Azeri

Azeri (Azərbaycan dili, Азәрбајҹан дили)
Toleadoù azeri. Toleadoù ma vez komzet azeri
Perzhioù
Komzet e :	Azerbaidjan, Iran, Jorjia, Irak, Rusia, Turkia
Rannved :	Kreiz Azia
Komzet gant :	45 - 50 000 000 a dud
Renkadur :	~ 50
Familh-yezh :	Yezhoù altaek Yezhoù turkek Yezhoù turkek ar su Azerbaidjaneg
Statud ofisiel
Yezh ofisiel e :	Azerbaidjan
Akademiezh :	hini ebet
Kodoù ar yezh
ISO 639-1	az
ISO 639-2	aze
ISO 639-3
Kod SIL	AZB
Sellit ivez ouzh ar pennad Yezh.

An azeri^, , pe azerbaidjaneg, pe azerieg^{(Daveoù a vank)} (azeri : Azərbaycan dili, Азәрбајҹан дили; distagadur (LFE): /azærbajʤan dili/), a zo ur yezh turkek a vez komzet e Kreiz Azia gant tro-dro da 35 milion a dud. An darn vrasañ eus ar gomzerion, ne vevont ket en Azerbaidjan (9.2 milion a gomzerion) e-lec'h m'emañ ar yezh ofisiel, met kentoc'h en Iran. Komzet e vez ivez e Dagestan, Jorjia, norzh Irak ha reter Turkia.

Rannyezhoù

Div rannyezh pennañ ez eus:

• azeri an norzh (yezh ofisiel Azerbaidjan), komzet en Azerbaidjan ha su Dagestan dreist-holl hag ivez gant ezvroidi en Armenia, Estonia, Jorjia, Kazakstan, Kirgizstan, Rusia, Turkmenistan hag Ouzbekistan;
• azeri ar su komzet en Iran ma vez graet türki eus ar yezh. Komzet e vez ivez e lec'hioù 'zo eus Azerbaidjan, Irak, Siria ha Turkia.

Doare-skrivañ ha distagadur

Betek 1929 e veze implijet al lizherenneg arabek evit skrivañ an azeri, implijet c’hoazh en Iran evit skrivañ azeri ar su. Etre 1929 ha 1938 e veze implijet al lizherenneg latin evit azeri an norzh, disheñvel he stumm diouzh al lizhereenneg latin a-vremañ avat. Etre 1938 ha 1991 e oa bet lakaet da ofisiel al lizherenneg kirillek. E 1991 e oa bet lakaet da ofisiel adarre al lizherenneg latin adstummet.

Doareoù-skrivañ an azeri

Arabek	Latin	Kirillek	Latin	LFE
—1918	1918–1939	1958–1991	1992—
ﺍ	A a	А а	A a	[ɑ]
ﺏ	B в	Б б	B b	[b]
ﺝ	Ç ç	Ҹ ҹ	C c	[ʤ]
چ	C c	Ч ч	Ç ç	[ʧ]
ﺩ	D d	Д д	D d	[d]
ﻩ	E e	Е е	E e	[e]
ع	Ə ə	Ә ә	Ə ə	[æ]
ﻑ	F f	Ф ф	F f	[f]
گ	G g	Ҝ ҝ	G g	[ɡʲ]
ﻍ	{Ƣ ƣ	Ғ ғ	Ğ ğ	[ɣ]
ﺡ,ﻩ	H h	Һ һ	H h	[h]
ﺥ	X x	Х х	X x	[x]
ی	Ь ь	Ы ы	I ı	[ɯ]
ی	I i	И и	İ i	[ɪ]
ژ	Ƶ ƶ	Ж ж	J j	[ʒ]
ک	K k	К к	K k	[k]
ﻕ	Q q	Г г	Q q	[ɡ]
ﻝ	L l	Л л	L l	[l]
ﻡ	M m	М м	M m	[m]
ﻥ	N n	Н н	N n	[n]
ﻭ	O o	О о	O o	[ɔ]
ﻭ	Ɵ ɵ	Ө ө	Ö ö	[œ]
پ	P p	П п	P p	[p]
ﺭ	R r	Р р	R r	[r]
ﺙ,ﺱ,ﺹ	S s	С с	S s	[s]
ﺵ	Ş ş	Ш ш	Ş ş	[ʃ]
ﺕ,ﻁ	T t	Т т	T t	[t]
ﻭ	U u	У у	U u	[u]
ﻭ	Y y	Ү ү	Ü ü	[y]
ﻭ	V v	В в	V v	[v]
ی	J j	Ј ј	Y y	[j]
ﺫ,ﺯ,ﺽ,ﻅ	Z z	З з	Z z	[z]

