X^vet kantved

I^añ milved kt JK | I^añ milved | Eil milved

901	902	903	904	905	906	907	908	909	910
911	912	913	914	915	916	917	918	919	920
921	922	923	924	925	926	927	928	929	930
931	932	933	934	935	936	937	938	939	940
941	942	943	944	945	946	947	948	949	950
951	952	953	954	955	956	957	958	959	960
961	962	963	964	965	966	967	968	969	970
971	972	973	974	975	976	977	978	979	980
981	982	983	984	985	986	987	988	989	990
991	992	993	994	995	996	997	998	999	1000
Gwelet ivez : Roll ar C'hantvedoù, Sifroù roman

D'ar 1añ Genver 901 e krog an X^vet kantved hag echuiñ a ra d'an 31 Kerzu 1000.

Darvoudoù

Embann a ra ar steredoniour belgat Jean Meeus en XX^vet kantved e oa kelc'htro an nav flanedenn en hevelep 90 % eus gwareg Koskoriad an Heol d'ar 1añ C'hwevrer 949. Kentañ tro a vo a-benn ar 6 a viz Mae, 2492.

Afrika ar Su

Sevenadurezh Koi-Koin (Hottentoted) testeniekaet e su Afrika.
- Diazezet eo an armerzh anezho war an dastum.
Tamm-ha-tamm en em led ar Vantoued e kreisteiz Afrika.
- Mestroniet eo metalerezh an houarn gant ar Vantoued. Difraostet e vo tiriadoù bras ganto ha kas a raint war-raok al labour-douar.
Menegiñ a ra an douaroniour arab Masoudi kêr Sofala, savet gant an Arabed e su ar Zambez daou gantved abretoc'h; stourmoù zo a-enep d'ar Wak-Wak, staliet e genoù al Limpopo.
- En he bleuñv emañ Stad Monomotapa ha broioù aourek ar Zimbabwe a-vremañ, a-drugarez d'ar c'henwerzh gant Arabed Sofala. Eskemmet e vez aour ouzh marc'hadourezh Persia India, Malaysia pe Sina.

Kornôg Afrika

Krouet Ife, kêr-benn relijiel ar Yoroubaed hag an Edoed, gant ar penn Odoudoua, alafin Oyo, tad d'ar seizh roue a vo rannet bro ar Yoroubaed etrezo goude e varv. Kurunennet eo ar roue (an alafin) zo o chom e Oyo, ar gêr-benn bolitikel, gant ar penn relijiel (Oni) zo staliet e Ife.
- Poulzet gant enbroidi deuet eus an norzh eo krouet ar rouantelezhioù Yorouba, moarvat e bro Nok, kerkent hag er VI^vet kantved (Benin hag e mervent Nigeria a-vremañ).
- Kontrollet eo korvoerezh pinvidigezhioù ar goadeg gant ur renkad dibabidi deuet war wel e kreizennoù Ife hag Igbo-Ukwu adal an VIII^vet kantved. Kenwerzhañ a reont gant hanterourien afrikan eus ar Sahel hag eus ar savanennoù. Mont a ra ar goulenn evit produioù kaer ha prizius war-gresk. Dre-se ez a an artizaned war arbennikaat ha diorroet e vez teknikoù nevez. Deuet eus an hanternoz gant kouevr ar Sahara, e vez implijet an doare moullañ gant koar kollet evit an arem hag ar c'houevr.

Reter Afrika

Genidik eus kreisteiz Arabia e krog ar Somalied d'en em staliañ el lec'h ma vezont kavet c'hoazh hiziv an deiz. Rannet int e meur a veuriad : Isaed bro Djibouti, Dired hanternoz Harrar en Etiopia, Ishaked Somaliland breizhveuriat gwechall, Daroded Ogaden Etiopia, e reter Kenya hag e-kreiz republik Somalia, Haouiyaed, Dighiled ha Rahanouened etre harzoù Kenya ha oued (wadi) Chebelli.
Bog armerzhel ha politikel rouantelezh kristen Nubia. (Kentistor Soudan)
En em staliañ a ra marc'hadourien arab war aodoù reter Afrika (Manda ha Kiloa). Ezporzhiañ a ra Manda, anezhi ar gêr genwerzhel binvidikañ d'ar mare-se, koad mangrovez, houarn hag ivor en eskemm da briajoù ha traezoù fin all.

