Reun ar C'halan

Reun ar C'halan
Anv ofisiel	René Galand
Anv pluenn	Reun ar C'halan
Obererezh	Barzhonegoù ha danevelloù
Ganedigezh	D'ar 27 a viz Genver 1923 e Kastell-Nevez-ar-Faou, Breizh
Marv	D'an 28 a viz Mae 2017 Hingham (Massachusetts)
Yezh skrivañ	Brezhoneg Saozneg Galleg
Enorioù	Urzh ar Palmez Akademek e 1971 Priz Zavier Langleiz e 1979 Priz Imram e 2003
kemmañ

Ur barzh brezhonek hag ur c'helenner skol-veur war al lennegezh c'hallek e oa Reun ar C'halan (René Galand hervez ar velestradurezh). Ganet e voe d'ar 27 a viz Genver 1923 e Kastell-Nevez-ar-Faou (Penn-ar-Bed). Marvet eo d'an 28 a viz Mae 2017 en Hingham (Massachusetts), d'an oad a 94 vloaz.

Buhez

Ganet eo Reun ar C'halan d’ar 27 a viz Genver 1923 e Kastell-Nevez-ar-Faou (Penn-ar-Bed). Labourerien-douar e oa e dud.
Yaouankik e oa pa’z eas e dad da Stadoù Unanet Amerika, evel ma veze graet gant kalz Breizhiz eus ar c'horn-bro-se da neuze. E vamm a yeas da-heul he gwaz un nebeud bloavezhioù war-lerc'h. E Breizh e chomas Reun ar C'halan, evel e c’hoar, o kenderc'hel gant e studioù. En e lise e voe lojet, e Kemper da gentañ hag e Brest da c’houde, pa voe e c’hoar er skolaj e Karaez hag e Kemperle. Tremen a raent ar vakañsoù er C’hastell-Nevez gant o zud-kozh.
E 1941 e tapas Reun ar C'halan e vachelouriezh war ar matematik, e Brest. Kenderc’hel a reas gant e studi e Roazhon goude, ma tapas e vachelouriezh war ar prederouriezh e 1942, hag un aotreegezh war al lizhiri e 1944. Berzh a reas ivez er genstrivadeg evit mont da Skol ofiserien an Tirlu gall e Gwern-Porc'hoed.
E dibenn 1942 e stagas da zaremprediñ ar Rezistañs. E miz Mezheven 1944, da vare dilestradeg ar Gevredidi war aodoù Normandi, e kemeras perzh en emgannoù evit dieubiñ Bro-C'hall. E miz Here 1944 e voe anvet da zanvez ofiser, ha kaset da Skol ofisourien Cherchell en Aljeria. Goude-se e voe adstaliet ar skol e Gwern-Porc'hoed. E miz Mezheven 1945 e voe anvet da isletanant ha kaset da Alamagn da zerc’hel ar vro eno.
E dibenn 1946 e roas e zilez eus an Arme hag e kuitaas Bro-C'hall a-benn mont d'ar Stadoù Unanet m’edo e dud hag e c’hoar o chom. Neuze ez eas war e studioù e skol-veur Yale. Eno e tapas e zoktorelezh war ar galleg e 1952. E 1951 dija e kelenne e skol-veur Wellesley (Massachusetts), ma chomas betek 1993 ; penn rann ar galleg e voe etre 1968 ha 1972. E Wellesley e roe kentelioù war al lennegezh c’hallek, dreist-holl hini an XVIII^vet hag an XIX^vet kantved.

Arbennigour war al lennegezh vedel ha skrivagner brezhonek

Arbennik e oa Reun ar C'halan war ar skridvarnouriezh hag embannet en deus e-leizh a studiadennoù hag a rentaoù-kont diwar-benn ar skrivagnerien c’hall hag o oberennoù, evel Chateaubriand, Ernest Renan, Alain Robbe-Grillet pe an OULIPO.
Savet en deus ivez pennadoù diwar-benn lod skrivagnerien amerikan, e-giz Herman Melville, Thomas Stearns Eliot, Lovecraft, Jack Kerouac ha spagnol, evel Jorge Guillén.
Kemeret en deus perzh e kendalc’hioù an Harvard Celtic Colloquium hag ar Celtic Studies Association of North America. Lod eus e skridoù zo bet troet hag embannet e yezhoù all, ar re-mañ en o zouesk : galleg, saozneg, alamaneg, kembraeg, nederlandeg ha poloneg.
Ur skrivagner eus ar re wellañ e oa Reun ar C’halan, ha savet en deus un oberenn vrezhonek fonnus : ur buhezskrid, barzhonegoù, danevelloù, pennadoù diwar-benn al lennegezh vrezhonek ha rentaoù-kont. Embannet eo bet ar re-mañ e levrioù a-stroll hag e kelaouennoù a bep seurt, evel Al Liamm da gentañ, Skrid, Poésie-Bretagne, Pobl Vreizh, Barr-Heol, Keltoi, Bro Nevez, Proceedings of the Harvard Celtic Colloquium, Keltica, World Literature Today.