Yezhadur

Perzhioù hollek

Evel en holl yezhoù turkek:

• Yezh daspegel, reizh-tre he yezhadur
• Jener yezhadurel ebet
• Ger-mell ebet, daoust ha ma c’heller implijour an niverenn bir (‘unan’) evit merkañ an unander amstrizh
• Digemm eo an anv gwan, lakaet dirak an anv, d.s.: çətin dərs ('ur/ar gentel diaes', d.l.e 'diaes kentel') kv. çətin dərslər ('kentelioù diaes')
• Implijet lerc’hennoù, d.s.: Əli ilə ('gant Ali')

Hesonerezh

Hesonerezh vogalennek

Daou doare ez eus evel e turkeg hervez pep lostger resis:

• V2: diforc’h a-dreñv/a-raok nemetken:

Achuet ar wrizienn gant a, o, u, ı > a

d.s.: at (‘marc’h) > atlar (‘kezeg’)

Achuet ar wrizienn gant e, ö, ü, i > ǝ

d.s.: çǝkic (‘morzhol’) > çǝkiclǝr (‘morzholioù’)

• V4: diforc’h a-dreñv/a-raok ha ront/plaen:

Achuet ar wrizienn gant ı, a > ı

d.s.: qandır (‘gwad eo’)

Achuet ar wrizienn gant i, e, ǝ > i

d.s.: yenidir (‘nevez eo’)

Achuet ar wrizienn gant u, o > u

d.s.: dostdur (‘ur/ar mignon eo’)

Achuet ar wrizienn gant ü, ö > ü

d.s.: düyüdür (‘riz eo’)

Hesonerezh kensonennel

Kemmañ a c’hell kensonennoù ‘zo ivez, dreist-holl ‘k’ e dibenn ul lostger, hervez ar vogalenn a zeu diouzhtu a-raok en ur silabenn serr (achuet gant ur vogalenn) pe dirak ur vogalenn (silabenn digor), da skouer:

(Notenn: Evit an diforc’h etre vogalennoù sklaer ha teñvel s.o. ar rann 'Hesonerezh vogalennek')

• Al lostger evit merkañ an amzer-da-zont (gw. pelloc’h) :

Silabenn serr achuet gant ur vogalenn sklaer: -(y)V2cV2k, d.s.:

gǝlmǝk (‘dont’) > gǝlǝcǝkdir (‘mont a raio’)

Silabenn ser achuet gant ur vogalenn deñvel: -(y)V2cV2q, d.s.:

oxumaq (‘lenn’) > oxuyacaqsan (‘lenn a ri’)

Silabenn digor achuet gant ur vogalenn deñvel: -(y)V2cV2ǧ, d.s.

yazmaq (‘skrivañ’) > yazacağıq (‘skrivañ a raimp’)

Silabenn digor achuet gant ur vogalenn sklaer: -(y)V2cV2y, d.s.:

gülmǝk (‘c’hoarzhin’) > gülǝcǝyǝm (‘c’hoarzhin a rin’)

An anv

An troadoù

C’hwezh troad ec’h implijer en ouzbekeg:

• Nominativel: merk ebet, d.s.:

ana (‘mamm, ur vamm, ar vamm’)

at (‘marc’h, ur marc’h, ar marc’h’)

• Genitivel: merket gant al lostger -nV4n, d.s.:

Evin kapısi (‘dor an ti’)

Onun atası (‘he zad/e dad’)

• Akuzativel: merket gant al lostger -(n)V4, d.s.:

pǝncǝrǝni (< pǝncǝrǝ, ‘prenestr’)

