Kleder

Kleder
Ti-gard an Amied.
Anv gallek (ofisiel)	Cléder
Bro istorel	Bro-Leon
Melestradurezh
Departamant	Penn-ar-Bed
Arondisamant	Montroulez
Kanton	Ploueskad (betek 2015) Kastell-Paol (abaoe 2015)
Kod kumun	29030
Kod post	29233
Maer Amzer gefridi	Jean-Noël Edern 2020-2026
Etrekumuniezh	Gorre-Leon Kumuniezh
Bro velestradurel	Bro Montroulez
Lec'hienn Web	Ti-kêr
Poblañsouriezh
Poblañs	3 582 ann. (2022)
Stankter	96 ann./km²
Douaroniezh
Daveennoù lec'hiañ	48° 39′ 51″ Norzh 4° 06′ 03″ Kornôg
Uhelderioù	bihanañ 0 m — brasañ 79 m
Gorread	37,44 km²
Kleder

Kleder ([ˈkleː.dɛr]) zo ur gumun e Bro-Leon hag eus departamant Penn-ar-Bed, e gwalarn Breizh.

Anv

• Bernard Tanguy ː parrochia de Cleder, 1282, e-tro 1330.
• Erwan Vallerie ː Cleder, 1282, 1516, 1709

Gerdarzh

Hervez ur vojenn e teufe eus anv sant Ke, ur manac'h eus Iwerzhon deuet da Vreizh er V^vet kantved, savet gantañ ur manati e Kleder. Sant-paeron ar barrez eo bet.

Bernard Tanguy ː emañ gant parrez Kleder anv ur sant brezhon eus Kernev-Veur (ma tremen evit unan eus mibien ar roue Brychan eus Kembre), anv-diazez St. Clether (Seyncleder e 1429, ecclesia Sancti Clederi e 1261). Ne vez ket lidet ken e Kleder. Sant Pêr en eus kemeret e blas, ha gantañ Sant Ke-Colledoc..."

Ardamezioù

En gul e gastell e zaou dour hag e ziv siminal en aour, digoret ha goulaouet en gul, un aerouant en sabel difoupant diouzh an nor, heuliet ouzh kab gant teir artichaodenn en argant treustellet hag ouzh beg gant ur ginerminig en argant.

• Disklêriet er prefeti d'an 28 Mezheven 1978.

Istor

Dispac'h Gall

Tud eus ar gumun a gemeras perzh en Emgann Kergidu d'ar 24 a viz Meurzh 1793 e-kichen Plougouloum ; un dell-gastiz a 13 450 lur a voe paeet gant ar gumun edan 24 euriad.

XX^vet kantved

Brezel-bed kentañ

• Mervel a reas 237 gwaz eus ar gumun, da lâret eo 4,55% eus ar boblañs e 1911, abalamour d'ar brezel.

Eil Brezel-bed

• Hervez monumant ar re varv, 41 soudard eus ar gumun a varvas war an talbenn. 17 Klederiad a varvas evit abegoù all (bombezadegoù...).
• Daou vugel, Jeanne hag Yves Béchu, 13 ha 9 vloaz, a voe lazhet d'an 30 a viz Du 1942 e Kreac'hwaleg gant ur soudard troet da sot.

Lazhadeg an 8 a viz Eost 1944

• E-kerzh an noz e voe dihunet annezidi ar bourk gant trouz ur golonenn kirri-tan. Un nebeud tud a yeas e-maez eus o zi, o soñjal e oa Amerikaned: soudarded alaman e oa e gwirionez, o tont eus Kastell-Paol ha Trelaouenan hag o vont da Bloueskad. Evit abegoù dianav e krogjont da dennañ war an tiez tro-dro. Un den a voe gloazet gant ur boled. Mont a rejont kuit war-dro 7e vintin.
• Da 8e30 vintin en em stalias er bourk soudarded alaman all. Strolladoù soudarded all a blantas o reuz er maezioù tro-dro, en ur lakaat tan en atantoù hag en eostoù. Pemp gwaz a voe fuzuilhet ouzh ur c'hleuz e-kichen antre ar bourk, war hent Ploueskad. Unan all a voe lazhet e Penn al Lann Kerizur. Soudarded alaman a yeas goude da Skol ar Baotred evit tapout c'hwec'h den: unan a voe lazhet diouzhtu, ar pemp all a voe kaset betek Ploueskad el lec'h ma voent lezet da vont. E Kroazabandu e voe gwallet ur vaouez ha lazhet anezhi asambles gant he mab 15 vloaz. War-dro kreisteiz e voe tapet daou waz all a oa gloazet ha fuzuilhet anezho er bourk. Tennet e voe gant an Alamaned war atantoù Kreac'h-Avel: lazhet e voe gant ur boled ur gwaz a oa deuet da lazhañ an tan a oa krog en tiez. Ur gwaz all eus Ploueskad a voe lazhet e-kichen bourk Kleder, goude ma vije bet tennet warnañ pa glaske lammat a-us d'ur c'hleuz evit kuzhat.
• 13 den a voe lazhet en deiz-se, 12 eus Kleder en o zouez. Chom a ra amsklaer abegoù al lazhadeg: hervez medisin ar gumun, an aotrou Le Méhauté, a ouie alamaneg, o dije lavaret ar soudarded alaman e vije bet tennet warno nepell diouzh Kleder. O vont war-zu Brest e oant, o kilañ dirak araokadennoù an arme amerikan. Dieubet e voe Kleder gant ar re-se un devezh goude, d'an 9 a viz Eost 1944, war-dro 3e goude kreisteiz.