Kavadenner dielloù Meven Mordiern

E 1984 e kasas Reun ar C'halan ul lizher d'ar gelaouenn Al Liamm<ref>Al Liamm, niv. 226, Gwengolo-Here 1984, <p. 311./ref> evit displegañ peseurt dielloù (4 000 pajenn !) a voe bet kavet gantañ e Levraoueg Houghton, lodenn eus Skol-veur Harvard. Just goude an Eil Brezel-bed, pa sante Meven Mordiern e yae da fall e yec'hed en doe kredet e vije suroc'h kas e baperoù pell eus trubuilhoù an Dieubidigezh en ur reiñ anezho da Harvard.
Troidigezhioù (Jules Verne, da skouer) e-leizh e brezhoneg a voe en o zouez, ha war-dro 300 lizher resevet digant Frañsez Vallée vez, mui emvuhezskridoù ha studiadennioù. Sevel a reas pennadoù evit Al Liamm evit addisplegañ darn eus ar paperoù.
Meur a skrid brezhonek a voe lakaet d'an embann gant ar gelaouenn Hor Yezh pe Mouladurioù Hor Yezh da c'houde.

Enorioù

Marc’heg en Urzh ar Palmez akademek e 1971 evit e labourioù war al lennegezh c’hallek.

Priz Langleiz (1979)
Priz Imram (2003).

Oberennoù

Ul levrlennadur klok zo bet embannet er gelaouenn Al Liamm e miz Eost 2005, niverenn 351, p. 98-117.

Levrioù

L’âme celtique de Renan, 1959
Baudelaire : poétiques et poésie, 1969
Saint-John Perse (e saozneg), 1972
Levr ar blanedenn, barzhonegoù, Al Liamm, 1981
Klemmgan Breizh, barzhonegoù, Al Liamm, 1985
Canevas : études sur la poésie française de Baudelaire à l’Oulipo, 1986
Lorc’h ar rouaned, barzhonegoù, Mouladurioù Hor Yezh, 1989
Stratégie de la lecture, 1990
War hentoù an tremened, emvuhezskrid, I-2002, II-2005
A-bell hag a-dost, dastumad danevelloù, Al Liamm, 2009

Levrioù a-stroll

Baudelaire as a love poet and other essays, 1969
Homosexualities and French literature, 1979
A critical bibliography of French literature, 1980
The binding of Proteus, 1980
Bretagne et pays celtiques. Mélanges offerts à la mémoire de Léon Fleuriot, 1982
Du ha Gwyn, 1985
Verhalen van de wereld, 1988
Homenaje a Justina de Conde, 1992
The new Princeton encyclopedia of poetry and poetics, 1993
Und suchte meine Zunge ab nach Worten, 1996
Writing the wind : a Celtic resurgence, 1997
Ik hab geen ander land, 1998
Breizh ha pobloù Europa : pennadoù en enor da Per Denez, 1999
Danevelloù divyezhek - Nouvelles bilingues, 2002