çiçǝki (< çiçǝk, ‘bleunienn’)

günü (< gün, ‘deiz’)

• Dativel: merket gant al lostger -a/-ǝ (V2), d.s.:

evǝ (‘d’an ti/d’un ti’)

Ermǝnistana (‘da Armenia’)

• Lokativel: merket gant al lostger -dV2, d.s.:

Bakıda (‘e Bakou’)

Turkiyyǝdǝ (‘e Turkia’)

• ablativel: merket gant al lostger -dV2n, d.s.:

Azərbaycandan (‘eus Azerbaidjan’)

Saat ikidǝ (‘da div eur’)

Al liester

• Implijet al lostger ‘-lV2r’ evit merkañ liester un anv, da skouer:

gözlǝr (< göz, ‘lagad’)

ilanlar ( < ilan ‘naer’)

Evel e brezhoneg ec’h implijet an unander da heul un niverenn, da skouer:

dörd aǧac (‘peder wezenn’)

Ar verb

Anv-verb

Al lostger –maq/-mǝk (V2) eo merk an anv-verb, da skouer:

yatmaq (‘kousk’)

etmǝk (‘ober’)

Ar raganvioù

Me Mǝn

Te Sǝn

Eñ/Hi O

Ni Biz

C'hwi Siz

Int Onlar

Dibennoù personel boas

• - (y)V2m (kentañ gour unander: ‘y’ goude ur vogalenn), d.s.:

mǝn müǝllimǝn (< müǝllim, ‘kelenner/ez’)

mǝn işçiyim (< işçi, ‘labourer/ez’)

mǝn qardaşam (< qardaş, ‘breur’)

mǝn satıcıyam (< satıcı, ‘gwerzhour/ez’)

• -sV2n (eil gour unander), d.s.:

sǝn atasan (< ata, ‘tad’)

sǝn sǝfirsǝn (< sǝfir, ‘kannadour/ez’)

• -dV4r (trede gour unander), d.s.:

o, anadır (< ana, ‘mamm’)

o, hǝkimdir ( < hakim, ‘mezeg/ez’)

o, dostdur (< dost, ‘mignon/ez’)

o, Türkdür (< Túrk, ‘Turk/ez’)

• -(y)V4q (kentañ gour liester: ‘y’ goude ur vogalenn), d.s.:

qocayıq (< qoca, ‘kozh)

Ərǝbiq (< Ərǝb, ‘Arab’)

dostuq (< dost, ‘mignon/ez’)

ölüyüq (< ölü, ‘marv’)

körüq (< kör, ‘dall’)

• -sV4(nV4)z (eil gour liester: -sV4nV4z dre skrid / -sV4z dre gomz), d.s.:'

tǝrcümǝçisiniz = tǝrcümǝçisiz (< tǝrcümǝçi, ‘troour/ez’)

oǧlansı(nı)z (< oǧlan, ‘paotr’)

oǧulsu(un)z (< oǧul, ‘mab’)

körsü(nü)z (< kör, ‘dall’)

• -dV4rlV2r (trede gour liester), d.s.:

onlar hazırdırlar (< hazı ‘prest’)

onlar mühasibdirlǝr (< mühasib, ‘kontour/ez’)

onlar casusdurlar (< casus, ‘spier/ez)

onlar güzgüdürlǝr (< güzgü, ‘melezour’)

Amzerioù ar verb

Stumm goulennata

Peurliesañ e vez merket gant an tonvouezh nemetken kentoc'h evit gant ar rannig-nac'hañ (enger: –mV4-) evel e turkeg, da skouer:

gǝlir (‘mont a ra’) > gelir? pe gǝlirmi? (‘Ha mont a ra?’)