Goude an Eil Brezel-bed

• E Kleder e oa bet savet kentañ staj Kamp Etrekeltiek Ar Vrezhonegerion adalek an 3 a viz Eost 1948.

Monumantoù ha traoù heverk

Un draezhenn anvet an Amied

• Traezhenn an Amied, hini hirañ ar gumun.
• Traezhenn Tevenn Meur.
• Traezhenn Kerfichen.
• Tumulus Oadvezh an Arem en Hellen (2000 - 1500 k.J.K.).
• Bezioù Oadvezh an Arem e Lezomi-Uhelañ.
• Maen-bonn Kerider, Oadvezh an Houarn.
• Maner Troñjoli, XV^vet kantved, rummet Monumant Istorel.
• Maner Kervengi, XIII^vet kantved, enskrivet evel Monumant Istorel.
• Kastell Kergornadeac'h (1620), enskrivet evel Monumant Istorel.
• Monumant ar re varv, luc’hskeudennoù.

Emdroadur ar boblañs abaoe 1962

Niver a annezidi

Tud

Tud bet ganet eno

• 1830 : Yann-Vari Gwilhoù, beleg, bet savet meur a gantik brezhoneg (Patronez dous ar Folgoad en o zouez) gantañ
• 1884 : Yann-Loeiz Emili, kazetenner, skrivagner ha troour brezhonek.
• 1902 : Visant Fave, bet eileskob Kemper ha Leon, skrivagner brezhonek
• 1908 : Visant Seite, ganet en Ogelloù, frer, skrivet gantañ hentennoù brezhoneg, ur geriadur ha levrioù
• 1946 : Louis Le Duff, krouer ar strollad Le Duff (Brioche Dorée, Del Arte, Bridor, Le Fournil de Pierre, La Madeleine...)

Tud stag o anv ouzh ar c'humun

• Ar c'hont Émile de Kermenguy (Kastell-Paol 1810 - Pariz 1893), perc'henn war maner Kervengi, kannad unpennelour Penn-ar-Bed eus 1871 betek 1893, bet maer Kastell-Paol adalek 1848, anavezet evit bezañ dilezet e garg kuzulier-meur d'an 2 a viz Kerzu 1851 evit sevel a-enep taol-Stad Napoléon III.

Ardamezeg ar familhoù

	Auffroy Aotrounez ar Roz ha Kornangazel Talbennanek etre argant ha sabel.
	Auffroy Aotrounez ar Roz ha Kornangazel Neuz all ː Talbennanek etre argant ha sabel, e dreustell en gul karget gant ur ruilhenn en argant.
	Baptiste Aotrounez Kermabian En aour e zri zour toet ha kranellek en glazur.

Brezhoneg

Ar Brezoneg er Skol

• 1934-1936: ar c'huzul-kêr a savas a-du gant ar mennad skignet gant al luskad Ar Brezoneg er Skol (ABES) evit kelennadurezh ar brezhoneg er skol.

Deskadurezh

• Klasoù divyezhek prevez abaoe 1991 (Skol Sant-Jozef).
• Klasoù divyezhek publik (Skol publik Per-Jakez Helias).
• En distro-skol 2024 e oa skoliataet 78 bugel en hentennoù divyezhek (24 % eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez). https://www.brezhoneg.bzh/98-kelenn.htm

Gevelliñ

• Ashburton, Devon, Bro-Saoz (1975)
• Herleshausen,  Alamagn (1964)
• Lauchröden,  Alamagn (1991)
• Taninges,  Savoia (1991)

Sport

Mell-droad

• Union Sportive Clédéroise

Levrlennadur

• (br) Visant SEITE, Ar marh reiz, E Bro-Leon gwechall, Ar Skol Dre Lizer, 1985, 342 p.
• (fr) René CARDALIAGUET, Cléder : prêtres et paysans sous la Révolution, Du Courrier,‎ 1939, 137 p.
• (fr) Annick FLEITOUR, Le petit train Rosporden-Plouescat , Editions Ressac,‎ 2001
• (fr) François MOAL, Cléder une terre en Léon, Plomée,‎ 1999, 381 p.
• (fr) René MONFORT, Cléder, gens de mer et de terre, 2001
• Michel Froger & Michel Pressensé : Armorial des communes du Finistère. 2001
• Pol Potier de Courcy : Nobiliaire et armorial de Bretagne. Adembannadur Editions des Régionalismes. Cressé. 2011/2014

Liammoù diavaez

• (fr) Lec'hienn an ti-kêr
• (fr) Ofis an douristelezh
• (br) Kleder war Geobreizh