Segal

Eus Wikipedia
Segal
Secale cereale
Rummatadur Cronquist
Riezad : Plantae
Skourrad : Magnoliophyta
Kevrennad : Liliopsida
Urzhad : Poales
Kerentiad : Poaceae
Genad : Secale
Anv skiantel
Secale cereale
M.Bieb. 
D'ar vevoniezh

e tenn ar pennad-mañ.


Ar segal (Secale cereale) a zo un edenn eus kerentiad ar Poaceae. Tost-tre eo ouzh an heiz hag ar gwinizh hag implijet e vez d'ober bleud, bara, bier-segal, vodka, wiski-segal (rye whisky) hag ivez da vagañ loened-feurm.

Orin[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Secale cereale

Bez' ez eo unan eus ar spesadoù ed gouez a gresk e kreiz Turkia. Kavout a reer roudoù eus ar stumm-feurm a zrevadoù bihan en un nebeud lec'hiennoù arkeologiel e Turkia met estreget-se ne zeu war-wel nemet en Europa e-pad oadvezh an arem etre -1800 ha -1500[1]. Posupl eo e oa bet degaset da Europa eus Turkia asambles gant ar gwinizh hag e oa bet gounezet diwezhatoc'h en un doare distag. Gounezet e oa bet gant ar Romaned e Preden ha war vord an Danav met fall e oa bet kavet ganto hervez Plinius an Henañ.

Gounidegezh[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Gouzañv a ra ar segal un douar trenk hag un hinad c'hleb ha yen gwelloc'h eget ar gwinizh met n'eo ket ken kalet ouzh ar riv hag an heiz. E Turkia e vez gounezet alies gant ar gwinizh. Reiñ a ra un blaz ispisial d'ar bleud ha trevadoù fonnus pe fonnusoc'h a vez ha pa ve bet fall an amzer.

Gounid[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Produerien pennañ segal — 2005
(milion ton)
 Rusia 3.6
Banniel Polonia Polonia 3.4
Alamagn Alamagn 2.8
 Belarus 1.2
Banniel Ukraina Ukraina 1.1
 Sina 0.6
Banniel Kanada Kanada 0.4
Banniel Turkia Turkia 0.3
Banniel ar Stadoù-Unanet Stadoù-Unanet 0.2
 Aostria 0.2
Bed a-bezh 13.3
Source:
UN Food & Agriculture Organisation (FAO)
[2]

E norzh, kreiz ha reter Europa e vez gounezet ar segal dreist-holl. Mont a ra e gelc'hiad eus norzh Alamagn betek norzh ha kreiz Rusia hag e-barzh emañ Ukrainia, Belarus, Lituania ha Latvia ivez. Gounezet e vez e Norzhamerika, en Arc'hantina, e Turkia, Kazakstan hag e norzh Sina.

War-zigresk emañ ar c'hementadoù produet abalamour d'ur goulenn dister. Da skouer, kouezhet eo gounezerezh Rusia eus 13.9 milion a donennadoù e 1992 da 3.4 e 2005.

Kleñvedoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Gwiridik-tre ouzh an druilh eo ar segal. Debriñ segal druilhet a c'hell bezañ penn-kaoz d'ur gwall gleñved, an druilherezh e anv. Kleñvedoù-red druilherezh a veze ingal a-walc'h gwechall er broioù yen ma oa ar segal an ed pouezusañ. Hervez tud 'zo, an emdouelladurioù a oa-eñ abeg dezho a voe penn-kaoz da galz a tamalladennoù huderezh[3].

Implij[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Bara-segal a vez debret en un doare ingal e norzh Europa. Implijet e vez ivez d'ober ar bara strakus svedat. E-barzh ar bleud segal ez eus nebeutoc'h a c'hluten eget er bleud gwinizh ha muioc'h a wiad. Gallout a ra boud implijet ivez d'ober un doare wiski ha bier.

Arc'hant[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Implijet e vez ar ger evit arc'hant. Ober segal a zo gounit kalz arc'hant.

Gwelet ivez[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Daveoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

  1. Daniel Zohary and Maria Hopf, Domestication of plants in the Old World, third edition (Oxford: University Press, 2000), p. 75
  2. Major Food And Agricultural Commodities And Producers - Countries By Commodity
  3. Ergot of Rye: History

Liammoù diavaez[kemmañ | kemmañ ar vammenn]