Diktatour
Un diktatour zo un den e penn ur Stad, o ren anezhi en e unan pe hogozik, en ur mod aotrouniek. Torgammet e vez gwirioù mab-den gantañ. An diktatouriezh a vez graet eus seurt renad politikel.
Ar ger dictator - « an hini hag a gomz » hervez ar gerdarzh - a veze implijet e Henroma pa veze ur reizhaouriezh dreist-ordinal, ma veze roet ar galloud a-bezh d'un den e-unan e-pad ur prantad.
Evit ar renerien-bro eus ar maread a-vremañ (adalek marevezh ar gouloù betek bremañ) e vez implijet ar ger-se evit ober anv eus ar pezh vefe bet un tirant gwechall e-pad amzer ar roueed hag an impalaerien (Loeiz XIV a Vro-C'hall da skouer).
Dre vras e vez lavaret eo rener ur vro un diktatour pa vez gantañ ar galloud a-bezh, implijet en ur mod aotrouniek-tre. Kalz diktatourien a gemer penn o bro goude ur poutch (en Amerika Latin da skouer) pe goude ur brezel diabarzh (Francisco Franco e Bro-Spagn da skouer). Lod all memestra a zo bet dilennet en-demokratel, hag en em lakaet diktatourien goude (Adolf Hitler da skouer).
E-penn rejimoù hollveliour an XXvet kantved (Alamagn nazi, URSS...) zo bet diktatourien a-leizh.
Lesanvioù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Plijout a ra d'an diktatourien reiñ ul lesanv sklokus dezho o-unan, evel impalaer, roue, komandour, tad, levier pe c'hoazh "ar rener meur". Lesanvet Fürher e oa Hitler, il duce Mussolini, "al levier meur" Mao Zedong, el caudillo Franco ha diktatourien spagnolek all. Tri lesanv a oa gant Jozef Djougachvili : "tad bihan ar pobloù", "ar sturier" hag "ar gwaz dir" (Stalin e rusianeg).
Un nebeud diktatourien brudet[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Dilennet[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- José Gaspar Rodriguez de Francia (1766-1840), lesanvet El Supremo, e Paraguay adalek 1811, hag e ziskennidi war e lerc'h
- Adolf Hitler e Bro-Alamagn hag Aostria
- Benito Mussolini en Italia
- Nicolae Ceauşescu (gwelout ar Renerion komunour)
- Franjo Tudjman e Kroatia
- François Duvalier, lesanvet « Papa doc », en Haiti, hag e vab Jean-Claude Duvalier, lesanvet « Bébé doc »
- Robert Mugabe e Zimbabwe, hag e warlec'hidi,
- Saddam Hussein en Irak
- Hafez al-Assad hag e vab Bashar al-Assad e Siria
- Antonio de Oliveira Salazar e Portugal
- Francisco Macías Nguema e Ginea ar C'heheder
- Ramzan Kadyrov e Tchetchnia
Renerion komunour[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- Fidel Castro e Kuba, hag e warlec'hidi,
- Jozef Stalin hag e warlec'hidi e penn an URSS, en o zouez Nikita Khrouchtchev ha Leonid Brejnev,
- Pol Pot e Kambodja,
- Nicolae Ceaușescu e Roumania, lesanvet El conducator, Danav ar preder hag ijin ar C'harpatoù,
- Kim Il Sung, an tad-kozh, Kim Jong Il, an tad, ha Kim Jong-un, ar mab, e Norzhkorea,
- Mao Zedong hag e warlec'hidi, bremañ Xi Jinping, e penn Republik Pobl Sina,
- Aleksandr Loukachenko e Belarus
- Slobodan Milošević e Serbia
- Samora Machel e Mozambik
Soudarded[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- Napoleone Buonaparte e Bro-C'hall hag e gerent war dronoù Europa
- Augusto Pinochet e Chili
- Alfredo Stroessner e Paraguay
- Francisco Franco e Bro-Spagn
- Mu'ammar al-Qaddafi e Libia
- Idi Amin Dada en Ouganda
- Omar al-Bashir e Soudan
- Jean-Bedel Bokassa e Kreizafrika
- Joseph-Désiré Mobutu e Zair
- Omar Bongo hag e vab Ali Bongo e Gabon
Tud a relijion[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Levlennadur ha filmadurezh[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Skridoù-arnod[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Diktatourien er sevenadur poblek[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- Hitler ha Mussolini ludresadennet gant Charlie Chaplin e An Diktatour meur, film savet gant an aktour hollvrudet, deuet er-maez e 1940,
- ar moc'h e Kêr al loened e 1945, ha Big Brother e-barzh 1984 e 1949, romantoù gant George Orwell,
- ar c'homandour Adam Susan e V for Vendetta, ur vandenn-dreset,
- an diktatourien arab ludresadennet gant Sacha Baron Cohen e The Dictator, ur film savet gantañ, deuet er-maez e 2012,
- ar prezidant Snow e The Hunger Games (film) e 2012, diwar ar romantoù gant Suzanne Collins.