Amzer (yezhadur)

Eus Wikipedia
Amzerioù yezhadurel
AMZER-DREMENET
Strizh
Amstrizh
Amdremened
Peurdremened
Tremened kent
Tremened adkevrennek
Tremened tostañ
Tremened pellañ
Amzer-dec'h
AMZER-VREMAÑ
Amzer-hiziv
AMZER-DA-ZONT
Dazond kent
Amzer-warc'hoazh
AORISTEK
Reizhiad rik
Reizhiad keñveriek

Hervez reolennoù yezhadur pep yezh e vez implijet amzerioù da verkañ ar prantad ma c'hoarvez un ober bennak.

Alies e vez merket an amzerioù-se e stummoù ar verboù. Kement-se a c'hoarvez e brezhoneg hag er yezhoù indezeuropek hag e meur a yezh all, hag abalamour da se e reer amzerioù-verb anezhe. A-wechoù avat e vez merket gant merkoù all distag diouzh ar verb, evel e sinaeg ha meur a yezh all komzet en Azia, pa dalvez an adverboù da verkañ an amzerioù yezhadurel hepmuiken
Setu amañ da skouer daou zoare da dreiñ ar bomm brezhonek « Mont a rin warc'hoazh » e saozneg :

  • Amzer merket gant ar verb : I will go tomorrow (En dazont kevrennek emañ ar verb to go, "mont").
  • Amzer nann-merket gant ar verb : I am going tomorrow (En amzer-vremañ e chom ar verb, an adverb tomorrow "warc'hoazh" a verk an dazont).

Yezhoù all evel ar rusianeg avat a ra kentoc'h gant arvezoù, pa c'hellont ober hep amzerioù nemet p'o devez ezhomm diouto pe pa vez ret dezho eztaoliñ.

Diaes e vez a-wechoù gouzout pet amzer yezhadurel a vez implijet gant ar yezh-mañ-'r-yezh, rak lod yezhoù a verk ivez en o verboù titouroù all hag a dennañ da wirionder ar frazennoù, h.a. Ne vez ket aezet atav ober an diforc'h ivez etre an amzerioù hag an arvezoù (Gw. pelloc'h).

E brezhoneg e vez graet an diforc'h etre stummoù arbennik ar verb bezañ/bout : ar boaz (vez), al lec'hiañ (emañ) hag ar stadoù all (zo/eo) ; ne c'heller ket displegañ pep unan eus ar stummoù-se e pep unan eus amzerioù ar verb avat. Hevelep stummoù arbennik n'eus ket anezho e verboù all ar yezh.

  • vez : pa c'hoarvez un dra alies pe a wech da wech, e.g. « Yen e vez an amzer er goañv ».
  • emañ : pa c'hoarvez un dra en ur prantad resis pe evit lec'hiañ un dra, e.g. « Emaoc'h o lenn ar pennad-mañ », « E Breizh emañ Naoned ».
  • zo/eo : implijoù all, e.g. « C'hwi zo o lenn ar pennad-mañ », « Yen eo an amzer hiziv ».

Ne glot ket dre ret an doare ma vez implijet an amzer-mañ-'n-amzer etre an eil yezh hag eben. Da skouer :

  • (br) Gwelet 'm boa anezhañ warlene (amzer peurdremenet)
  • [[fr}} Je l'ai vu l'année dernière (amzer dremenet strizh)
  • {en}} Did you ever go to Canada? (Stadoù-Unanet) / Have you ever been to Canada? (Breizh-Veur)

Amzerioù kevrennek[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Meur a yezh, en o zouezh ar brezhoneg hag an darn vrasañ eus ar yezhoù indez-europek all, a ra gant amzerioù kevrennek. Savet e vez an amzerioù-se dre implijout stummoù disheñvel ar verb pennañ gant ur verb-skoazell evel bezañ (d.s. aet on) pe en devout (d.s. debret em eus).
N'eo ket amzerioù kevrennek ar stummoù verb a implij an displegadur dre ober (d.s; debriñ a ran) hag a c'hell bezañ displeget en un doare kevrennek ivez (d.s. gant en devout : "debriñ am eus graet").

Implijet a c'hell bezañ meur a verb all evel verb sikour, da skouer :

  • (en) will (amzer dazont), d.s. I will go ("mont a rin")
  • (pt) ter (amzer dremenet), d.s. Tenho ido ("bet on bet")

Setu un nebeud skouerioù tennet diwar ar yezhoù indezeuropek gant ar verb mont.

