Reconquista

Ar Reconquista eo ar prantad ma voe adaloubet rouantelezhioù muzulman al ledenez iberek gant ar gristenien. Kregiñ a reas e 718 hag echuiñ e 1492 pa voe skarzhet Boabdil gant Fernando II Aragon hag Izabel Iañ Kastilha.

Istor aloubadeg ar vuzulmaned ha stourm ar gristenien (711 - 756)[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

711: Donedigezh ar vuzulmaned : Táriq ibn Ziyad trec'h war ar roue vizigot Roderico en emgann Guadalete, ma varvas Rodrigo.
711: Toledo, kêr-benn Hispania vizigot, aloubet gant an Arabed, hag anvet Tulaytula.
713: Musa ibn Nusair, gouarnour hanternoz Afrika, a gemer Mérida goude 16 miz seziz.
713: Abd al-Aziz ibn Musa, mab da Musa ibn Nusair, hag ar Vizigot Teodomiro, a sin feur-emglev Teodomiro.
716: Muntret eo Musa rag-aon e vefe troet da gristen gant Egilona, intañvez ar roue Roderico,
718: Erru ar vuzulmaned er Pireneoù hag e su Frankia; Córdoba a zeu da vezañ kêr-benn Al-Ándalus.
718: Pelayo, ur Vizigot, a sav Rouantelezh Asturiez, hag a gemer penn stourm ar gristenien; trec'h eo en emgann Al Qama.
721 : emgann Toloza gounezet gant Eudes, dug Akitania ha Vaskonia.
722: Pelayo zo trec'h en Emgann Covadonga : deroù ar Reconquista.
732: Trec'het ar vuzulmaned gant Karl Martel en emgann Poitiers; harzet eo al lanv muzulman en hanternoz d'ar Pireneoù;
737: Marv Pelayo; e vab Favila Iañ a ren war e lerc'h.
737 : Emgann Birra: distrujet an arme vuzulman, o vont da vro-C'hall, gant armeoù karl martel hag ar vizigoted hag echu evel-se d'an aloubidigezh arab e Narbonna ha Lengadok.
739: Alfonso Iañ Asturiez a gas kuit ar vuzulmaned eus Galiza hag eus hanternoz Portugal.
750-756: goude roet lamm da Kalifiezh omeya, savet emirelezh dizalc'h Al-Ándalus gant Abderramán Iañ.
750 : Alfonso Iañ Asturiez, mestr e Galiza.

Emirelezh dizalc'h (756 - 929)[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

757: Fruela Iañ Asturiez Roue Asturiez; mestr war Galiza beteek ar río Miño, er mervent.
778: Emgann Roncevaux : trec'h ar Vaskoned war arme Karl Veur ; marv Roland.
785: Abderramán Iañ a grog da sevel moskeenn Córdoba, el lec'h ma oa Penniliz San Vicente Mártir.
785: Kemeret kêr Girona gant ar Franked.
785-811: Marz Spagn krouet gant Karl Veur er c'hreisteiz d'ar Pireneoù, evit diwall harzoù kreisteiz impalaeriezh ar Franked diouzh alouberein Al-Andalus.
798: Alfonso II Asturiez a laka Lisboa en arigrap.
801: Kemeret Pamplona gant ar Franked.
810 - 820 : Íñigo Arista anvet gant 300 marc'heg da gentañ Roue Pamplona, en Peña de Oroel, Jaca.
814: Dizoloet bez an Abostol Santiago en Compostela.
844: Abderraman II a gas kuit ur morlu Vikinged a oa o tont gant ar stêr Guadalquivir hag en devoa lakaet Sevilla en arigrap. Kreñvaat a reas an azadur difenn, koulskoude e teuas ar Vikinged en-dro e kêr Sevilla en 859.
860: Prizoniet mab pennhêr roue Pamplona, Fortún Garcés, hag e verc'h Onneca Fortúnez, gant Mohamed Iañ Córdoba.
862: Eured an danvez emir Abd Allah Iañ Córdoba gant ar briñsez euskarat Onneca.
865: Trec'h eo an emir Mohamed Iañ Córdoba war un arme kristen en emgann ar Morcuera.
878: Alfonso III Asturiez a gemer Porto.
880: Fortún Garcés, anvet da roue Pamplona, zo dieubet e Córdoba war un dro gant e verc'h, a laosk e vugale eno war he lerc'h, ma krogas darempredoù entre tiegezh roueel Navarra ha tiegezh muladí Banu Qasi.
910: Krouet Kalifiezh fatimí e hanternoz Afrika.
913: García Iañ a gas kêr-benn Rouantelezh Asturiez eus Oviedo da León
920: Abderramán III trec'h war armeoù unanet ar rouaned Ordoño II León, Sancho Garcés Iañ Pamplona en emgann Valdejunquera.
923: Abderramán III a zistruj kêr Pamplona.
927: Kemeret Melilla gant ar vuzulmaned.
929: Abderramán III kalif dizalc'h Córdoba, tad Kalifiezh Córdoba.