Amzer-vremañ

• Al lostger –(y)V4r eo merk an amzer/-mañ (y goude ur vogalenn), da skouer:

gülmǝk (‘c’hoarzhin’) > gülürǝm (‘c’hoarzhin a ran’)

oxumaq (‘lenn’) > oxuyursan (‘lenn a rez’)

gǝlmǝk (‘dont’) > gǝlir (‘mont a ra’)

yazmaq (‘skrivañ’) > yazırıq (‘skrivañ a reomp’)

danışmaq (‘komz’) > danışırsınız/danışırsız (‘komz a reoc’h’)

görmǝk (‘gwelout’) > görürülǝr (‘gwelout a reont’)

• Stumm nac’h, merket gant an enger –mV4-, da skouer:

(Notenn: Ret eo gwrirekaat ar rann-mañ)

gülürǝm (‘c’hoarzhin a ran’) > gülmürǝm (‘ne c’hoarzhan ket’)

oxuyursan (‘lenn a rez’) > oxumursan(‘ne lennez ket’)

gǝlir (‘mont a ra’) > gǝlmir (‘n’ a ket’)

yazırıq (‘skrivañ a reomp’) > yazmırıq (‘ne skrivomp ket’)

danışırsınız/danışırsız (‘komz a reoc’h’) > danışmırsınız/danışmırsınız (‘ne gomzit ket’)

görürülǝr (‘gwelout a reont’) > görmürlǝr (ne welont ket’)

Amzer-dremenet

• Al lostger -dV4 eo merk an amzer-mañ, da skouer:

(Notenn: Disheñvel eo loden eus an dibennoù personel diouzh ar re voas)

gülmǝk (‘c’hoarzhin’) > güldüm (‘c’hoarzhin a ris’)

oxumaq (‘lenn’) > oxudun (‘lenn a rejout’)

gǝlmǝk (‘dont’) > gǝldi (‘mont a reas’)

yazmaq (‘skrivañ’) > yazdıq (‘skrivañ a rejomp’)

danışmaq (‘komz’) > danışdı(nı)z (‘komz a rejoc'h’)

görmǝk (‘gwelout’) > gördülǝr (‘gwelout a rejont’)

Amzer-da-zont

• Al lostger –(y)V2cV2k/q/y/ǧ + vogalenn) eo merk an amzer-mañ, da skouer:

(Notenn: s.o. ar rann Hesonerezh kensonennel evit an diforc'h etre an dibennoù -k/q/y/ǧ)

gülmǝk (‘c’hoarzhin’) > gülǝcǝyǝm (‘c’hoarzhin a rin’)

oxumaq (‘lenn’) > oxuyacaqsan (‘lenn a ri’)

gǝlmǝk (‘dont’) > gǝlǝcǝkdir (‘mont a raio’)

yazmaq (‘skrivañ’) > yazacağıq (‘skrivañ a raimp’)

danışmaq (‘komz’) > danışacaqs(ın)ız (‘komz a reot’)

görmǝk (‘gwelout’) > görəcəklər (‘gwelout a raint’)

• Stumm nac’h, merket gant an enger –mV4(y)-, da skouer:

gülǝcǝyǝm (‘c’hoarzhin a rin’) > gülməyǝcǝyǝm

oxuyacaqsan (‘lenn a ri’) > oxumayacaqsan

gǝlǝcǝkdir (‘mont a raio’) > gǝlməyǝcǝkdir

yazacağıq (‘skrivañ a raimp’) > yazmayaacağıq

danışacaqs(ın)ız (‘komz a reot’) > danışmayacaqs(ın)ız

görəcəklər (‘gwelout a raint’) > görməyəcəklər

Un tañva eus ar yezh

Frazennoù talvoudus

Demat Sabahınız xeyir

Mont a ra? Necǝsiniz?

Noz vat Gecǝniz xeyrǝ qalsın

Mar plij Zǝhmǝt olmasa / Lütfǝn

Kenavo Sağ ol

Ya Bǝli

Nann Yox / Xeyr

Mat eo Oldu

Trugarez Tǝşǝkkür edirǝm / Sağ ol

Petra eo hoc'h anv?Sizin adınız nǝdir?

… eo ma anv Adım…

Goulennoù

Piv? Kim?

Petra? Nǝ?

Pelec'h? Hara?

Penaos? Necǝ?

Pegoulz? Nǝ vaxt?

Pegement? Neçǝ? Pe(hini)? Hansı?

