Toloza

• Ur pennad Tolosa zo ivez.

Toloza
En nec'h, ar Bazacle ha ar pont Sant-Pêr, plasenn ar C'hapitol e-kreiz a-gleiz, ar Pont-Nevez gant iliz Notre-Dame de la Dalbade en dalenn ziwezhañ e-kreiz a-zehou, Kapitol Toloza en traoñ a-gleiz, eiladenn ar fuzeenn Ariane 5 en he ment natur er Cité de l'Espace en traoñ e-kreiz, ha bolz Mediaoueg José-Cabanis en traoñ a-zehou.
Anv okitanek	Tolosa
Anv gallek (ofisiel)	Toulouse
Bro	Okitania
Melestradurezh
Stad	Frañs
Rannvro	Okitania
Departamant	Garona-Uhel (prefeti)
Arondisamant	Arondisamant Toloza (pennlec'h)
Kanton	Pennlec'h pemzek kanton
Kod kumun	31555
Kod post	31000, 31100, 31200, 31300, 31400, 31500
Maer Amzer gefridi	Jean-Luc Moudenc (La France audacieuse) 2020 - 2026
Etrekumuniezh	Toloza Meurgêr
Lec'hienn web	toulouse.fr
Poblañsouriezh
Poblañs	511 684 ann. (2022)
Stankter	4 325 ann./km²
Douaroniezh
Daveennoù lec'hiañ	43°36′16″N 1°26′38″E
Uhelderioù	bihanañ 115 m — brasañ 263 m
Gorread	118,30 km²

Capitolium Toloza, an ti-kêr, gant bannieloù Okitania, Bro-C'hall, hag Europa

Toloza (Tolosa [tuˈluzo]) en okitaneg,Toulouse e galleg), zo ur gêr vras eus Okitania, hiziv e Bro-C'hall, p'az eo pennlec'h departamant gall an Haute-Garonne hag ar rannvro Okitania. Kêr-benn istorel Lengadok eo ivez. Treuzet eo gant ar Garona.

Gant ar 498 003 a dud a oa o chom enni e d'an 1añ a viz Genver 2020 e oa pevare kumun tudetañ Bro-C'hall. Met 1 019 460 a dud a ranker kontañ gant ar c'humunioù stok (e 2018), ha 1 360 829 gant an trowardroioù (e 2017).

Brudet eo Toloza abalamour d'an ijinerezh aerlestrel hag egorel a gaver enni dre Airbus. 100 000 studier a zo, hag eo ar rugbi ar sport arouezelañ gant he c'hlub hollvrudet Stad Toloza.

Anv

• Tolosa (Cicero; Ptolemaios)
• Tolossa (Strabon)
• Tolosates (anv roet d'an dud a gêr se gant Julius Kezar)
• Tholosa (Itin. Burdig.)
• Tolosa, pe Tholosa (Gregor a Dours)

Lesanvioù

« La ville rose » (ar gêr roz) a vez graet anezhi, abalamour da liv an tier e kreiz-kêr, diwar ar brikez pri-poazh.

« Cité des violettes » (kêr ar melion) a vez graet anezhi ivez, ha gwechall e veze gounezet melion enni, ha roet e veze ur velionenn da briz da-geñver ar C'hoarioù.

Ar « Cité Mondine » (Ciutat Mondina en okitaneg) a zo bet graet anezhi ivez abalamour d'ar gonted a veze anvet Remont.

Istor

Krennamzer

Toloza zo bet kêr-benn Rouantelezh ar Vizigoted er V^vet kantved ha hini kontelezh Toloza dindan konted Toloza, diazezet e 852 gant Remont 1añ.

Ar vosenn

• 
  Furchadegoù e 2014.