Kalifiezh Córdoba (929 - 1031)[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

934: Ar rouanez mamm Toda de Pamplona a sin un emglev gant Abderramán III dre an abeg d'al liammoù a wad zo etrezo, ma teu da vout rejantez Pamplona ha ma kas kuit an armeoù muzulman.
934: Armeoù Córdoba a laka freuz ha reuz en Araba ha Kastilha.
939: Trec'h an arme gristen en emgann Simancas.
950: Darempredoù skoulmet etre ar galifiezh hag an Impalaeriezh santel.
961: Marv Abderramán III, kentañ kalif; e vab Alhakén II a ren.
966: Morlaeron danat a glask kemer Lisboa, ha faezhet int gant ur morlu kaset gant Alhaken II eus Sevilla war c'houlenn e amiral Ibn al Rumahis.
971 Ar Vikinged a glask adarre mont a-hed ar stêr Guadalquivir betek kêr Sevilla, hag Alhakén II a gas ur morlu hag a serr aber ar stêr hag a zistruj listri an alouberien
976: Almansor a gemer ar galloud er galifiezh hag a sav diktatouriezh an arme en Al-Ándalus.
979-989: Almansor a zistruj Coimbra, Zamora hag Astorga.
985: Almansor a laka freuz a reuz e kêr Barcelona.
987: Arigrap e kêr Santiago de Compostela ha distrujet an iliz-veur.
997: Distujet Braga, arigrap e Santiago de Compostela ha distrujet an iliz-veur.
998: Distrujet eo kêr León .
999: Alfonso V kurunennet Roue León.
1002: Marv Almansor.
1008: Marv Abd al-Malik al-Muzaffar, mab da Almansor ha roue war e lerc'h; fitna, pe Brezel diabarzh en Al-Ándalus.
1031: Kaset Kalifiezh Córdoba d'an traoñ; savet Rouantelezhioù an Taifa, gouarnet gant uhelidi.

Al-Ándalus o vont a dammoù (1031 - 1130)[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

