Kartouchenn (arm-tan)

Eus Wikipedia
Ue gartouchenn vodern :
1. bolod (ar vannadell) ;
2. gronn a zalc'h pep tra a-gevret ;
3. karg poulzañ, poultr kanol pe kordit da skouer ;
4. lost, a ro d'an tenner kartouchennoù ul lec'h da begañ er gronn da dennañ anezhañ eus ar gambr ur wezh tennet ;
5. emors, a laka ar garg da darzhañ.

Ur gartouchenn zo ur seurt munision a dalvez da gargañ an armoù-tan. Mont a ra d'he ober : ur garg poulzañ (poultr divoged pe boultr du peurliesañ), ur vannadell pe meur a hini (drajez, bolod), hag un emors paket e-barzh ur gronn metal, paper pe plastik, zo graet a-ratozh da vont klok e-barzh kambr ur c'hanol arm-tan. Pal ur gartouchenn zo dougen ha maneañ en un doare aes ha prim peadra da dennañ gant un arm-tan[1]. Betek an XXvet kantved, ar poultr-du e oa an danvez-tarzh a veze implijet ar muiañ met kemeret eo bet e lec'h hogos dalc'hmat abaoe gant kenaozadurioù a vremañ.

Ar c'hartouchennoù zo un niver a seurtoù hag a ventoù dezhe hag a vez fardet peurliesañ da labourat evit pep a seurt armoù-tan resis. Koulskoude ez eus ivez mentoù standard anavezet en un doare etrebroadel evit kartouchennoù zo (da skouer ar 5.56×45mm NATO) a ro tu da ober gante gant armoù disheñvel. Bezañ zo ivez seurtoù kartouchennoù ispisial a vez savet evit kavout un efed resis, hag a vez implijet e degouezhioù zo hepken. Peuliesañ e vez merkoù pe livioù ispisial war ar c'hartouchennoù da sikour anavezout anezhe ha da viret na vefe implijet ar c'hartouchennoù dre zegouezh pe en un doare fall.

Gallout a reer rummata ar c'hartouchennoù hervez ar seurt emors a implijont. Hiziv an deiz emañ an emors e-kreiz penn ar gronn pe war an erien anezhañ. Gwezhall e oa seurtoù emorsoù all zo aet er-maez hiziv.

Kenderc'hel a ra ar broduerien hag an armeoù da glask sevel kartouchennoù hep gronn da zerc'hel an elfennoù a-gevret. Implijet e vez a-wezhioù meizad ar c'hartouchennoù er c'hanolierezh evel en armoù bihan. E degouezhioù all e vez dispartiet ar vannadell diouzh ar garg poulzañ.

Kartouchennoù fuzuilhoù disheñvel : (1).17 HM2 (2).17 HMR (3).22LR (4).22 Win Mag R/F.22 WMR (5).17/23 SMc (6)5mm/35 SMc (7).22 Hornet (8).223 Remington (9).223 WSSM (10).243 Win (11).243 Win Improved (Ackley) (12).25-06 Remington (13).270 Winchester (14).308 Win (15).30-06 Springfield (16).45-70 Government (17).50-90 Sharps

Istor[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Kartouchennoù amerikan 1860–1875
(1) Kartouchenn baper .44 evit ar C'holt Army 1860, Brezel diabarzh
(2) Kartouchenn revolver .44 ar C'holt Thuer-Conversion, 1868
(3) Kartouchenn .44 Henry plaen
(4) Kartouchenn .44 Henry begek
(5) Kartouchenn Arsanailh Frankford .45 Colt, tanadur Benét
(6) Kartouchenn Arsanailh Frankford .45 Colt-Schofield, tanadur Benét

War-dro 1450 e weler ar c'hentañ "kargouzennoù" e diaraog ar c'hartouchennoù, anezhe muzuliadoù poultr prientet en a-raok e-barzh un tamm gwiad pe parch, hag an "abostoloù" a oa heñvel o roll met fardet e prenn, war-dro 1480. Ar c'hartouchennoù a grogas da vezañ implijet er XVvet kantved. Implijet e oant gant soudarded Kristian I, dilenner Saks ha e vab e diwezh ar XVIvet kantved[2][3] met armerezh Dresden he deus prouennoù eus o implij ken abred ha 1591[4][2]. Capo Bianco a skriv e 1597 e veze implijet kartouchennoù paper abaoe pell gant soudarded Rouantelezh Naplez. Er XVIIvet kantved e oant en implij e pep lec'h en Europa[2]. Kartouchenn 1586 a oa anezhi ur garg poultr tarzh hag ur bolod en ur gartouchenn baper. Hervez ur vammenn all e voe implijet ar c'hartouchennoù adal 1590[5]. Ar roue Gustav Adolf Sveden hag e soudarded a rae gant kartouchennoù er bloavezhioù 1600[6]. Ar c'hartouchennoù a oa e stumm kranennoù a oa gweet ar paper anezhe e pep penn. Edo ar bolod en ur penn, ha leuniet e oa ar peurrest gant poultr[7]

Implijet e veze ar seurt kartouchennoù gant armoù brezel karget dre beg ar c'hanol, aliesoc'h evit gant armoù chase moarvat. Roget e veze diazez ar c'hartouchennoù gant an dorn pe an dent gant ar soudarded, ha fennet e oa ar poultr er c'hanol. Goude-se e oa sanket ar paper hag ar bolod hed-ha-hed ar c'hanol[8]. Da vare Brezel diabarzh ar Stadoù-Unanet e oa sañset ar soudarded teurel kuit ar paper, implijet e veze alies avat da stoufañ ar c'hanol[9]. Da elumiñ ar garg e oa ret implijout ur poultr tanavoc'h e c'hreunennoù a dalveze da lakaat gwikefre an arm da vont en-dro.


Notennoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

  1. Sparano, Vin T. (2000). "Cartridges", The Complete Outdoors Encyclopedia. Macmillan. 37 p. ISBN 978-0-312-26722-3. 
  2. 2,0 2,1 ha2,2 Greener, William Wellington (1907), "Ammunition and Accessories.–Cartridges", The Gun and Its Development, Cassell, pp. 570, 589, <https://books.google.com/books?id=3HMCAAAAYAAJ>. Retrieved on Patrom:Date 
  3. (2013) The Art of Chivalry: European Arms and Armor from the Metropolitan Museum of Art. 174 p. ISBN 978-0300199413. 
  4. (1928) "The Rudolph J. Nunnemacher Collection of Projectile Arms". Bulletin of the Public Museum of the City of Milwaukee 9
  5. U.S. Army (September 1984), Military Explosives, Technical Manual, Department of the Army, TM 9-1300-214 , p. 2-3, stating "1590. Kartouchennoù gant bolod ha poultr war un dro a veze implijet evit armoù bihan."
  6. U.S. Army, Military Explosives, 1984, pp. 2–3 a ra anv eus ar prantad 1611–1632 hag a zisklêr e oa kresket ar feur tennañ gant ar c'hartouchennoù nevez e-pad ar Brezel Tregont Vloaz.
  7. Sharpe, Philip B. (1938), "The Development of the Cartridge", The Rifle in America, New York: William Morrow , pp. 29–30.
  8. Greener, 1907, p. 570
  9. Sharpe, 1938, p. 30
  Stag eo ar bajenn-mañ ouzh Porched an Armoù-tan