumunioù stok ouzh Landreger

Priel, en tu all d'ar Gindi, en hanternoz
Tredarzeg, en tu all d'ar Yeodi, er reter
Ar Vinihi, er c'hreistez

Anv[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Stummoù skrivet

Bernard Tanguy (1992) : Monasterium S. Tutuali Pabut, ~1050 ; S. Pabu-Tual', 1086 ; 'Saint Pabu', dibenn an XII^vet kantved ; Seintpabu, 1230 ; Lantreguer, 1267 ; Lantriguier, 1296 ; Landreguer, 1330 ; Landriguier, 1376 ; Lantreguier, Treguier, 1394 ; Lantreguer, 1441, 1468 ; Ploelantreguer, 1437, 1486 ; Ploelantreguier, 1543 ; Ploulan-Treguier, 1663.

Breutadenn diwar orin an anv

Benjamin Jollivet (1859) : Traoun-Trecor, trefoedadur diwar 'Traoan tri cornu, traon an tri c'horn. Gwelet e vez, a-dal da Landreger, tri spes beg-douar o klotañ gant teir digoridigezh e stumm kornioù, war-zu kêr. Kement e talv anvioù-a-vremañ Lantreguer (lan tre guer) ha Tréguier^[2].
Bernard Tanguy (1992) ː Vallis Trecor e vefe troidigezh an anv latin Nant Trecor^[3].
Embanndurioù Flohic (1998) ː tri guer, rak an teir stêr a gember eno : ar Yeodi, ar Gindi hag aber stêr Landreger^[4].
Hervé Abalain (2000) ː Tricorio, tri pe trivet strollad (ar bobl, an arme)^[5].
Diwar traezh gwir, un touell tennet eus Saint-Yves de Vérité.
Tostaet e vez ivez an anv "Treger" ouzh Pagus Tricurius, ur vro en-dro da Dintagel e Kernev-Veur^[6].

Ardamezioù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

	En glazur e deir flourdilizenn en aour, pep hini treset gant teir zañvoezenn en aour (Guy Le Borgne, 1667 ; cf. Louis Mahé)
	En glazur e lestr e ouelioù dispak en argant (Pol Potier de Courcy, 1696 ; cf Louis Mahé)
	En glazur e lestr en argant e ouelioù dispak, mordoant war ur mor kevliv, eilet ouzh kab ouzh dehoù gant ur skoedig en glazur e deir flourdilizenn en aour, 2, 1 ; ouzh kleiz gant ur skoedig en erminig.^[7]
	Ardamezioù livet ouzh lein skalier meur an ti-kêr. Eilpennet eo lec'hioù ar skoedoùigoù.

Istor[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

XV^vet kantved[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

E Landreger e voe embannet e voe ar geriadur Catholicon e 1499. Geriadur latin, gallek ha brezhonek kentañ er bed eo. Peurskrivet e oa bet e 1464 gant Jehan Lagadeuc.

XVII^vet kantved[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

1649 : ur c’hloerdi a voe krouet e Landreger gant Balthazar Grangier, eskob Treger ha chaloni an iliz-veur, Michel Thépault. Etre 1654 ha 1678 e voe savet ar savadurioù.

XVIII^vet kantved[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

1790 : Eskopti Treger ac'h eas da get peogwir e tivizas al Lezenn evit lakaat ar gloer da vezañ keodedourien ne vije nemet un eskopti e pep departamant. Bloaz goude e teuas savadurioù ar c'hloerdi da vezañ kazarn ar boliserien hag un toull-bac’h evit ar seurezed o doa nac’het ober an douadenn ha sentiñ ouzh ar Vonreizh, -araok bezañ gwerzhet e 1799 evel madoù broadel.
1794 : drastet e voe savadurioù relijiel Landreger ha bez Erwan Helouri gant batailhon Étampes, ur strollad soudarded an Dispac'h Gall.

XX^vet kantved[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Brezel-bed kentañ

96 gwaz a gollas o buhez abalamour d'ar brezel hervez monumant ar re varv, eleze 3,23 % ag ar boblañs hervez an niveradeg bet graet e 1911^[8].

Eil Brezel-bed

Ul laeradenn a voe en ti-post, gant daou ezel eus ar Rezistañs moarvat, d’an 20 a viz Ebrel 1944, hervez danevell sizhuniek Titouroù Hollek Sant-Brieg^[9].
Mervel a reas 44 den ag ar gumun abalamour d'ar brezel^[8].

Trevadennoù

Brezel Indez-Sina : ur soudard a varvas
Aljeria : daou vilour a varvas.

Monumantoù ha traoù heverk[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

An iliz-veur[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Diavaez

Tour an Diaoul

Tour iliz-veur Sant Tugdual zo palaret meur a wezh. Ne voe ket aes e adsavadur. Adsavadur an tour diwezhañ ne oa echuet nemet e 1785. Adsavet e oa bet gant maen dantelezhet ha pevar sin c'hoari kartoù : pikez, keur, karo ha treflez en enor da Loeiz XVI en doa arc'hantouet anezhañ gant taosoù merzhet dre lotirioù. Gwalleurioù an tour-mañ o doa krouet ur vojenn dastumet gant Anatol ar Braz ; ar veleien, bezivet dre fontadeg retolz, o deus sinet ur pakt gant an diaoul. En eskemm eneoù ar re aet da anaon bep Sul etre oferenn ha gousperoù, e-pad ur bloavezh, e troe kein an diaoul d'e strobinell. Met ar person oc'h oferenniñ en doa gallet touellañ an diaoul o chadennañ gousperoù goude un oferenn.

