Kampagn Guadalcanal
| Rann eus | Brezel ar Meurvor Habask  |
|---|---|
| Lec'h | Guadalcanal |
| Daveennoù douaroniel | 9°25′0″S 160°0′0″E |
| Deiziad | 9 C'hwe 1943 |
| Deiziad kregiñ | 7 Eos 1942 |
| Deiziad echuiñ | 9 C'hwe 1943 |
| Perzhiad | Stadoù-Unanet, Impalaeriezh Japan |
| Order of battle | Battle of Guadalcanal order of battle |
Emgann Guadalcanal, Oberiadur brezel Watchtower pe Kampagn Guadalcanal a voe e-touez emgannoù pouezusañ an Eil Brezel-Bed war dachenn Brezel ar Meurvor Habask. Dalc'het e oa an enezenn gant Lu Impalaeriezh Japan pa zouaras 16000 soudard eus ar Stadoù-Unanet d'ar 7 a viz Eost 1942 o tagañ war un dro inizi all : Florida, Tulagi, Gavutu ha Tanambogo.
Gerdarzh
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]D'ar 7 a viz Kerzu 1941, nerzhioù lu Impaleriezh o doa taget flodad brezel Stadoù-Unanet Amerika e-kerzh an arsailh war Pearl Harbor.
Emañ Guadalcanal e-kreiz chadenn an inizi Salomon, er biz da Aostralia. Evit Impalaerezh ar Japan e oa strategel-kenañ al lec'h neuze a-benn terriñ an eskemmoù etre ar Stadoù-Unanet hag Aostralia. Un dachenn kirri-nij a oa dija gant ar Japaniz e penn Norzh ar chadenn (war enezenn Rabaul), met ne c'hellent ket patrouilhañ war hec'h hed ken hir e oa.
Merdeadurezh a vrezel Bro-Japan e felle dezhi lakaat an inizi Salomon da sichenn strategel pennañ hag e krogas e 1942 ur programm aloubiñ. Savet e voe tachennoù evit ar c'hirri-nij brezel. Met dañjerus-kenañ e oa an aloubadegoù evit ar Re Unanet hag ur wezh anavezet ganto raktresoù ar Japaniz e tivizjont sevel ur bagad listri a-benn adtapout an inizi digant o enebour.
Oberiadur brezel Watchtower
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]An douarañ
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]D'ar 7 a viz Eost 1942 e touaras rann-arme gentañ Marines ar Stadoù-Unanet e reter ar stêr Tenaru. Ur souezh a voe evit ar Japaniz, a oa erruet ur miz a-raok nemetken war an enezenn war veg Lunga. Dre ma ne oa eno nemet soudarded japanat an Ijinoù e voe aes d'an Amerikaned aloubiñ tachenn an aerborzhig. Kregiñ a reas ar Marines da echuiñ gant kempenn an dachenn. Ne oa ket bet douaret o dafar met eürusamant e oa bet laosket kalz traoù gant ar Japaniz. Anvet e voe an aerborzhig Henderson hag a-ziwar-neuze e teuas da vezañ pal nesañ an holl emgannoù war an enezenn.
An devezhioù kentañ
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Da gentañ-tout ne voe ket aes labour Marines ar Jeneral Vandergrift. Prientet e oa bet an douarañ buan-ha-buan ha dafar a minima a oa bet kaset war an enezenn ; ouzhpenn-se e tivizas an Amiral Turner d'an 9 a viz Eost lakaat ar batimañtoù treuzdougen ha dafar da vont kuit eus ribl an enezenn pa oa un hanter eus dafar ar Marines enno c'hoazh. Goude emgann Savo en em gave ar Marines o-unan ha pourvezet fall ; ober a rejont war-dro surentez an aerborzhig Henderson hag e trowardroioù nemetken.
En desped d'ar batimañtoù ha d'ar c'hirri-nij japanat a c'helle bombezenniñ anezhi bemdez e teuas a-benn ar soudarded amerikan da sevel ul leurenn girri-nij dereat en aeborzhig Henderson d'an 19 a viz Eost. D'an 20 a viz Eost e touaras 19 karr-nij chase ha 12 karr-nij bombezenniñ skañv warni. Dre ma oa « Cactus » ger-kuzh ar Re Unanet evit an enezenn e voe graet gant an anv-se eus bagad kirri-nij an aerborzhig. Tro 60 karr-nij amerikan a oa en dachenn-se e fin miz Eost.
Emgann Tenaru
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- Pennad spisoc'h Emgann Tenaru
E-keit-se, d'an 18 a viz Eost, e oa erruet e reter an aerborzhig ur batailhon japanat 900 soudard ennañ. D'an 20 a viz Eost e tagjont dindan renerezh Ichiki ar pemp batailhon amerikan a oa o tifenn an aerborzhig, o tremen war draezhennoù ar stêr Tenaru. Drailhet e voe ar batailhon japanat abalamour da girri-nij an Amerikaned, ar c'hCactus Force. En holl e voe lazhet 789 japanat war un hollad 917 eus kentañ strollad rejimant Ichiki. Un 30 bennak dreistbeverien eus an emgann a oa kilet gant penn a-dreñv nerzhioù Ichiki hag a oa 100 anezho. Ar 128 japanat a oa distroet da Taivu Point, evit kemenniñ da bennoù ar 17vet lu e oant bet trec'het garv. Gortozet o devoa soudarded nevez o tont eus Rabaul.
