Ouigoureg

Eus Wikipedia
Ouigoureg
(ئۇيغۇرچه, Uyƣurqə Uyğurçe')
Perzhioù
Komzet e : Sina, Kazac'hstan, Afghanistan, Mongolia, Turkia
Rannved : Rannbarzh Emren Uigour Xinjiang
Komzet gant : ~ 7,6 milion a dud
Renkadur : 98
Familh-yezh : Yezhoù altaek

 Yezhoù turkek
   Yezhoù turkek ar reter
    Ouigoureg

Statud ofisiel
Yezh ofisiel e : Xinjiang
Akademiezh : Working Committee of Ethnic Language and Writing of Xinjiang Autonomous Region
Kodoù ar yezh
ISO 639-1 ug
ISO 639-2 uig
ISO 639-3
Kod SIL uig
Sellit ivez ouzh ar pennad Yezh.

Ur yezh altaek eus is-skourr yezhoù turkek ar reter eo ar ouigoureg (ئۇيغۇرچه uyƣurqə, pe ئۇيغۇر تىلى uyƣur tili; sinaeg: 维吾尔语, pinyin: wéiwú'ěryǔ) komzet gant tro-dro da 7.601.431 a dud en holl e Rannbarzh Emren Uigour Xinjiang e Sina (7.214.431 a dud e 1990), Kazac'hstan (300.000 den e 1993), e Badakshan hag Abi-i-Barik e Afghanistan (893.000 den), e Hövsgöl Aimag e norzh Mongolia (1.000 den e 1982) hag e Turkia (Azia) (50 den e 1981).

Komzet e vez ivez en Aostralia, Alamagn, India, Indonezia, Kirgizstan, Pakistan, Arabia Saoudat, Taiwan, Tadjikistan, Stadoù-Unanet, Ouzbekistan.

Disheñvel-tre eo ar rannyezhoù komzet e Sina, Kazac'hstan, Kirgizstan hag Ouzbekistan.

Unan eus pemp boadelezh ofisiel Sina amn hini eo.

Skrivet e vez gant al lizherenneg arabek Cyrillic script in Kazakhstan; Roman script in Turkey; Arabic script in Afghanistan

Teir rannyezh pennañ ez eus:

  • uigoureg ar c'hreiz ($)
  • hotaneg (hotan)
  • lopeg (lop)

Doareoù-skrivañ[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Adal deroù ar 5vet Kantved e oa bet implijet al lizherenneg sogdek evit skrivañ an ouigoureg, bet kemeret he flas da geñver an 10vet kantved gant al lizherenneg henouigourek diorroet diwarni, daoust ha ma oa bet adimplijet al lizherenneg sogdek adarre etre ar 15vet hag ar 16vet kantevdoù. Ouzhpenn-se, kichen-ha-kichen gant al lizherenneg sogdek e oa bet implijet al lizherenneg hendurkek adalek ar 6vet betek an 9vet kantved.

Kregiñ a reead da implijout al lizherenneg arabek evit ar wezh kentañ en 10vet kantved pa oa bet degaset an Islam d'an Ouigoured, implijet kichen-ha-kichen neuze gant al lizherenneg henouigourek. Implijet e vez hiziv c'hoazh al lizherenneg arabek.

Implijet e oa bet ivez al lizherenneg siriek a-wezhoù etre ar 5vet hag an 19vet kantved[1].

kemm-digemm e oa istor doare-skrivañ an ouigourek en 20vet kantved da heul ar politikezhioù-yezh bet lakaet e pleustr koulz en Unaniezh Soviedel hag e Sina. Da gentañ e klaskas an Unaniezh soviedel lakaat e plesutr un doare-skrivañ diazezet war al lizherenneg latin, met nebeud amzer da heul e tivisas ober kentoc'h gant al lizherenneg kirillek da diwezh ar bloavezhioù 1920 (anvet Uyghur Siril Yéziqi).