Tresadenn gant Robida
Iliz-veur. Kartenn-bost, fin an XIX^vet kantved
An iliz-veur

Diabarzh

Nev an iliz-veur
Delwenn sant Tual en iliz-veur
Delwenn sant Erwan en iliz-veur
Bez sant Erwan en iliz-veur
Bez sant Erwan. Bleuñv. 19.05.2002
Delwenn en e c'hourvez an dug Yann V
Poltredoù an eskibien

Ar c'hloastr[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Kloastr iliz-veur Sant-Tudwal

Delwenn Ernest Renan[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Monumant Ernest Renan. Kartenn-bost Levy-Neurdein
Renan kozh, gant e wreg
Kein ar monumant da Ernest Renan
Talbenn monumant Ernest Renan hag an doueez Athena, mestrez war ar skiant.
Ernest Renan en e soñj

Monumant an Enebadur[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Kalvar an Enebadur e traoñ plas-kêr. Tresadenn pluenn
Kalvar an Enebadur, war lez ar Yeodi. 1907
Kalvar an Enebadur. Kartenn-bost. Hamonic
2020
Enskrivadur latin-brezhoneg (yezh Treger)-galleg.

Enskrivadur e brezhoneg yezh Treger ː "EN GWIRIONEZ AN DEN ZE E OA MAB DOUE"

Chapel ar Paolinezed[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Peulvan Anatol Ar Braz (e Koad ar Barzh, war lez ar Gindi)[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Peulvan 1
Peulvan 3 (gant skrabadennoù)

Tud[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Tud liammet ouzh istor kêr[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Tud bet ganet eno[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Steven-Jozef-Mari Cillart a Gernevez, bet ganet e Landreger an 12t Here [:Restr:///C:/Mes sites Web/1021 webmaster/almanach18/1755.htm 1755] ; divroet ; en eus kemeret perzh e dilestradeg c'hwitet ar roueelerien e Kiberen e 1795, evel eil-letanant e du Dresnay. Bet tapet, eo bet kondaonet e Gwened ar 16 thermidor AN III / lun 3t Eost 1795, da heul e vreur.
Amand-Mazhe-Mari Cillart a Gernevez, skoliad ar vorlu ; bet ganet e Landreger ar 26t Gwengolo 1766 ; divroet ; en eus kemeret perzh e dilestradeg c'hwitet ar roueelerien e Kiberen e 1795, evel eil-letanant e du Dresnay. Bet tapet, eo bet kondaonet e Gwened ar 16 thermidor AN III / lun 3t Eost 1795, da heul e vreur.
Ernest Renan, skrivagner ha prederour gall, 28 a viz C'hwevrer 1823.
Henri Pollès, skrivagner gallek, romantour, barzh ha saver arnodskridoù, 13 a viz Gouere 1909.
Erwan Kervella, treser ha skrivagner, 15 a viz Eost 1949.
Herve Bihan, daneveller, kelenner brezhoneg e Skol-veur Breizh-Uhel ha rener ar gelaouenn Hor Yezh, 14 a viz Gouere 1956.

Tud bet marvet eno[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

1794 : Ursule Thierrier, dibennet dre m'he devoa sikouret kuzhat beleien.
1804 : Jacques Le Brigant, brizhkeltiegour, d'an 3 a viz C'hwevrer.
1852 : Alain Durand, barzh brezhonek.
1888 ː Eugène-Ange-Marie Bouché, eskob Sant-Brieg ha Landreger.
1984 : Paol ar Flemm, sonaozer breton, 31 a viz Gouere.

Tud beziet eno[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Anatol ar Braz, skrivagner.

Ardamezeg ar familhoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

? Olivier ^[10]

Senesal Landreger , kannad ouzh ar Breujoù e 1717

En argant e groaz divouedet en sabel

Emdroadur ar boblañs abaoe 1962[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Niver a annezidi

Brezhoneg[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Ar Brezoneg er Skol[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

1934-1936: ar c'huzul-kêr a savas a-du gant ar mennad skignet gant al luskad Ar Brezoneg er Skol (ABES) evit kelennadurezh ar brezhoneg er skol^[11].

Deskadurezh[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Ur skol zivyezhek (Itron-Varia) a zo eno abaoe 1997.
E distro-skol 2022 e oa 21 skoliad enskrivet er c'hlasoù divyezhek (8,8 % eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez)^[12].

Gevelliñ[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Iwerzhon : Mala (1989)
Galiza : Mondoñedo (1997)

Levrlennadur[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Ogée : Dictionnaire historique et géographique de la province de Bretagne, dédié à la Nation bretonne, 1780
Louis Mahé : Monsieur Saint Yves. Armand Prud'homm embanner. Sant Brieg. 1949
A. Marteville & P. Varin : kendalc'herien ha reizherien Ogée. Molliex, Libraire-Editeur, rue royale, Rennes, 1843. Adembannet gant Editions Régionales de l'Ouest. Mayenne. 1993
Adolphe Guillou : Essai historique sur Tréguier par un Trécorrois'. Moulerezh Francisque Guyon, Sant-Brieg 1913. Adembannet Laffitte Reprints. Marseille. 1979
Ordnance Survey : Map of Britain in the Dark Ages'. Southampton. 1966
Pierre Barbier : Le Trégor historique et monumental. Les Presses bretonnes. Saint-Brieuc. 1960
Bernard TANGUY : Dictionnaire des noms de communes, trèves et paroisses des Côtes-d'Armor. ArMen-Chasse-Marée. 1992.
Jean Balcou : Renan de Tréguier. Christian Pirot Embanner. 1999

Liammoù diavaez[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Commons

Muioc'h a restroù diwar-benn