Amerika

E-tro 930 : Sevenadurezh Toltek e Mec'hiko.
Diskaret eo sevenadurezh vaya an izeldirioù kreiz. Dibenn ar marevezh Maya klasel, deroù ar marevezh goudeklasel.

Azia Greiz

500 000 a dud o chom e Samarkand.
Meneget eo bezañs an Datared war gorre Kerülen, e Mongolia.
Meneg kentañ kêr Lhassa e Tibet gant mammennoù arab e-tro an X^vet kantved.

Gevred Aziat

En India, eo renet ar Gujarat gant un dierniezh Châlukya.
En em staliañ a ra ar Môned e traoñ Birmania.
E deroù ar c'hantved eo dilezet lec'hiennoù kreiz Java. Tro reter ar vro eo da ziorren.
Diwar kêrioù Gourenez Malaysia e c'hano ar rouantelezhioù Malayed kentañ anavezet.
Kregiñ a reer da sevel an templ boudaat e Pagan, Myanmar
Enskrivadur war blad kouevr Laguna, e skritur Kavi e Luzon, Filipinez, deiziataet eus ar Bloavezh Saka 822 ( 900 kent JK).

Reter-nesañ & bed arab

Embannet dastumadeg ofisiel diwezhañ ha nemeti testennoù ar C'horan gant ar C'halifa abbasid. Diazezet eo bet an destenn ofisiel gant Ibn Mujahid, anezhañ un arbennigour war lennadennoù ar C'horan.
Sevel a ra tierniezh ar Fatimided e reter Aljeria.

Europa ar C'hornôg

Deroù marevezh klouar ar Grennamzer
En em staliañ a ra bagadoù Vikinged e norzh Bro-C'hall - Dont a ra an Norsed da vezañ Normaned
938 : Trec'h eo Alan Varvek war an Normaned en emgann Trañs, dieubet eo Breizh.
En em ledañ a ra levezon Sveden betek ar Mor Du.
Savet Cluny, kentañ urzh relijiel manac'hel kevreet
Argadegoù marc'heien Vagyar (Hungariz) dre kornôg Europa (47 argadeg en Alamagn, Italia ha Frañs, 899 - 970)
Kreñv eo bezañs Buzantiz e kreisteiz Italia. Dre-se e chom bras o levezon war Roma ha war ar babelezh e-pad hanterenn gentañ ar c'hantved. Darempredoù strizh zo gant ar Babelezh hag ar vrientinion gant Impalaerien ar Reter. E-keit-se en em stumm en-dro aotrouniezhioù kozh Kapoua ha Benevento dindan beli tierniezh Kapoua. Kudennek e teu da vezañ evit hollveli Buzantiz er c'horn-bro.
Deroù un emdroadur armerzhel en Italia. Daougementiñ a ra ar boblañs etre an X^vet hag ar XIV^vet kantved. Kresk zo war poblañs ar c'hêrioù, kreñvaet c'hoazh gant an divaeziañ. War ar maez e tegas d'e heul ar c'hresk war an niver a dud muioc'h a zifraost ha strujadur an takadoù arvorel beuzadus (dourañ ha kanoliañ traoñienn ar Pô, digoadañ ha savidigezh savennoù er broioù tosennek. Sevel a ra priz an douar (daougementet eo e trowardroioù Milan war dreuzoù an XI^vet kantved), evel hini an danvezioù gounezet. Gras da gresk ar boblañs e c'hall ar c'hêrioù tapout ur pouez politikel brasoc'h. War ziorren ez a ar c'henwerzh, ken a-dost (greun, gwin, artizanerezh) hag a-bell (produioù fin) ha, war un dro, ar reizhiadoù bank hag an teknikoù kred (kevalaouriezh kenwerzhel).
Adasavidigezh kenwerzh Italia. Gant un teul eus deroù ar c'hantved, an Honorantiae civitatis Papiae, e tesker emañ marc'hadourien hag arc'hantourien Pavia e darempred gant o c'heneiled en tu all d'an Alpoù hag ivez gant ar Saozon. Skoulmet ez eus bet darempredoù a-bell gant ar c'heodedoù porzh evel Almafi, Salerno pe Gaeta. Lakaat a ra ar c'henwerzh gant Frañs buhez e kêrioù Piacenza ha Lucca. Mestr eo Venezia, Genova ha Pisa war ar c'henwerzh gant ar Vuzantion hag ar Sav-heol.
Emdroadur war-du ar feodadelezh etre al Liger hag ar Roen. Dont a ra an douar, roet e kerz a-hed ar vuhez, da vezañ sichenn kement reizhiad daremprediñ zo. Bez' eo ar gladdalc'h, mesket ennañ hiviziken an enorioù hag ar gounidoù, abeg al le a douer drezi bezañ gwaz ur gwaz all (un aotrou). Mare ar wazoniezh eo. Klask a ra pep hini perc'hennañ ar muiañ a c'hladdalc'hoù ma c'hall en ur douiñ al le da veur a aotrou. Dre-holl e reer gant al lieswazoniezh ha luziet-tre e teu an darempredoù etre an aotrounez da vezañ. Dont a ra gwir an hêrelezh da vezañ al lezenn, diberc'hennañ a ra an aotrounez evit mad al lignez. Urzhazoù a sav : en traoñ gwizien vihan, tost d'ar gouerien, a-boan gouest d'en em aveiñ ha da gaout ur marc'h ; goude gwizien ar c'hont, perc'henned etre galvet d'e lez justis pe d'ar brezel; erfin emañ ar Gonted, pe Markizien kozh emanvet priñs, miret ganto gwirioù roueel hag a glask kadarnaat o aotrouniezh. E Breizh emañ ar Roue e penn ar vro.
Daou rabin a gelenn e Mainz en IX^vet-X^vet kantved, Rabi Moezan an Henañ ha Rabi Abun ar Braz. Savet ez eus bet gant mab ar c'hentañ, Rabi Kalonymus un dousennad testennoù burutellat diwar-benn al Lezenn. Kredet e vez ez int ar skridoù rabinek koshañ bet savet en Europa (deroù an X^vet).

