Landreger

Landreger
Porzh ar gêr gozh.
Anv gallek (ofisiel)	Tréguier
Bro istorel	Bro-Dreger
Melestradurezh
Departamant	Aodoù-an-Arvor
Arondisamant	Lannuon
Kanton	Landreger
Kod kumun	22362
Kod post	22220
Maer Amzer gefridi	Gireg Arhant 2014-2026
Etrekumuniezh	Lannuon-Treger Kumuniezh
Bro velestradurel	Bro Treger ha Goueloù
Lec'hienn web	Ti-kêr
Poblañsouriezh
Poblañs	2 411 ann. (2020)
Stankter	1 586 ann./km²
Douaroniezh
Daveennoù lec'hiañ	48° 47′ 09″ Norzh 3° 13′ 52″ Kornôg
Uhelderioù	bihanañ 0 m — brasañ 66 m
Gorread	1,52 km²
Landreger

Ur gumun e departamant Aodoù-an-Arvor eo Landreger. Kêr-benn istorel Bro-Dreger ha pennlec'h Kanton Landreger eo.

Douaroniezh

E kember ar Yeodi hag ar Gindi emañ Landreger. Stêr Landreger a reer eus al lodenn etre ar c'hember ha Mor Breizh.

Anv

Stummoù skrivet

Bernard Tanguy (1992) : Monasterium S. Tutuali Pabut, ~1050 ; S. Pabu-Tual', 1086 ; 'Saint Pabu', dibenn an XII^vet kantved ; Seintpabu, 1230 ; Lantreguer, 1267 ; Lantriguier, 1296 ; Landreguer, 1330 ; Landriguier, 1376 ; Lantreguier, Treguier, 1394 ; Lantreguer, 1441, 1468 ; Ploelantreguer, 1437, 1486 ; Ploelantreguier, 1543 ; Ploulan-Treguier, 1663.

Breutadenn diwar orin an anv

• Benjamin Jollivet (1859) : Traoun-Trecor, trefoedadur diwar 'Traoan tri cornu, traon an tri c'horn. Gwelet e vez, a-dal da Landreger, tri spes beg-douar o klotañ gant teir digoridigezh e stumm kornioù, war-zu kêr. Kement e talv anvioù-a-vremañ Lantreguer (lan tre guer) ha Tréguier.
• Bernard Tanguy (1992) ː Vallis Trecor e vefe troidigezh an anv latin Nant Trecor.
• Embanndurioù Flohic (1998) ː tri guer, rak an teir stêr a gember eno : ar Yeodi, ar Gindi hag aber stêr Landreger.
• Hervé Abalain (2000) ː Tricorio, tri pe trivet strollad (ar bobl, an arme).
• Diwar traezh gwir, un touell tennet eus Saint-Yves de Vérité.
• Tostaet e vez ivez an anv "Treger" ouzh Pagus Tricurius, ur vro en-dro da Dintagel e Kernev-Veur.

Ardamezioù

	En glazur e deir flourdilizenn en aour, pep hini treset gant teir zañvoezenn en aour (Guy Le Borgne, 1667 ; cf. Louis Mahé)
	En glazur e lestr e ouelioù dispak en argant (Pol Potier de Courcy, 1696 ; cf Louis Mahé)
	En glazur e lestr en argant e ouelioù dispak, mordoant war ur mor kevliv, eilet ouzh kab ouzh dehoù gant ur skoedig en glazur e deir flourdilizenn en aour, 2, 1  ; ouzh kleiz gant ur skoedig en erminig.
	Ardamezioù livet ouzh lein skalier meur an ti-kêr. Eilpennet eo lec'hioù ar skoedoùigoù.

Istor

XV^vet kantved

• E Landreger e voe embannet e voe ar geriadur Catholicon e 1499. Geriadur latin, gallek ha brezhonek kentañ er bed eo. Peurskrivet e oa bet e 1464 gant Jehan Lagadeuc.

XVII^vet kantved

• 1649 : ur c’hloerdi a voe krouet e Landreger gant Balthazar Grangier, eskob Treger ha chaloni an iliz-veur, Michel Thépault. Etre 1654 ha 1678 e voe savet ar savadurioù.