Amzerioù FAMILHOÙ ha YEZHOÙ Evezhiadennoù
Keltiek
brezhoneg
mont
Germanek
Saozneg
to go
Romanek
Italianeg
andare
Germanek
Svedeg
att gå
Finnek_ougrek
Finneg
mennä
Amzer vremañ eeun ez an I go vado jag går menen Implijet peurliesañ evit doare-disklêriañ an amzer a vremañ.
Amzer vremañ
(stumm war ober)
emaon o von I am going sto andando Jag går. Olen menossa. Emañ eo ar stumm verb skoazell nemetañ a c'hell dont dirak stumm ar verb pennañ e brezhoneg, d.s. emaon o vont pe o vont emaon ; reizh eo debriñ a ran met direizh eo *a ran debriñ.
Amzer dremenet strizh
kevrennek
aet e oan I went Andai jag gick menin Stank-tre eo seurt amzerioù kevrennek evit merkañ amzerioù tremenet e yezhoù ar bed, dreist-holl ar re indez-europek. Yezhoù evel ar brezhoneg a ra an diforc'h etre meur a zoare amzer dremenet : debriñ a ris (bez' e tebris) ; debriñ am eus graet (debret em eus) ; debriñ a raen (bez' e tebren) ; o tebriñ e oan (o tebriñ edon).
Amzer dazont eeun ez in andrò Jag ska gå Menen E lod yezhoù evel ar c'hembraeg e c'hell klotaat stummoù an amzer dazont strizh gant stummoù an amzer vremañ strizh. Ar saozneg a ra an diforc'h etre oberoù bet prederiet en a-raok hag ar re graet en dazont hep raktres kent ebet : I am going to do it ("Emaon o vont d'en ober" ; divizet em boa dija e rafen an dra-mañ en dazont) ; I will do it ("En ober a rin" ; ober a rin en dazont, met n'em boa ket soñjet en ober a-raok lavaret ar frazenn-mañ).
Amzer dremenet
(stumm war ober)
edon o vont I was going andavo olin menossa Ne vez ket implijet ar stumm arbennik edo e pep lec'h ; ar stumm oa a vez implijet el lec'hioù all.
Amzer dremenet strizh ez is (bet on) sono andato jag har gått olen mennyt Echu eo an ober gant ar stumm verb-mañ, ha n'emañ ket o kenderc'hel en amzer vremañ.
Amzer beurdremenet aet e oan I had gone ero andato eag hade gått olin mennyt O verkañ un ober a c'hoarvezas a-raok un ober all en amzer dremenet.
Amzer dazont
peurdremenet
aet e vin bet I will have gone sarò andato jag kommer att ha gått Ral a-walc'h eo seurt amzerioù e brezhoneg. Stank-tre e vezont implijet e yezhoù all evel ar saozneg avat.

Amzer, doare, tu hag arvez[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Ne vez ket aezet atav ober an difor'ch etre amzerioù, doareoù, tu hag arvez ur verb. Da skouer, ar stummoù war ober (emaon o vont ; edon o vont) a denn da arvez ar verb ha n'eo ket d'e amzer, hag e c'hellont bezañ displeget e meur a amzer (amzer vremañ : emaon o vont ; amzer dremenet : edon o vont). E saozneg avat ez eo dibosubl disrannañ arvez ar verb diouzh e amzer. Yezhoù evel ar sinaeg a ra hep amzer (tremenet - bremañ - dazont) ebet, pa 'z implijont kentoc'h arvezioù (echu - diechu).

Renkadur an amzerioù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Bez' e c'heller renkañ an amzerioù evel-mañ dre vras :

  • absolutivel : merkañ a ra an amzer e-keñver an mare m'emeur o komz (d.l.e. "bremañ"). Da skouer : Em c'hoazez emaon a denn d'an amzer a-vremañ.
  • relativel : merkañ a ra an amzer e-keñver ur mare disheñvel diouzh an hini m'emeur o komz, d.s "En ur bourmen e kêr e welas ur c'hi bihan". Amañ e tenn amzer gwelet da hini pourmen met ne vez ket resisaet peseurt liamm amzer a zo etre an daou verb-se.
  • absolutivel-relativel : merkañ a ra an amzer e-keñver un dra all liammet en un doare ameeun gant an amzer m'emeur o komz, d.s P'edo o pourmen e kêr e welas ur c'hi bihan. Amañ, amzer gwelet a denn da hini pourmen ha resis eo al liamm-amzer a zo etre an daou verb-se.