Devezhioù ar sizhun

Dilun Bazar ertəsi

Dimeurzh Çǝrşǝnbǝ axşamı

Dimerc'her Çǝrşǝnbǝ

Diriaou Cümǝ axşamı

Digwener Cümǝ

Disadorn Șǝnbǝ

Disul Bazar

Ar mizioù

Miz Genver Yanvar

Miz C'wevrer Fevral

Miz Meurzh Mart

Miz Ebrel Aprel

Miz Mae May

Miz Mezheven İyun

Miz Gouere İyul

Mizt Eost Avqust

Miz Gwengolo Sentyabr

Miz Here Oktyabr

Miz Du Noyabr

Miz Kerzu Dekabr

An niveroù

Unan Bir

Daou İki

Tri Üç

Pevar Dörd

Pemp Beş

C'hwec'h Altı

Seizh Yeddi

Eizh Sǝkkiz

Nav Doqquz

Dek On

Unnek On bir

Daouzek On iki

Trizek On üç

Pevarzek On dörd

Pempzek On beş

C'hwezhek On altı

Seitek On yeddi

Tric'hwec'h On sǝkkiz

Naontek On doqquz

Ugent İyirmi

Unan-warn'n-ugent İyirmi bir

Tregont Otuz

Daou-ha-tregont Otuz iki

Daou-ugent Qırx

Tri-ha-daou-ugent Qırx üç

Hanterkant Əlli

Tri-ugent Altmış

Dek-ha-tri-ugent Yetmiş

Pevar-ugent Sǝksǝn / Hǝştad

Dek-ha-pevar-ugent Doxsan

Kant Yüz

Mil Min

Kentañ Birinci

Eil İkinci

Trede Üçüncu

Pevare Dördüncü

Pempvet Beşinci

C'hwec'hvet Altıncı

Seizhvet Yeddinci

Eizhvet Sǝkkizinci

Naovet Doqquzuncu

Dekvet Onuncu

Disklêriadur gwirioù mab-den

Mellad 1:

• Latin

Bütün insanlar ləyaqət və hüquqlarına görə azad bərabər doğulurlar. Onarın şüuralrı və vicdanları var və bir-birlərinə mübasibətdə qardaşlıq runhunda davranmalıdırlar.

• Kirillek

Бүтүн инсанлар ләјагәт вә һүгугларына ҝөрә азад бәрабәр доғулурлар. Онларын шүурлары вә виҹданлары вар вә бир-бирләринә мүнасибәтдә гардашлыг руһунда давранмалыдырлар.

• Arabek

بوتون اينسانلار حيثييت و حاقلار باخيميندان دنك (برابر) و اركين (آزاد) دوغولارلار. اوس (عقل) و اويات (ويجدان) ييهﺳﻴﺪيرلر و بير بيرلرينه قارشى قارداشليق روحو ايله داوراماليدرلار.

Keñveriadenn gant ar yezhoù turkek all

Ar sifroù 0-10

Tost a-walc'h eo stumm ar gerioù a orin turkek rik implijet gant an eil yezh turkek hag eben alies, da skouer:

Yezh	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
Hendurkeg		bir	iki	üç	tört	biş	altı	yidi	sekiz	tokuz	on
Altaieg	ноль nol'	бир bir	эки eki	ÿч üç	тöрт tört	бeш beş	алты altı	jeти ceti	сегис segis	тогуc togus	oн on
Azeri	sıfır	bir	iki	üç	dörd	beş	altı	yeddi	səkkiz	doqquz	on
Bachkireg	ноль nol	бер ber	ике ike	өс ös	дүрт dürt	биш biş	алты altı	ете yete	һигеҙ higeź	туғыҙ tuğıź	ун un
Barabaeg		bir	iki	üts	tört	pəş	alttı	yədi	səkiz	toğiz	on
C'hakaseg		пip pir	ікi iki	үc üs	төpт tört	пиc pis	алты altı	читi çiti	cигic sigis	тoғыc toğıs	oн on
C'halajeg		bii	äkki	üüç	töört	beeş	alta	yeetti	säkkiz	toqquz	oon
Dolganeg		биир biir	икки ikki	үс üs	түөрт tüört	биэс bies	алта alta	hэттэ hette	агыс agıs	тогус togus	уон uon
Gagaouzeg	sıfır	bir	iki	üç	dört	beş	altı	yedi	sekiz	dokuz	on
Kachkaeg		bir	iki	üç	dört	beş	altı	yedi	sekiz	dokuz	on
Karachayeg-balkareg	ноль nol	бер ber	эки eki	юч üç	тёрт tört	беш beş	алты altı	джети djeti	сегиз segiz	тогьуз toğuz	он on
Karakalpakeg	нол nol	бир bir	эки eki	үш u'sh	төрт to'rt	бес bes	алти alti	жети jeti	сегиз segiz	тоғиз tog'iz	он on
Kazakeg	нөл nöl	бір bir	екі eki	үш üş	төрт tört	бес bes	алты altı	жеті jeti	сегіз segiz	тоғыз toğız	он on
Kirgizeg	нөль nöl'	бир bir	эки eki	үч üç	төрт tört	беш beş	алты altı	жети jeti	сегиз segiz	тогуз toguz	он on
Kirgizeg Fuyü		bir	igi	üş	durt	biş	altı	çiti	sigis	doğus	on
Koumikeg	ноль nol	бир bir	эки iki	уьч üç	доьрт dört	беш beş	алты altı	етти yetti	сегиз segiz	тогъуз toğuz	он on
Krimtchakeg		bir	eki	üç	dort	beş	altı	yedi	sekiz	tokuz	on
Ouigoureg	نۆل нөль nöl	بىر бир bir	ىككى икки ikki	ئۈچ үч üq üç üch	تۆت төт töt	بەش bex beş bésh	ئالتە алте alte alté	يەتتە йетте yette yétté	سەككىز секиз sekkiz	توققۇز тоққуз toķķuz toqquz	ون он on
Ouzbekeg	нол, сифр nol, sifr	бир bir	икки ikki	уч uch	тўрт to'rt	беш besh	олти olti	етти yetti	саккиз sakkiz	тўққиз to'qqiz	ўн o'n
Tatareg	ноль nol	бер bir	ике ike	өч öç	дүрт dürt	биш biş	алты altı	җиде cide	сигез sigez	тугыз tuğız	он on
Tatareg Krimea		bir	eki	üç	dört	beş	altı	yedi	sekiz	doquz	on
Tchagataieg		bir	iki	üç	tört	beş	altı	yeti	sekiz	toquz	on
Tchouvacheg	ноль nol'	пӗр pĕr	ик ik	виҫ viś	тӑват tăvat	пилӗк pilĕk	улт ult	ҫич śiç	сакӑр sakăr	тӑхӑр tăxăr	вун vun
Tofaeg		бipәә birәә	иъhи ìhi	үш üş	дөрт dört	бeш beş	aълты àltı	чедi çedi	ceъhec sèhes	тоъhoc tòhos	он on
Turkeg	sıfır	bir	iki	üç	dört	beş	altı	yedi	sekiz	dokuz	on
Turkeg otomanek		bir	eki	üç	tört	bəş	altı	jəti	səqiz	toquz	on
Turkmeneg	нол nol	бир bir	ики iki	үч üç	дөрт dört	бәш bäş	алты alty	еди ýedi	секиз sekiz	докуз dokuz	он on
Tuvaeg	ноль / тик nol' / tik	бир bir	ийи iyi	үш üş	дөрт dört	бeш beş	алды aldı	чеди çedi	сес ses	тос tos	он on
Yakouteg	ноль nol	биир biir	икки ikki	үс üs	түөрт tüört	биэс bies	алта alta	сэттэ sette	аҕыс ağıs	тоҕус toğus	уон uon

Gwelet ivez:

• Yezhoù turkek

Levrlennadur

• (fr) Abdoulla, K. & M. Malherbe (2008) Parlons azerbaïdjanais, Paris: L'Harmattan
• (tk) Ardakç, N. (2005) Modern Türk Dilleri Seyahat ve Konuşma Kılavuzu, Istanbul: Geçit
• (en) Awde, N. & Ismailov, F. (1999) Azerbaijani-English / English-Azerbaijani Dictionary & Phrasbook, New York: Hippocrene(kenskritur)

Liammoù diavaez

• (en) Omniglot Ul lech'ienn diwar-benn an doareoù-skrivañ
• azeri.org