Ur wezh staliet ar gomuniezh e Sina, e oa bet klaset eno ivez lakaat e plesutr un doare-skrivañ diazezet war al lizherenneg kirillek, bet da heul ar c'hudennoù politikel etre Sina hag an unaniezh Soviedel, e kavas gwell Sina ijinañ un doare-skrivañ kemmesk diazezet war ar lizherennek romanekaet ar pinyin mui lizherennoù tennet diwar al lizherenneg kirillek (anvet Yengi Yeziⱪ).

Ne reas ket berzh avat an doare-skrivañ nevez-se ha disteriñ a rejont d'al lizherenneg arabek adarre, adstummet ar wezh-mañ (anvet Uyghur Ereb Yéziqi)

Diorroet e oa bet ul lizherenneg latin nevez (anvet Uyghur Latin Yéziqi) evit ma vefe aesoc'h da skrivañ an ouigoureg oc'h implijout un urzhiater boas da heul pemp emvod-breutaat dalc'het etre 2000 ha 2001[2].

Hiziv ec'h implijet peder lizherenneg dsiheñvel evit skrivañ an ouigoureg:

# LFE UEY ULY USY UPNY   # LFE UEY ULY USY UPNY
1 ɑ ئا A a А а A a 17 q ق Q q Қ қ Ⱪ ⱪ
2 æ ئە E e Ə ә Ə ə 18 k ك K k К к K k
3 b ب B b Б б B b 19 ɡ گ G g Г г G g
4 p پ P p П п P p 20 ŋ ڭ Ng ng Ң ң Ng ng
5 t ت T t Т т T t 21 l ل L l Л л L l
6 d͡ʒ ج J j Җ җ J j 22 m م M m М м M m
7 t͡ʃ چ Ch ch Ч ч Q q 23 n ن N n Н н N n
8 x خ X x Х х H h 24 h ھ H h Һ һ Ⱨ ⱨ
9 d د D d Д д D d 25 o ئو O o О о O o
10 r ر R r Р р R r 26 u ئۇ U u У у U u
11 z ز Z z З з Z z 27 ø ئۆ Ö ö Ө ө Ɵ ɵ
12 ʒ ژ Zh zh Ж ж Ⱬ ⱬ 28 y ئۈ Ü ü Ү ү Ü ü
13 s س S s С с S s 29 w ۋ W w В в W w
14 ʃ ش Sh sh Ш ш X x 30 e ئې É é Е е E e
15 ʁ غ Gh gh Ғ ғ Ƣ ƣ 31 ɪ ئى I i И и I i
16 f ف F f Ф ф F f 32 j ي Y y Й й Y y

Un tañva eus ar yezh[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Frazennoù talvoudus[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Demat Yaxshimusiz?

Mont a ra? Yaxshimusiz?

Noz vat Hosh emise

Mar plij Merhemet

Kenavo Hosh

Ya He'e

Nann Yaq

Mat eo Hop

Trugarez Rehmet sizge

Petra eo hoc'h anv? Ismingiz nime?

… eo ma anv Ismim …

Ar raganvioù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Me Men

Te Sen (unander)

Eñ /Hi U

Ni Biz

C'hwi Siz (unander) Siler (liester)

Int Ular

Goulennoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Piv? Kim?

Petra? Neme?

Pelec'h? Nede?

Penaos? Qandaq?

Pegoulz? Qachan?

Pegement? Nechche?

Devezhioù ar sizhun[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Dilun Döshembe