1040-1049: Emsavadeg almoravid en Aglou e kreisteiz Maroko.
1045 : Ganidigezh Rodrigo Díaz de Vivar, El Cid Campeador.
1054: Un arme eus Leon ha Kastilha a zo trec'h war arme Navarra en emgann Atapuerca.
1057: Aet Kalifiezh Córdoba da get, deuet en he lec'h ar Rouantelezhioù Taifa, hag adkrog da vat ar Reconquista.
1057- 1058: Fernando Iañ León a gemer Lamego (1057) ha Viseo (1058).
1063: Sancho Ramírez, roue Aragon, a c'houlenn skoazell digant ar pab Alesant II hag a embann Kroazadeg Barbastro.
1064 : Kroazadeg Barbastro : Gwilherm VIII Poatev a deu, goude galv ar pab, gant soudarded eus Gall hag Italia ; kemeret eo kêr Barbastro e Mezheven, met adkemeret e vo gant ar vuzulmaned bloaz goude .
1064: Fernando Iañ León a gemer Coímbra.
1065: Fernando Iañ León a legad Kontelezh Kastilha, savet da rouantelezh, d'e bennhêr Sancho .
1065: Sancho II Kastilha a anv Rodrigo Díaz de Vivar, «El Cid Campeador», da alférez .
1072: Marv Sancho II Kastilha e cerco Zamora, e vreur Alfonso VI, roue León, a deu da vezañ roue Kastilha ivez.
1078-1079: Kouezhet Ceuta etre daouarn an almoravided.
1079: Alfonso VI León a gemer Coria.
1081: Harluet El Cid eus Kastilha, mont a ra da servij roue taifa Zaragoza.
1082-1084: Gant arme emir Zaragoza ez a El Cid da faezhañ armeoù taifa Valencia ha taifa Lérida.
1083: Aloubet Talavera gant Alfonso VI León
1085: Adkemeret kêr Toledo d'ar 25 a viz Mae gant Alfonso VI León, ha kemeret Madrid hep ket a stourm.
1086: Dilestradeg an almoravided, Berbered anezho, en Algeciras ; trec'h int war arme Leon ha Kastilha en emgann Sagrajas.
1086-1091: Kemeret ar galloud en Al-Ándalus gant an almorávided.
1093: Alfonso VI León a gemer kêrioù Santarem, Lisboa ha Sintra e-kerzh an hañv.
1094-1099 : Rodrigo Díaz de Vivar roue Valencia.
1095: Lisboa zo adkemeret gant ar vuzululmaned.
{{date|19|novembre|
1096 : 19 a viz Du : Pedro Iañ Aragon trec'h en emgann Alcoraz, digor dezhañ perzhier kêr Huesca, a deu da vezañ e gêr-benn.
1097: Rodrigo Díaz de Vivar, El Cid, a zo trec'h war an almorávided en emgann Bairén.
1097: Faezhet ar gristenien en emgann Consuegra.
1099: An almorávided a laka seziz war gêr Valencia; marv Rodrigo Díaz de Vivar, «El Cid».
1102: Jimena Díaz, itron Valencia, a zilez kêr war urzh ar roue, hag a laosk kêr etre daouarn an almorávided.
1105-1125: Savet an almohaded en Nozhafrika.
1108: Faezhet arme Alfonso VI gant an almorávided en emgann Uclés; marv an infant Sancho.
1109: Talavera adkemeret gant ar Vuzulmaned.
1109: Alcalá la Vieja etre daouarn an almoravided .
1110 : 24 a viz Genver : Faezhet ar vuzulmaned en emgann Valtierra.
1110-1113: An almoravided a gemer Coria.
1113: An almoravided a gemer kastell Oreja.
1115: Ramon Berenguer III, kont Barcelona, a gemer Mallorca, met n'hall ket kreñvaat galloud kristen war an inizi Balearez.

1118: Bernardo de Sedirac, arc'heskob Toledo, a gemer kastell Alcalá la Vieja.
1118: Alfonso Iañ Aragon a gemer Taifa Saraqusta ha kêr Zaragoza gant harp Franked .
1119 : Tudela, Borja, Tarazona ha Soria zo kemeret diwar-goust ar vuzulmaned.
1120 : Emgann Cutanda gounezet gant Aragon hag o harperien Franked diwar-goust un arme vuzulman niverus.
1120-1122: Alfonso Iañ Aragon a adkemer Daroca.
1125-1127 : Roue Aragon a aoz un droiad vrezel da gêr Granada da skoazellañ Mozarabed ar vro-hont a zo o lakaat seziz war gêr, met ret eo dezhaén leuskel an dachenn ha mont kuit gant 10000 Mozarab.
1127: Aloubet Portugal gant Rouantelezh León
1128: Alfonso Iañ Aragon a gemer Molina de Aragón.

Ar Reconquista o vont kreñvoc'h war-raok (1130 - 1227)[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