Pennadoù

« T.S. Eliot and the impact of Baudelaire », Yale French Studies, levrenn 6 (1950), pp. 27-34
« Proust et Baudelaire », PMLA, Kerzu 1950, pp. 1011
« Renan savait-il le breton? », Nouvelle Revue de Bretagne, Du-Kerzu 1952, pp. 44-47
« Four French Attitudes on Life : Montherlant, Malraux, Sartre, Camus », Bulletin of the New England MLA, C'hewrer 1953, pp. 9-15
« La genèse du thème celtique chez Renan », Nouvelle Revue de Bretagne, Mae-Mezheven 1953, pp. 166-176
« Trois lettres inédites de Renan », PMLA, Kerzu 1958, pp. 545-548
« La dimension sociale dans La Jalousie de Robbe Grillet », The French Review, Ebrel 1966, pp. 703-708
« Baudelaire et La Fontaine de Jouvence », Bulletin baudelairien, Eost 1966, pp. 1-7
« Une énigme baudelairienne », The Romanic Review, Ebrel 1967, pp. 77-82
« Rimbaud et la Dame aux camélias », Bulletin de la Société des Professeurs français en Amérique, 1967, pp. 45-46
« Baudelaire's Psychology of Play », The French Review, (Special issue), Goañv 1971), pp. 12-19
« La Vision de l'Inconscient chez Baudelaire », Symposium, Nevezamzer 1972, pp. 15-23
« A Prophet for our Times: Saint John Perse », The American Legion of Honor Magazine, levrenn 43 (1972), niv. 3, pp. 143-158
« En marge d'Éloges », The French Review, (Special issue), Nevezamzer 1973, pp. 112-119
« Baudelaire, poet of conjecture », The American Legion of Honor Magazine, levrenn 46 (1975), niv. 1, pp. 39-53
« Cocteau, or the poet as magician », The American Legion of Honor Magazine, levrenn 46 (1975), niv. 3, pp. 139-154
« Aesthetic Value and the Unconscious », Les Bonnes Feuilles, Hañv 1975, pp. 90-95
« Visite à Saint John Perse », The French Review, C'hwevrer 1976, pp. 401-404
« Poets and Politics: The Revival of Nationalism in Breton Poetry since World War I », World Literature Today, Nevezamzer 1980, pp. 218-222
« From Dada to the Computer », Dada/Surrealism, niv. 10-11 (1982), pp. 149-160
« The Breton Struggle for National Survival », Keltica, niv. 2 (1983), pp. 21-30
« Didactique du discours amoureux: le 'Mignonne ...' de Ronsard », Teaching Language Through Literature, levrenn XXIV (1985), niv. 2, pp. 15-26
« The Tragic Vision of Tangi Malmanche », World Literature Today (Hañv 1985), pp. 355-363
« Chateaubriand: le rocher de René », Romanic Review (Du 1986), pp. 330-342
« Stumm ha ster ar stourm speredel e Komzoù bev », Al Liamm, niv. 240 (1987)
« Microlecture de Giraudoux », The French Review, Meurzh 1987, pp. 497-501
« The Origins of Meven Mordiern's Celtic Calling », Proceedings of the Harvard Celtic Colloquium, levrenn V (1988), pp. 172-186
« Baudelaire devant les choses: profondeur ou surface? », Bulletin de la Société des Professeurs français en Amérique, 1987-88 (1989), pp. 67-79
« Modern Breton Fiction and the Emsav », Keltoi, levrenn 2 (1990), niv. 2, pp. 15-20
« The Ideological Significance of Emgann Kergidu », Proceedings of the Harvard Celtic Colloquium, levrennoù VI-VII (1990), pp. 47-68
« Baudelaire, Rimbaud, Verlaine, Mallarmé, Or The Imposture Of Poetry », in Justina. Homenage a Justina Ruiz de Conde (Erie: Alddeu, 1992), eds. Elena Gascón-Vera and Joy Renjilian-Burgy), pp. 45-58
« Oulipo », The New Princeton Encyclopedia of Poetry and Poetics (Princeton University Press, 1993) pp. 872-873
« Breton Poetry », The New Princeton Encyclopedia of Poetry and Poetics (Princeton University Press, 1993), pp. 146-147
« Giraudoux connaissait-il William T. Stead? », Revue de Littérature comparée, Ebrel-Mezheven 1993, pp. 233-242
« Le monstre des Feuillantines: une énigme hugolienne », Revue d'histoire littéraire de la France, Gwengolo-Here 1994, pp. 805-807
« Al lennegezh vrezhonek ha skridvarnouriezh an amzer-vremañ » :

I. « Istor ha kealoniezh: Emgann Kergidu », Al Liamm, (Gwengolo-Here 1994), niv. 286, pp. 361-383

II. « Hennvoud ar reuzc'hoari e c'hoariva Tangi Malmanche », Al Liamm, (Du-Kerzu 1994), niv. 287, pp. 512-527

III. « Ar faltazi hag ar c'hoari e buhezskridoù Meven Mordiern », Al Liamm, (Genver-C'hwevrer 1995), niv. 288, pp. 38-51

« An oberenn lennegel hag an Emsav », Al Liamm (Meurzh-Ebrel 1995), niv. 289, pp. 154-158
« An ad ludendumne an ad scribendum: skrivañ=c'hoari? », Al Liamm (Mae-Eost 1995), niv. 290-291, pp. 252-265
« Ar spered broadel ha lennegezh vrezhonek an amzer-vremañ », Al Liamm (Du-Kerzu 1995), niv. 293, pp. 454-484
« Galvedigezh keltiek Meven Mordiern », Al Liamm (Genver-C'hwevrer 1996), niv. 294, pp. 22-49
« Orin ar simbol », Al Liamm (Genver-C'hwevrer 1996), niv. 294, pp. 66-67
« Mojenn », (Barzhoneg) Al Liamm (Meurzh-Ebrel 1996), niv. 295, p. 104
« Selladoù ouzh buhez an Emsav. Lizhiri Frañsez Vallée: 1916-1939 », Al Liamm (Mae-Eost 1996), niv. 296-297, pp. 243-263; (Sept.-Oct. 1996), niv. 298, pp. 360-381
« Meven Mordiern hag impalaerouriezh Bro-C'hall :