Reter Europa

Dont a ra Stad krennamzerel Kroatia da vezañ ur rouantelezh unanet dindan ren Tomislav
965: Taget ha trec'het eo Rouantelezh Khazar gant Rus' Kiev
966: Mieszko Iañ, kentañ dug Polonia, badezet evel kristen
Diskaret eo Moravia Veur
1000 : savidigezh rouantelezh kristen Hungaria

Tud dibar

Alan al Louarn, roue Breizh
Alan Veur (? - 908), roue Breizh
Topiltzin Ce Acatl Quetzalcoatl, roue Toltek damvojennel, (dianav eo bloavezhioù resis e vuhez).
Nikefor II, Impalaer Impalaeriezh roman ar Reter (buhez 912 - 969, ren 963 - 969).
Otto Iañ ar Meurdezus, Impalaer Santel Roman (buhez 912 - 973, ren 936 - 973).
Roue Edmond Iañ a Vro-Saoz (buhez 921 - 946, ren 939 - 946).
Yann Iañ Tzimisces, Impalaer Roman ar Reter (buhez 925 - 976, ren 969 - 976).
Geza Hungaria, penn ar Vagyared (buhez 940 - 997, ren 970 - 997).
Otto II, Impalaer Santel Roman (buhez 955 - 983, ren 973 - 983).
Theofano, gwreg Otto II, mamm ha Rouanez da c'hortoz evit Otto III, Impalaer Santel Roman, (buhez 956 - 991, ren 983-991).
Tsar Samuel Bulgaria (buhez 958 - 1014, ren 976 - 1014).
Vladimir Iañ, Priñs Rus' Kiev (buhez 958 - 1015).
Bazil II, Impalaer Impalaeriezh roman ar Reter, (buhez 958 - 1025, ren 976 - 1025).
Otto III, Impalaer Santel Roman (buhez 980 - 1002, ren 983 - 1002).
Erik ar Ruz (Jaeder, v. 940 - Greunland, e-tro 1010), merdeer viking, dizoloer Greunland
Rollon (° Maer, v. 860 - † v. 933), merder viking, bet sinet gantañ Feur-emglev Saint-Clair-sur-Epte (911), bet krouet gantañ tierniezh konted Rouen, ha duged Normandi.

Ijinadennoù, kavadennoù, degasadennoù

Meneg kentañ implij an houpez evit bresañ bier