XVIII^vet kantved

• 1790 : Eskopti Treger ac'h eas da get peogwir e tivizas al Lezenn evit lakaat ar gloer da vezañ keodedourien ne vije nemet un eskopti e pep departamant. Bloaz goude e teuas savadurioù ar c'hloerdi da vezañ kazarn ar boliserien hag un toull-bac’h evit ar seurezed o doa nac’het ober an douadenn ha sentiñ ouzh ar Vonreizh, -araok bezañ gwerzhet e 1799 evel madoù broadel.
• 1794 : drastet e voe savadurioù relijiel Landreger ha bez Erwan Helouri gant batailhon Étampes, ur strollad soudarded an Dispac'h Gall.

XX^vet kantved

Brezel-bed kentañ

• 96 gwaz a gollas o buhez abalamour d'ar brezel hervez monumant ar re varv, eleze 3,23 % ag ar boblañs hervez an niveradeg bet graet e 1911.

Eil Brezel-bed

• Ul laeradenn a voe en ti-post, gant daou ezel eus ar Rezistañs moarvat, d’an 20 a viz Ebrel 1944, hervez danevell sizhuniek Titouroù Hollek Sant-Brieg.
• Mervel a reas 44 den ag ar gumun abalamour d'ar brezel.

Trevadennoù

• Brezel Indez-Sina : ur soudard a varvas
• Aljeria : daou vilour a varvas.

Monumantoù ha traoù heverk

An iliz-veur

An iliz-veur, savet gant Sant Tudwal war dismantroù ur manati.

Diavaez

• Tour an Diaoul

Tour iliz-veur Sant Tugdual zo palaret meur a wezh. Ne voe ket aes e adsavadur. Adsavadur an tour diwezhañ ne oa echuet nemet e 1785. Adsavet e oa bet gant maen dantelezhet ha pevar sin c'hoari kartoù : pikez, keur, karo ha treflez en enor da Loeiz XVI en doa arc'hantouet anezhañ gant taosoù merzhet dre lotirioù. Gwalleurioù an tour-mañ o doa krouet ur vojenn dastumet gant Anatol ar Braz  ; ar veleien, bezivet dre fontadeg retolz, o deus sinet ur pakt gant an diaoul. En eskemm eneoù ar re aet da anaon bep Sul etre oferenn ha gousperoù, e-pad ur bloavezh, e troe kein an diaoul d'e strobinell. Met ar person oc'h oferenniñ en doa gallet touellañ an diaoul o chadennañ gousperoù goude un oferenn.

• 
  Tresadenn gant Robida
• 
  Iliz-veur. Kartenn-bost, fin an XIX^vet kantved
• 
  An iliz-veur

Diabarzh

Pardon Sant Erwan e iliz-veur Landreger.

• 
  Nev an iliz-veur
• 
  Delwenn sant Tual en iliz-veur
• 
  Delwenn sant Erwan en iliz-veur
• 
  Bez sant Erwan en iliz-veur
• 
  Bez sant Erwan. Bleuñv. 19.05.2002
• 
  Delwenn en e c'hourvez an dug Yann V
• 
  Poltredoù an eskibien

Ar c'hloastr

• 
  Kloastr iliz-veur Sant-Tudwal

Delwenn Ernest Renan

Le Petit Journal, 27-09-1903. Kristenien hengounelourien o enebiñ ouzh delwenn Ernest Renan

• 
  Monumant Ernest Renan. Kartenn-bost Levy-Neurdein
• 
  Renan kozh, gant e wreg
• 
  Kein ar monumant da Ernest Renan
• 
  Talbenn monumant Ernest Renan hag an doueez Athena, mestrez war ar skiant.
• 
  Ernest Renan en e soñj

Monumant an Enebadur

• 
  Kalvar an Enebadur e traoñ plas-kêr. Tresadenn pluenn
• 
  Kalvar an Enebadur, war lez ar Yeodi. 1907
• 
  Kalvar an Enebadur. Kartenn-bost. Hamonic
• 
  2020
• 
  Enskrivadur latin-brezhoneg (yezh Treger)-galleg.

Enskrivadur e brezhoneg yezh Treger ː "EN GWIRIONEZ AN DEN ZE E OA MAB DOUE"

Peulvan Anatol Ar Braz (e Koad ar Barzh, war lez ar Gindi)

• 
  Peulvan 1
• 
  Peulvan 3 (gant skrabadennoù)

Tud

Tud liammet ouzh istor kêr

• Sant Tual.
• Sant Erwan.
• Jehan Lagadeuc.