Dimeurzh Sishembe

Dimerc'her Qarshembe

Diriaou Peyshembe

Digwener Jüme

Disadorn Shembe

Disul Yexshembe

Ar mizioù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Miz Genver Yanvar

Miz C'wevrer Fevral

Miz Meurzh Mart

Miz Ebrel Avril

Miz Mae May

Miz Mezheven Iyun

Miz Gouere Iyul

Miz Eost Avghust

Miz Gwengolo Sintebir

Miz Here Oktebir

Miz Du Noyabir

Miz Kerzu Dekabir

An niveroù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Unan bir

Daou ikki

Tri üch

Pevar töt

Pemp besh

C'hwec'h alte

Seizh yette

Eizh sekkiz

Nav toqquz

Dek on

Unnek on bir

Daouzek on ikki

Trizek on üch

Pevarzek on töt

Pempzek on besh

C'hwezhek on alte

Seitek on yette

Tric'hwec'h on sekkiz

Naontek on toqquz

Ugent yigrime

Unan-warn'n-ugent yigrime bir

Tregont ottuz

Daou-ha-tregont ottuz ikki

Daou-ugent qiriq

Tri-ha-daou-ugent qiriq üch

Hanterkant ellik

Tri-ugent atmish

Dek-ha-tri-ugent yetmish

Pevar-ugent seksen

Dek-ha-pevar-ugent toqsan

Kant yüz

Mil ming

Kentañ birinchi

Eil ikkinchi

Trede üchinchi

Pevare tötinchi

Pempvet beshinchi

C'hwec'hvet altinchi

Seizhvet yettinchi

Eizhvet sekkizinchi

Naovet toqquzinchi

Dekvet oninchi

Disklêriadur gwirioù mab-den[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Mellad 1:

UEY ھەممە ئادەم زاتىدىنلا ئەركىن، ئىززەت-ھۆرمەت ۋە ھوقۇقتا باب-باراۋەر بولۇپ تۇغۇلغان. ئۇلار ئەقىلگە ۋە ۋىجدانغا ئىگە ھەمدە بىر-بىرىگە قېرىنداشلىق مۇناسىۋىتىگە خاس روھ بىلەن مۇئامىلە قىلىشى كېرەك.
ULY Hemme adem zatidinla erkin, izzet-hörmet we hoquqta babbarawer bolup tughulghan. ular eqilghe we wijdan'gha ige hemde bir-birige qérindashliq munasiwitige xas roh bilen muamile qilishi kérek.
USY Һәммә адәм затидинла әркин, иззәт-һөрмәт вә һоқуқта баббаравәр болуп туғулған. Улар әқилғә вә виджданға игә һәмдә бир-биригә қериндашлиқ мунасивитигә хаш рох билән му’амилә қилиши керәк.
UPNY H̡əmmə adəm zatidinla ərkin, izzət-h̡ɵrmət wə hok̡uk̡ta babbarawər bolup tuƣulƣan. Ular ək̡ilƣə wə wijdanƣa igə h̡əmdə bir-birigə k̡erindaxlik̡ munasiwitigə hax roh bilən mu’amilə k̡ilixi kerək.

Keñveriadenn gant ar yezhoù turkek all[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Ar sifroù 0-10[kemmañ ar vammenn]

Tost a-walc'h eo stumm ar gerioù a orin turkek rik implijet gant an eil yezh turkek hag eben alies, da skouer:

Yezh 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Hendurkeg bir iki üç tört biş altı yidi sekiz tokuz on
Altaieg ноль
nol'
бир
bir
эки
eki
ÿч
üç
тöрт
tört
бeш
beş
алты
altı
jeти
ceti
сегис
segis
тогуc
togus

on
Azeri sıfır bir iki üç dörd beş altı yeddi səkkiz doqquz on
Bachkireg ноль
nol
бер
ber
ике
ike
өс
ös
дүрт
dürt
биш
biş
алты
altı
ете
yete
һигеҙ
higeź
туғыҙ
tuğıź
ун
un
Barabaeg bir iki üts tört pəş alttı yədi səkiz toğiz on
C'hakaseg пip
pir
ікi
iki
үc
üs
төpт
tört
пиc
pis
алты
altı
читi
çiti
cигic
sigis
тoғыc
toğıs