1133: Alfonso VII León o vrezelekaat en Andalouzia hag o lakaat kêrioù en arigrap e saonenn ar Guadalquivir.
1137 : Alfonso VII Kastilha a gemer an titl a « Implalaer Spagn ».
1139: Portugaliz trec'h war an almoravided en emgann Ourique.
1139: Alfonso VII León a adkemer kastell Oreja.
1141-1147: An almohaded a ro lamm d'an almorávided en Norzhafrika.
1142: Alfonso VII León a adkemer Coria.
1143: Portugal dizalc'h, hervez feur-emglev Zamora.
1143: Marv Alí ibn Yúsuf, emir almoravid.
1145: Dilestradeg an almohaded e Ledenez Iberia.
1147: Kemeret Sevilla gant an almohaded; tec'het an almorávided da Enez Mallorca.
1147: Kemeret kreñvlec'h Calatrava gant Alfonso VII León
1147: Afonso Iañ a gemer Santarém ha Lisboa
1147: D'ar 17 a viz Here ur c'hengevredad armeoù eus Republik Genova, Katalonia, Republik Pisa, rouantelezhioù Kastilha, León ha Navarra a gemer kêr Almería.
1150: Alfonso VII León a laka seziz war Córdoba, hogen en aner.
1151 : feur-emglev Tudilén entre Alfonso VII Kastilha, roue Galiza, León ha Kastilha, ha Raimon Berenguer IV Barcelona evit rannañ an tachennoù da aloubiñ er c'hreisteiz .
1151: Ar mozárabed ha yuzevien a dec'h da rouantelezhioù kristen an hanternoz.
1155: Kemeret Granada gant an almohaded.
1156 : Krouet Urzh Alcántara.
1157: Adkemeret Almería gant an almohaded; marv Alfonso VII León.
1158 : Krouet Urzh Calatrava.
1161: Kollet Alcántara gant ar gristenien.
1165: Gerardo Sempavor a gemer kêr Trujillo.
1166: Alcántara kemeret gant Fernando II León gant skoazell ar c'hont Ermengol VII Urgel.
1169: En aner e klask Afonso Iañ ha Gerardo Sempavor a gemer kêr Badajoz.
1170: Sevilla eo kêr-benn an almohaded.
1170 : krouet eo Urzh Santiago.
1172: Alcántara etre daouarn ar vuzulmaned en-dro.
1172: Marv Muhammad ibn Mardanis, ar Roue Bleiz; Taifa Murcia kemeret gant an almohaded.
1172: An almohaded mistri Al-Ándalus tost penn-da-benn.
1173: Arsav-brezel etre Rouantelezh Kastilha ha Rouantelezh Portugal en un tu hag an almohaded en tu all.
1177: Alfonso VIII Kastilha a gemer Cuenca.
1179: Feur-emglev Cazola entre Kastilha hag Aragon.
1180 : Alfonso VIII Kastilha a gemer Plasencia, en Estremadura.
1186: Diazezet kêr Plasencia gant Alfonso VIII Kastilha.
1189: Alfonso VIII Kastilha a laka seziz war Magacela.
1189: Sancho Iañ Portugal a gemer Silves gant skoazell kroazadegourien.
1191: Adkemeret Silves gant an almohaded.
1195: En emgann Alarcos, an almohaded trec'h war Alfonso VIII Kastilha
1196: An almohaded a laka Plasencia en arigrap, hag a gemer Trujillo.
1203: Kouezhet Mallorca etre daouarn an almohaded.
1212: D'ar 16 a viz Gouhere, trec'het an almohaded gant emglev an tri roue kristen (re Aragon Kastilha ha Navarra), sikouret gant Gallaoued ha portugaliz, en Emgann Las Navas de Tolosa; stad an almohaded o vont da fall.
1214: Alfonso IX León a gemer Alcántara d'ar 17 a viz Genver.

Dibenn (1227-1492)[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

1227: Brezel diabarzh en impalaeriezh an almohaded.
1227-1229: Alfonso IX León, gant harp Urzh Alcántara, a gemer Cáceres.
1228: Badajoz kemeret gant Roue León.
1229-1232: Jaume Iañ Aragon a gemer Mallorca.
1229 : Alfonso IX León a gemer Cáceres.
1229 : Jaume Iañ Aragon a gemer an Inizi Balearez.
1230 : Alfonso IX León a gemer Badajoz ha Mérida,en Estremadura; marv ar roue.

Degouezhout a ra rouantelezh Alfonso etre daouarn e verc'hed Sancha León ha Dulce. Goude emglev an Tercerías, aozet gant e vamm, Teresa Portugal, ha Berenguela Kastilha, ez eas León gant Fernando III Kastilha (1199-1252), ma voe unanet León ha Kastilha dindan Kurunenn Kastilha.