Ar vosenn a reas he reuz e Toloza meur a wezh:

• e miz Ebrel 1348 e erruas ar c'hleñved e Toloza, etre 1348 ha 1350 e lazhas etre 15% ha 30% eus an annezidi;
• e 1506 e varvas 3 000 a dud;
• e miz Here 1557;
• adalek miz Eost 1628 betek 1633 (10 000 den marvet diwar an 30 000 annezad) hag adalek miz Gouere 1652 betek 1653;
• e 2014 e raer furchadegoù edan ar skolaj kozh Montalembert, kavet ez eus bezioù hollek eno a c'hellfe bout bezioù lod ag an dud bet marvet er prantad 1348-1350.

XX^vet kantved

Brezel Spagn

• 

• Repuidi spagnol a zeuas da Toloza; eno e voe graet sez ar PSOE hag an UGT en harlu e Carrièra del Taur (Straed an Tarv).

Eil brezel-bed

• 

• Miliadoù a Doloziz a vanifestas a-enep da Renad Vichy d'ar 14 a viz Gouhere 1942.

• 
• 

• Oberiant e voe ar Rezistañs e Toloza. E 1940 e teuas Pierre Dac da repuiñ en 42 Baloard d'Estrasborg a-raok gellet achap e miz Du 1941 evit mont betek Breizh-Veur. Harzet e voe ar c'horonal Pierre Cahuzac eno, kaset e voe da gamp-bac'h Buchenwald lec'h ma varvas.

• 
  Plakenn gant anvioù Rezistanted bet lazhet e-pad an emgannoù dieubiñ.
• 
  Banniel Kommandantur Toloza bet kemeret gant tud ar strouezheg.

• Emgannoù a voe etre ar Rezistañs hag an Alamaned pa voe ar re-mañ o kuitaat Toloza d'an 18 ha d'an 19 a viz Eost 1944.

Istor nevesañ

Betek 2016 e oa Toloza penn-lec'h rannvro Midi-Pyrénées.

Monumantoù ha traoù heverk

• 

• Penniliz romanek Sant Sarnin, tro 1070-1118.

• 

• Liorzh japanat Toloza.

Armerzh

• E 1916 e krogas Latécoère gant kenderc'hout obuzioù ha korfoù nijerezioù en div labouradeg bet postet argant enne gantañ.
• Kavell ar gompagnunezh Airbus eo.

Douaroniezh

Treuzet eo Toloza gant ar Garona.

Sturienn

Sturienn kêr eo « Per Tolosa totjorn mai » (« Evit Toloza, muioc'h atav »).

Touristerezh

Roet eo bet al label Kêrioù ha Broioù Arz hag Istor dezhi.

Emdroadur ar boblañs abaoe 1793

437 100 a dud a oa o chom e Toloza e 2005.

Tud

• Jean Calas (1698–1762), kenwerzhour protestant, bet lakaet d'ar marv abalamour d'e relijion; skoazellet e voe e diegezh gant Voltaire hag adsavet e vrud.
• Pèire Godolin, bet ganet eno e 1580, skrivagner okitanek.
• Pierre de Fermat, matematikour eus an XVII^vet kantved.

Gevelliñ

Gevellet eo Toloza gant ar c'hêrioù-mañ (urzhiet dre vloaz) :

• Tel Aviv (Israel) abaoe 1962,
• Atlanta (SUA) abaoe 1975,
• Kiev (Ukraina) abaoe 1975,
• Bologna (Italia) abaoe 1981,
• Elche (Spagn) abaoe 1981 ( Kumuniezh València),
• Chongqing (Sina) abaoe 1981.

Skoulmet he deus emglevioù kenober gant :

• N'Djaména (Tchad) abaoe 1988,
• Zaragoza (Spagn) abaoe 2000,
• Hanoi (Viêt Nam) abaoe 1996,
• Saint-Louis (Senegal) abaoe 2003,
• Düsseldorf (Alamagn) abaoe 2003,
• Ramallah (Palestina) abaoe 2004.

Levrlennadur

• Fevrier Paul-Albert & Barral I Altet Xavier ː Topographie chrétienne des cités de la Gaule, des origines au milieu du VIIIè siècle. VII. Province ecclésiastique de Narbonne (Narbonnensis Prima). De Boccard. 1989

Liammoù diavaez

• Lec'hienn Toloza Meurgêr