Oberenn Ka
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]D'ar 24 ha 25 a viz Eost e klaskas ar Japaniz degas soudarded nevez war an enezenn en un doare sirius evit ar wezh kentañ : Ka-Go e oa anv an oberenn. Prientet e oa bet gant an amiral Yamamoto ha Hyakutake Haruyoshi a rene anezhi. E-pad an amzer-se koulskoude e oa distroet Task Force 61 Fletcher d'an inizi Salomon ha ne veze ket mestroniet troioù an enezenn da vat gant ar Japaniz. Un emgann war vor a voe e-pad an daou zevezh-se ha ne c'hellas ket ar Japaniz lakaat o soudarded da zouarañ.
Adalek an degouezh-se e voe avizetoc'h ar Japaniz : ma oa dañjerus ar mor evito e oa efedusoc'h-efedusañ ivez kirri-nij an Amerikaned. Divizet e voe ganto neuze degas soudarded nevez ha dafar e-pad an noz nemetken. 900 den a zouaras d'an 29, un tammig nebeutoc'h an devezh war-lerc'h ha 1200 d'an 31 a viz Eost. Ar jeneral Kiyotake Kawaguchi, lakaet da gomandant an arme japanat war an enezenn, a zouaras d'ar poent-se. Erru a rae ar Japaniz war du Reter an Amerikaned ha kerkent erruet e klaskjont kelc'hiañ anezho dre ar Su.
Bewezh e errue soudarded nevez e veze ivez bombezet an aerborzhig gant ar Japaniz, adalek o listri-brezel. Ken reoliek e oa ar bombezadegoù ha resis o eurioù e voent lesanvet Tokyo Express gant ar Marines.
Emgann ar run Edson
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]D'an 11 a viz Gwengolo da noz e tagas 6000 soudard japanat an aerborzhig adalek ar Su. Kreizennet e voe an emgannoù war ar run Edson (Edson Ridge, Bloody Ridge), ur c'hilometr dindan an dachenn girri-nij. Graet e vez mod-se anezhañ abalamour da'r c'horonal amerikan a renas an difenn neuze, Merritt A. Edson. E-pad tri devezh e harzas gant e Marines meur a argadenn, bombezennet a-wezhoù gant kirri-nij japanat o tont eus Rabaul. 1500 soudard eus Lu Impalaeriezh Japan a voe lazhet ; en tu all e voe lazhet un 30 amerikan bennak ha gloazet 100 anezho.
Argadennoù amerikan kentañ e-maez eus o zachenn-difenn
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]D'an 18 a viz Gwengolo e touaras 4262 Marines ar 7vet Rejimant war an enezenn. A-drugarez dezho e krogas da soñjal ar Jeneral Vandergrift e c'helle ober muioc'h eget difenn an aerborzh.
D'an 23 a viz Gwengolo e krogas ar Marines da vont war-raok a-benn sevel lec'hioù difenn a-hed ar stêr Mantanikau, e kornôg an aerborzhig. Un dagadenn en douaroù hag unan eus ar mor a voe kaset war un dro, koulskoude e oa re greñv al lec'hioù difenn dalc'het gant ar Japaniz ha ret e voe da Vandergrift chom a-sav ganti. D'ar 7 a viz Here e voe kaset un argadenn all : prientet e oa bet gwelloc'h en a-raok a-drugarez da ditouroù ar spierien c'henidik eus an enezenn a laboure evit an Amerikaniz. 700 japanat a voe lazhet ha ledanaet e voe an dachennad dalc'het gant ar Marines. Da-geñver an argadenn-se e voe kavet gant un ofisour japanat marv teulioù a ziskoueze e oa bet raktreset un dagadenn gant ar Japaniz a-benn antronoz.
Soudarded nevez ha taeroc'h an emgannoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]D'an 11 a viz Here e teuas a-benn lu-vor ar Stadoù-Unanet, renet gant ar c'hontr-amiral Scott, da lakaat un harz evit ar wech kentañ da zouaradegoù ar Japaned war an enezenn o kas d'ar strad o batimantoù-douarañ e-pad emgann Bep ar Spi. Sioulaat a reas an emgannoù a-ziwar neuze dre ma oa ar japaniz o prientiñ un argadenn veur. D'an 13 a viz Here e touaras ar 164vet Rejimant Soudarded War-droad amerikan. E memes koulz e voe bombezennet aerborzhig Henderson gant ar batimantoù brezel japanat : bras e voe an distruj met prim e voe ar c'hempenn. D'an 21 en em gave 22 000 soudard japanat war an enezenn : kregiñ a rejont gant un heuliad argadennoù nevez.