on
C'halajeg bii äkki üüç töört beeş alta yeetti säkkiz toqquz oon
Dolganeg биир
biir
икки
ikki
үс
üs
түөрт
tüört
биэс
bies
алта
alta
hэттэ
hette
агыс
agıs
тогус
togus
уон
uon
Gagaouzeg sıfır bir iki
üç
dört
beş
altı
yedi
sekiz
dokuz
on
Kachkaeg bir iki üç dört beş altı yedi sekiz dokuz on
Karachayeg-balkareg ноль
nol
бер
ber
эки
eki
юч
üç
тёрт
tört
беш
beş
алты
altı
джети
djeti
сегиз
segiz
тогьуз
toğuz
он
on
Karakalpakeg нол
nol
бир
bir
эки
eki
үш
u'sh
төрт
to'rt
бес
bes
алти
alti
жети
jeti
сегиз
segiz
тоғиз
tog'iz
он
on
Kazakeg нөл
nöl
бір
bir
екі
eki
үш
üş
төрт
tört
бес
bes
алты
altı
жеті
jeti
сегіз
segiz
тоғыз
toğız
он
on
Kirgizeg нөль
nöl'
бир
bir
эки
eki
үч
üç
төрт
tört
беш
beş
алты
altı
жети
jeti
сегиз
segiz
тогуз
toguz
он
on
Kirgizeg Fuyü bir igi üş durt biş altı çiti sigis doğus on
Koumikeg ноль
nol
бир
bir
эки
iki
уьч
üç
доьрт
dört
беш
beş
алты
altı
етти
yetti
сегиз
segiz
тогъуз
toğuz
он
on
Krimtchakeg bir eki üç dort beş altı yedi sekiz tokuz on
Ouigoureg نۆل
нөль
nöl
بىر
бир
bir
ىككى
икки
ikki
ئۈچ
үч
üq
üç
üch
تۆت
төт
töt
بەش
bex
beş
bésh
ئالتە
алте
alte
alté
يەتتە
йетте
yette
yétté
سەككىز
секиз
sekkiz
توققۇز
тоққуз
toķķuz
toqquz
ون
он
on
Ouzbekeg нол, сифр
nol, sifr
бир
bir
икки
ikki
уч
uch
тўрт
to'rt
беш
besh
олти
olti
етти
yetti
саккиз
sakkiz
тўққиз
to'qqiz
ўн
o'n
Tatareg ноль
nol
бер
bir
ике
ike
өч
öç
дүрт
dürt
биш
biş
алты
altı
җиде
cide
сигез
sigez
тугыз
tuğız
он
on
Tatareg Krimea bir eki üç dört beş altı yedi sekiz doquz on
Tchagataieg bir iki üç tört beş altı yeti sekiz toquz on
Tchouvacheg ноль
nol'
пӗр
pĕr
ик
ik
виҫ
viś
тӑват
tăvat
пилӗк
pilĕk
улт
ult
ҫич
śiç
сакӑр
sakăr
тӑхӑр
tăxăr
вун
vun
Tofaeg бipәә
birәә
иъhи
ìhi
үш
üş
дөрт
dört
бeш
beş
aълты
àltı
чедi
çedi
ceъhec
sèhes
тоъhoc
tòhos
он
on
Turkeg sıfır bir iki üç dört beş altı yedi sekiz dokuz on
Turkeg otomanek bir eki üç tört bəş altı jəti səqiz toquz on
Turkmeneg нол
nol
бир
bir
ики
iki
үч
üç
дөрт
dört
бәш
bäş
алты
alty
еди
ýedi
секиз
sekiz
докуз
dokuz
он
on
Tuvaeg ноль / тик
nol' / tik
бир
bir
ийи
iyi
үш
üş
дөрт
dört
бeш
beş
алды
aldı
чеди
çedi
сес
ses
тос
tos
он
on
Yakouteg ноль
nol
биир
biir
икки
ikki
үс
üs
түөрт
tüört
биэс
bies
алта
alta
сэттэ
sette
аҕыс
ağıs
тоҕус
toğus
уон
uon

Davennoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]


Gwelet ivez:[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Levrioù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

  • (en) Tömür, H. [Troet: Lee, A.]. 2003. Modern Uyghur Grammar, Istanbul: Yıldız

Liammoù diavaez[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Porched ar yezhoù hag ar skriturioù
Adkavit pennadoù Wikipedia a denn d'ar yezhoù.