1230: Ibn Hud faezhet gant Alfonso IX León hag Urzh Santiago en emgann Alange.
1231-1288 : Aragoniz e Minorqua.
1232: Urzhioù Santiago hag Alcántara a adkemer, da vat, Trujillo d'ar 25 a viz Genver
1234: Urzhioù Santiago hag Alcántara a adkemer, da vat, Medellín.Patrom:Harvnp
1234: Fernando III Kastilha a adkemer Úbeda d'an 29 a viz Gwengolo.

1235: Fernando III Kastilha a adkemer, da vat, Magacela en C'hwevrer.
1236: Fernando III Kastilha a adkemer Córdoba d'an 29 a viz Mezheven gant armeoù Kastilha ha León.
1236-1249: Portugaliz a ziac'hub an Algarve, ha neuze e vo echu ganto o Reconquista.
1237 : Trec'h eo Aragon en emgann Puig de Cebolla.
1238 : Aloubet rouantelezh Valencia gant Jaume Iañ Aragon.
1238: Jaume Iañ Aragon a gemer kêr Valencia d'an 9 viz Here.
1243 : Fernando III Kastilha impose un protectorat au rouantelezh Murcia.
1243: Alfonso X, pennhêr Fernando III Kastilha, a zegouezh e Murcia, hep stourm.
1244: Aloubet kêrioù Mula ha Lorca gant kurunenn Kastilha; ar re-se a oa kêrioù savet enep d'ar gurunenn dre ma n'o doa ket sentet ouzh feur-emglev Alcaraz.
1245: An infant Alfonso Kastilha, sikouret gant listri deuet eus aod ar Mor kantabrek, a laka seziz hag war gêr Cartagena pa n'he devoa ket pleget da Feur-emglev Alcaraz — e-pad c'hwec'h miz kentañ ar bloaz.
1246 : Jaén kemeret gant armeoù Fernando III Kastilha, roue Kastilha ha León; rouantelezh nazarí Granada a ra le a wazoniezh da Gastilha.
1248 : Sevilla kemeret gant Fernando III Kastilha hag armeoù Kastilha ha León.
1248 : Emsavadeg e Valencia.
1249 : Afonso III a gemer Faro, hag echu ar Reconquista e Portugal.
1262: Alfonso X Kastilha a gemer Niebla.
1264-1266: Emsavadeg mudéjar en Andalouzia hag e Taifa Murcia, protectorado castellano.
1264-1267: Emsavadeg mudéjar en Valencia.
1266: Jaume Iañ Aragon a gemer Murcia.
1275 : Emsavadeg e Valencia.
1275: Faezhet eo arme Kastilha gant ar Venimerined en Écija.
1294: C'hwitet gant Sancho IV Kastilha kemer rouantelezh Granada.
1309: Arme Fernando IV Kastilha a gemer Gibraltar.
1309-1310: Jaime II Aragon a ra tro wenn pa glask kemer Almería.
1330: Alfonso XI Kastilha a gemer Teba.
1340: En emgann ar Salado tropas castellanas detienen a los benimerines.
1344: Alfonso XI Kastilha a gemer Algeciras goude ur seziz a 21 miz.
1492: Gant feur-emglev Granada ez eo lakaet fin d'ar Reconquista.
1369: Nazaríed Muhammad V a gemer Algecirashag he distruj.
1385: Portugaliz a harz un aloubadeg spagnol en emgann Aljubarrota.
1410: Ar gastilhaned a ziframm Antequera digant an Nazaried.
1415: Ceuta kemeret gant Portugaliz
1420: Enez Madeira kemeret gant Portugaliz
1449: Brezel diabarzh en Portugal.
1470-1479: Kastilha a gemer an Inizi Kanariez.
1480 : Inkizision spagnol.
1489-1492: Aloubidigezh Rouantelezh Granada gant ar Rouaned katolik.
1492 : D'an 2 a viz Genver : Granada zo kemeret gant ar Rouaned Katolik, ha setu peurechu ar Reconquista.
1492 : D'an 31 a viz Meurzh : Dekred an Alhambra.