Tud bet ganet eno

• Steven-Jozef-Mari Cillart a Gernevez, bet ganet e Landreger an 12t Here [:Restr:///C:/Mes sites Web/1021 webmaster/almanach18/1755.htm 1755] ; divroet ; en eus kemeret perzh e dilestradeg c'hwitet ar roueelerien e Kiberen e 1795, evel eil-letanant e du Dresnay. Bet tapet, eo bet kondaonet e Gwened ar 16 thermidor AN III / lun 3t Eost 1795, da heul e vreur.
• Amand-Mazhe-Mari Cillart a Gernevez, skoliad ar vorlu ; bet ganet e Landreger ar 26t Gwengolo 1766 ; divroet ; en eus kemeret perzh e dilestradeg c'hwitet ar roueelerien e Kiberen e 1795, evel eil-letanant e du Dresnay. Bet tapet, eo bet kondaonet e Gwened ar 16 thermidor AN III / lun 3t Eost 1795, da heul e vreur.
• Ernest Renan, skrivagner ha prederour gall, 28 a viz C'hwevrer 1823.
• Henri Pollès, skrivagner gallek, romantour, barzh ha saver arnodskridoù, 13 a viz Gouere 1909.
• Erwan Kervella, treser ha skrivagner, 15 a viz Eost 1949.
• Herve Bihan, daneveller, kelenner brezhoneg e Skol-veur Breizh-Uhel ha rener ar gelaouenn Hor Yezh, 14 a viz Gouere 1956.

Tud bet marvet eno

• 1794 : Ursule Thierrier, dibennet dre m'he devoa sikouret kuzhat beleien.
• 1804 : Jacques Le Brigant, brizhkeltiegour, d'an 3 a viz C'hwevrer.
• 1852 : Alain Durand, barzh brezhonek.
• 1888 ː Eugène-Ange-Marie Bouché, eskob Sant-Brieg ha Landreger.
• 1984 : Paol ar Flemm, sonaozer breton, 31 a viz Gouere.

Tud beziet eno

• Anatol ar Braz, skrivagner.

Ardamezeg ar familhoù

? Olivier Senesal Landreger , kannad ouzh ar Breujoù e 1717 En argant e groaz divouedet en sabel

Poblañs

Emdroadur ar boblañs abaoe 1962

Niver a annezidi

Brezhoneg

Ar Brezoneg er Skol

• 1934-1936: ar c'huzul-kêr a savas a-du gant ar mennad skignet gant al luskad Ar Brezoneg er Skol (ABES) evit kelennadurezh ar brezhoneg er skol.

Deskadurezh

• Ur skol zivyezhek (Itron-Varia) a zo eno abaoe 1997.
• E distro-skol 2022 e oa 21 skoliad enskrivet er c'hlasoù divyezhek (8,8 % eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez).

Gevelliñ

•  Iwerzhon : Mala (1989)
• Galiza : Mondoñedo (1997)

Levrlennadur

• Ogée : Dictionnaire historique et géographique de la province de Bretagne, dédié à la Nation bretonne, 1780
• Louis Mahé : Monsieur Saint Yves. Armand Prud'homm embanner. Sant Brieg. 1949
• A. Marteville & P. Varin : kendalc'herien ha reizherien Ogée. Molliex, Libraire-Editeur, rue royale, Rennes, 1843. Adembannet gant Editions Régionales de l'Ouest. Mayenne. 1993
• Adolphe Guillou : Essai historique sur Tréguier par un Trécorrois'. Moulerezh Francisque Guyon, Sant-Brieg 1913. Adembannet Laffitte Reprints. Marseille. 1979
• Ordnance Survey : Map of Britain in the Dark Ages'. Southampton. 1966
• Pierre Barbier : Le Trégor historique et monumental. Les Presses bretonnes. Saint-Brieuc. 1960
• Bernard TANGUY : Dictionnaire des noms de communes, trèves et paroisses des Côtes-d'Armor. ArMen-Chasse-Marée. 1992.
• Jean Balcou : Renan de Tréguier. Christian Pirot Embanner. 1999

Liammoù diavaez

• (br) Landreger war lec'hienn Geobreizh