An amiral Yamamoto, e penn oberennoù Guadalcanal, en doa bet c'hoant e vefe distrujet da vat aerborzhig Henderson evit ma c'hellfe e girri-nij bombezenniñ dizañjer ar batimantoù amerikan war vor hep bezañ chalet gant ar c'hirri-nij chase amerikan. D'an 23 a viz Here, goude bout prientet an traoù gant pezh-kanolioù, e tagas ar jeneral Maruyama, penn ar Japaniz war an enezenn, war-zu kornôg tachennad ar Marines. Harzet e voe, met adalek antronoz e lakaas ar Japaniz o holl nerzhioù da dagañ su an dachennad a voe difennet gant 1añ batailhon 7vet rejimant ar Marines hag ar 164vet rejimant ar soudarded war-droad. D'ar 26 a viz Here e voe lakaet un harz da argadennoù ar japaniz : 3000 anezho a oa marvet e-pad an tri devezh-se (ha 500 amerikan). E memes koulz, war vor, an Amerikaned a redie ar Japaniz da zistreiñ war o giz o virout anezho da zouarañ soudarded nevez (e-pad emgann an inizi Santa-Cruz).
Youl an arme japanat o vont da get
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]E miz Du e tivizas ar Japaniz kas da C'huadalcanal an 38vet Rann-Arme Soudarded War-droad, enni 10.000 den. Met gwelet e voe o bigi gant an Amerikaniz ha distrujet e voe al lodenn vrasañ anezho. 2000 soudard nemeto a zouaras hep tamm dafar ebet pe dost. A-ziwar neuze e krogas da soñjal pennoù-meur arme an Impalaerezh e oa ret dilezel Guadalcanal. A zeiz da zeiz e oa startoc'h dezho pourveziñ o soudarded, tapet ma oant gant nerzh krenvañ an amerikaned war vor. A-hed ar miz e klaskas an Amerikaned ledanaat o zachennad evit ma ne c'hellfe ket ar Japaniz kanoliñ an aerborzhig. Warnañ e voe savet div leurenn-zouarañ nevez : teir a oa etre tout neuze. Goude ur rezistañs kreñv a-berzh ar Japaniz e tapjont tachennad ar stêr Mantanikau.
Ar fin
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Kaset e voe soudarded nevez evit lakaat ar 1añ Rann da ziskuizhañ, ken start e oa bet an emgannoù. Niverusoc'h-niverusañ e oa an Amerikaned war an enezenn, ar pezh ne oa ket gwir evit ar Japaniz, hag int ne c'hallent ket pourveziñ o arme. E-penn kentañ miz Kerzu en em gave 60000 soudard amerikan war an enezenn. 9000 soudard japanat a oa bet lazhet gant an emgannoù, an naon pe ar malaria : 8000 anezho a chome nemetken ha kaset e oant bet gant tagadennoù an Amerikaned e norzh an enezenn, war-zu Beg ar Spi. Goude un ehan e adkrogas an amerikaned gant an argadoù d'an 10 a viz Genver 1943. Ar Japaniz a oa gouest da vale a guitaas an enezenn. D'ar 7 a viz C'hwevrer ne chome hini ebet war-bouez ar re c'hloazet ha gwan a oa bet dilezet nepell diouzh Beg ar Spi. D'antronoz e kemenne pennoù-meur ar Re Unanet e oa dinec'h aerborzhig an enezenn.
Un emgann pouezus en Eil Brezel-Bed
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]E 6 miz e voe lazhet e Guadalcanal 24000 soudard Lu Impalaeriezh Japan ; kollet oa bet gant an Amerikaniz 1600 soudard Marines ha 5000 martolod. Ar memes tonennadoù dafar a zo bet kollet a bep tu, met ne oant ket ar Japaniz evit erlec'hiañ o c'hirri-nij pe bigi aet d'ar strad.
Goude un emgann e chome un douger-kirri-nij nemetañ gant ar Stadoù-Unanet, an USS Entreprise. Rediet e voent da amprestiñ ar Victorious digant ar Saozon a-benn derc'hel ganti e-pad un nebeud mizioù war ar Meurvor Habask.
Start e voe an emgannoù evit ar Re Unanet er mizioù da heul betek ma tizhfent un nerzh produiñ bras a-walc'h da veuziñ ar Japaniz, pa oa dic'houest ar re-se d'en ober abalamour da ziaesterioù-produiñ o labouradegoù.
Emgann Guadalcanal a voe evel Stalingrad en URSS : ar wech kentañ ma veze lakaet un harz da araokadennoù enebourien ar Re Unanet. Adalek ar mareoù-se e krogas an Ahel da vont war-gil.
Levrlennadur
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- Mark Stille (skrivagner) ha Peter Dennis (skeudennoù), Guadalcanal 1942-43: America's First Victory on the Road to Tokyo, embanner Osprey Publishing (Bro Saoz), dastumadenn Campaign, 18 a viz Eost 2015 (ISBN 978-1472806932) (en)
- Richard B. Frank, Guadalcanal: the Definitive Account of the Landmark Battle, embanner Penguin; adembannadur (848 pajenn), Genver 1992 (ISBN 978-0140165616) (en)
Er sevenadur
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- Er ministirad The Pacific ez eus ul lodenn hag a gont Emgann Gudalcanal.
| ||||||||||||||||||||||||||||