Ouzhpenn merkañ an diforc'h etre amzer dremenet / amzer vremañ / amzer da zont, meur a yezh a verk ivez (pe a c'hell merkañ) pegen tost pe bell emañ an oberoù-se diouzh an amzer vremañ pe duiouzh un amzer all :

  • amzerioù hodiernek : an amzerioù hodiernek a denn da traoù a c'hoarvez e-kerzh an deiz m'emeur o komz (hiziv), d.s. an amzer hodiernek dremenet a denn da draoù bet graet abretoc'h hiziv (d.l.e. feteiz). An amzer dazont goude-hodiernek a denn da draoù a c'hoarvezo diwezhatoc'h, hep resisaat pegoulz, hag an amzer dremenet rak-hodiernek a denn da draoù a zo c'hoarvezet a-raok hiziv hep resisaat pegoulz.
  • amzerioù hesternek : seurt amzerioù a denn d'an traoù c'hoarvezet en derc'hent (d.l.e. dec'h). Bez' ez eus amzerioù tremenet rak-hesternek hag a denn da draoù c'hoarvezet a-raok dec'h keit ha ma tenn an amzer dremenet hesternek da draoù c'hoarvezet en derc'hent hep resisaat pegoulz.

Lod yezhoù a ziforc'h etre amzer dremenet / amzer vremañ / amzer da zont diouzh un tu, hag amzerioù arbennik all hag a verk amzer nann-dremenet / amzer nann-vremañ / amzer nann-da zont.

Setu amañ un nebeud amzerioù.

Amzerioù absolutivel
  • Amzer dazont. Lod yezhoù o deus meur a amzer da zont d'o verboù, evit lavaret pegen pell en dazont emañ an traoù emeur o komz diwar o fenn. En o zouez emañ :
Amzer dazont tostañ : en amzer dazont, nepell.
Amzer vremañ hodiernek : hiziv.
Amzer dazont goude-hodiernek : goude hiziv.
Amzer dazont pellañ : en amzer dazont pell pe belloc'h.
Amzer dazont darvoudel : tennañ a ra d'ar pezh a c'hoarvezo, kentoc'h evit ar pezh a vo graet gant unan bennaket, d.s. me gav din e vo kollet ar redadeg ganti.
  • amzer nann-dazont : tennañ a ra d'an amzer dremenet pe d'an amzer vremañ, hep resisaat pe hini. Eneb an amzer dazont eo.
  • amzer nann-dremenet : tennañ a ra d'an amzer vremañ pe d'an amzer dazont, hep resisaat pehini. Enep an amzer dremenet eo.
  • Amzer « pas c'hoazh » : n'eo ket c'hoarvezet c'hoazh (nag en amzer vremañ nag en amzer drement = nann-dazont), met sañset eo c'hoarvezout. Un amzer hag ur mod eo.
  • Amzer dremenet : lod yezhoù a verk pegen pell en amzer dremenet e oa c'hoarvezet un dra bennak e-keñver an amzer vremañ.
Amzer dremenet hesternek : dec'h pe dost, met pas kalz abretoc'h evit dec'h.
Amzer dremenet hodiernek : abretoc'h hiziv hep resisaat pegoulz.
Amzer dremenet tostañ : amzer dremeent tost-tre, d.l.e. ur vunutennig zo.
Amzer dremenet tost : en deizioù pe er sizhunioù pe er mizioù tremenet.
Amzer dremenet pellañ : a-raok an deizioù pe ar sizhunioù pe ar mizioù tremenet.
Amzer dremenet nann-dost : eneb an amzer dremenet tost.
Amzer dremenet nann-bell : eneb an amzer dremenet pellañ.
Amzer dremenet rakhesternek : a-raok an amzer dremenet hesternek.
Amzer dremenet rakhodiernek : a-raok an amzer dremenet hodiernek.
Amzer drement strizh : amzer drement hep arvez na mod.
  • Amzer vremañ
Amzer « c'hoazh »' : a denn d'un ober hag a gendalc'h betek an amzer m'emeur o komz.
Amzerioù absolutel-relativel
  • Amzer dazont strizh : echu e vo un dra bennaket a-raok ma tegouezo ur mare resis en amzer dazont.
  • Amzer da zont en dazont : en dazont e vo c'hoazh pa vo erru ur prantad resis en amzer dazont.
  • Amzer dazont en amzer dremenet : tremenet e vo dija d'ur mare resis en amzer dazont.
  • Amzer dazont peurdremenet : echu e vo d'ur mare resis, pa vo bet deuet an amzer dazont da vezañ an amzer dremenet, d.s. Aet e oa Mari da labourat. D'ar mare ma dlefe bet distro d'ar gêr e vije bet achuet an dud da laerezh he zi.
  • Amzer peurdremenet : tremenent e oa dija en amzer drement.
Amzerioù relativel
  • Amzer dremenet relativel : en amzer dremenet hep resisaat pegoulz.
  • Amzer nann-dazont relativel : en amzer dremenet pe en amzer vremañ hep resisaat pegoulz.
  • Amzer vremañ relativel : en amzer vremañ hep resisaat pegoulz.
  • Amzer nann-dremenet relativel : en amzer vremañ pe en amzer da zont hep resisaat pegoulz.
  • Amzer dazont relativel : en amzer dazont hep resisaat pegoulz.