I. Aloubidigezh Aljeria, Al Liamm, niv. 300 (Genver-C'hwevrer 1997), pp. 59-78

II. Brezel ar Meksik », Al Liamm, niv. 301 (Meurzh-Ebrel 1997), pp. 162-190

« Jack Kerouac: touelloù ha disouezhadennoù », Al Liamm, niv. 305 (Du-Kerzu 1997), pp. 518-548
« E koun André Pieyre de Mandiargues », Al Liamm, niv. 306 (Genver-C'hwevrer 1998), pp. 15-25
« Jorge Guillén, barzh ar Boud », Al Liamm, niv. 307 (Meurzh-Ebrel 1998), pp. 152-163
« Me gloazet Howard Phillips Lovecraft », Al Liamm, niv. 312 (Genver-C’hwevrer 1999), pp. 9-32
« Baudelaire, diouganer an arz nevez », Al Liamm, niv. 316 (Gwengolo-Here 1999), pp. 62-70)
« Ar Varzhed Touellet: Baudelaire, Mallarmé, Verlaine, Rimbaud », Al Liamm, niv. 322 (Gwengolo-Here 2000), pp. 53-77
« Evezhiadennoù diwar-benn Nozvezh Arkuzh e beg an Enezenn », Al Liamm, niv. 324 (C’hwevrer 2001), pp. 83-89
« Saint-John Perse, barzh an Hollved », Al Liamm, niv. 329 (Kerzu 2001), pp.68-87
« Cocteau hag an Doueed », Al Liamm, niv.334 (Here 2002), pp.45-56
« Renan hag ar brezhoneg », Al Liamm, niv. 335 (Kerzu 2002), pp. 83-89
« Un diaraoger amerikan d'an Diveiz: Herman Melville (1819-1891) », Al Liamm, niv. 350 (Mezheven 2005), pp.37-53
« Ur skouarn evit Van Gogh », Al Liamm, niv. 352 (Here 2005)
« Ur Samaritan mat », Al Liamm, niv. 353 (Kerzu 2005)
« An digeliener », Al Liamm, niv. 355 (Ebrel 2006)
« Lizher eus ar vered », Al Liamm, niv. 356 (Mezheven 2006).

Barzhonegoù distag

Serr noz er gouelec'h, Al Liamm, no 215 (1982), p. 331
Ar Steredenn du, Al Liamm, no 216 (1983), pp. 6 7
Eneoù 'zo, Al Liamm, no 258 (1990), p. 3
Pedenn, Al Liamm, no 284-285 (1994), pp. 193-194

Levrlennadur

Pennadoù ha rentaoù-kont diwar-benn Reun ar C’halan

Symposium, Fall 1963, 235-236;
Revue d’Histoire Littéraire de la France, Meurzh-Ebrel 1972, 332-333, Genver-C'hwevrer 1976, 141 ; Meurzh-Ebrel 1988 ;
Modern Language Notes, levr. 89 (1974), 761-762;
Revue des Sciences Humaines, niv. 1 (1974), 182-183 ;
Etudes baudelairiennes, niv. VIII, 1976, 288-289 ;
World Literature Today, Nevezamzer 1981, Hañv 1985, Nevezamzer 1987;
T. R. Crowe, Writing the Wind : A Celtic Resurgence (1979), 106-109 ;
Gohier ha Huon, Dictionnaire des écrivains d’aujourd’hui en Bretagne, 1980;
Le Peuple breton, niv. 194 (1980), 29 ;
Breizh, niv. 253 (1980), 18-19, no 276 (1982) ;
Brud Nevez, niv. 47 (1981), 42 ;
Dalc’homp soñj, niv. 12 (1985), 18;
Bremañ, niv. 100 (1990);
Bro Nevez, C'hwevrer 1990 ;
J. T. Koch, Celtic Culture: a historical encyclopedia (2006), 78.
Remont Delaporte, Reun ar C'halan : div blanedenn, 214 pajenn, Al Lanv, Gouhere 2019 (ISBN 978-2-916745-33-6)

Notennoù ha daveennoù