Poloniom

Poloniom
Bismut – Poloniom – Astat
Te Po Lv Taolenn beriodek
Perzhioù hollek
Niver atomek	84
Rummad kimiek	Metaloù paour
Strollad	16
Trovezh	6
Bloc'h	p
Tolz atomek	208,982
Aozadur elektronek
Aozadur elektronek an atomoù [Xe] 4f14 5d10 6s2 6p4
Dasparzh an elektronoù : 2, 8, 18, 32, 18, 6
Perzhioù atomek
Niver oksidadur	+4 (Oksidenn drenkennek skañv)
Tredanleiegezh	2,00 (Skeul Linus Pauling)
Gremmoù ionadur	1 : 811,827 kJ/mol
Skin atomek	197 pm
Skin kenamsav	142 pm
Skin Van der Vaals	168 pm
Perzhioù fizikel
Arvez	Kaled
Douester (≈20 °C)	9,400 g/cm3
Teuzverk	254 °C
Bervverk	1 962 °C
Tredanharzusted	40 nΩ•m (e 20 °C)

Un elfenn gimiek eo ar poloniom ; Po eo e arouez kimiek, 84 e niver atomek ha 208,982 e dolz atomek. Ur metaloid eo, evel ₅B, ₁₄Si, ₃₂Ge, ₃₃As, ₅₁Sb ha ₅₂Te.

Istor

E dibenn an XIXvet kantved e oa Marie Curie hag he gwaz o klask gouzout ar perag eus skinoberiegezh ar pechblende goude m'o devoe tennet an uraniom hag an toriom anezhañ : skinoberiekoc'h c'hoazh eget ₉₂U ha ₉₀Th kevret e chome ar pechblende. An elfenn ₈₄Po, betek 400 gwezh skinoberiekoc'h eget an uraniom, a voe hiniennekaet ganto da gentañ, e miz Gouere 1898, hag an elfenn ₈₈Ra e miz Kerzu 1898.

Diwar Polonia, bro-c'henidik Marie Curie, e voe anvet an elfenn 84 ; ur mennozh politikel a voe pennabeg an dibab-se, pa felle da Varie Curie embann stad he bro a oa rannet etre Aostria, Prusia ha Rusia d'ar mare-se.

Kenderc'hadur

Nebeut-tre a boloniom naturel zo war an Douar, pa ne gaver nemet war-dro 0,1 mg anezhañ en un donennad pechblende ; diaes-bras eo neuze kenderc'hañ Po : war-dro 9 gramm a voe tennet eus 37 tonennad ag oksidenn blom PbO₂ er bloavezhioù 1950, ha biskoazh n'eus bet tennet muioc'h abaoe.
Kevanaozañ ²¹⁰Po a c'haller ober dre vombezenniñ bismut ²⁰⁹Bi gant neutronoù a-benn kaout ²¹⁰Bi, a ro ²¹⁰Po dre skinoberiegezh β.
War-dro 100 gramm a boloniom a vez kenderc'het bep bloaz dre an hentenn-se, e kreizennoù nukleel Rusia pergen.

Perzhioù

Daoust d'ar poloniom teuziñ e 254°C ha birviñ e 962 °C ez eo aezhidik-kenañ : pa vez lakaet en aer e 155 °C hepken ez a an hanter anezhañ da aezhenn e 45 eurvezh. Ar perzh-se a c'haller arverañ evit disrannañ Po diouzh Bi.

Kimiek

Par da re ar bismut ₈₃Bi hag an telluriom ₈₄Te eo perzhioù kimiek ar poloniom.
Aes eo dileizhañ Po en trenkennoù, hogen diaesoc'h eo en ober e bazennoù. Liv roz zo gant an dileizhennoù en abeg d'an ionoù Po⁺⁺, met dre skinoberiegezh e tro an ionoù da Po⁺⁺⁺⁺ ha liv melen a zeu gant an dileizher. Klogor a c'hoarvez en argerzh, tommañ ha bannañ gouloù a ra an endalc'herioù e gwer en abeg ma lonkont rannoùigoù α.

Evel ar seleniom ₃₄Se, an telluriom ₅₂Te hag ar bevargant ₈₀Hg e c'hall ar polonium bezañ metilaet gant garvevien : dre oberiantiz ar garvevien hag ar metilkobalamin (vitamin B12) e teu CH₃Po, a dro buan da aezhenn.

Izotopoù

Gant un hanter-vuhez a 138,376 devezh ez eo ²¹⁰Po an izotop naturel stabilañ a-douez an 33 izotop anavezet, eus Po-188 da Po-220. Rannoùigoù α a vez eztaolet gant Po-210, pemp mil gwezh muioc'h eget Ra-226 bep eilenn, setu perak e ro an izotop Po-206 (hanter-vuhez : 8,8 devezh).
Kevanaozet e vez ²⁰⁹Po (hanter-vuhez : 103 bloavezh) ha ²⁰⁸Po (2,898 vloavezh).

Arver

En abeg d'e skinoberiegezh c'halloudus ez eo bet arveret Po en U. R. S. S. evel un andon a rannoùigoù α, a servije da dermeniñ tevder gwiskadoù metal dre vuzuliañ ar c'holl er skinoberiegezh. Pa voe merzet e vez eztaolet gwrez gant ar poloniom — dre skinoberiegezh e ro 1 gramm Po 140 watt a c'hremm e 500 °C — e voe implijet da c'henel gwrez, ar pezh a sevijas da dommañ diabarzh al loarelloù Kosmos 84 ha Kosmos 90 a voe bannet e 1965, hag an egorlistri Lunokhod a voe kaset d'al Loar e 1970 ha 1973.
Gant oksidenn beriliom BeO e farder ar c'hendeuzad Po-BeO a servij da dreiñ ar rannoùigoù α e neutronoù a vez arveret da zeluskañ armoù nukleel ha da ensellet ar puñsoù eoul-maen.
An hevelep rannoùigoù α a vez implijet da ionaat an aer ha dre-se da nullañ an tredansavoniezh er gwiaderezhioù, ar rolladoù paper ha mezell, hag ar metal kent e livañ. Dañjerus-kenañ eo ar poloniom evelato, setu e vez erlerc'hiet ouzh andonioù rannoùigoù β, a c'hall bezañ harzet gant ur follenn aluminiom.

Notennoù

Daveennoù

• American Chemical Society (en) Liamm oberiant 25 DU 12
• AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Gimiezh, Preder, Plomelin, 2008 ISBN 978-2-901383-69-7 Preder
• AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Fizik, Preder, Plomelin, 2006 ISBN 978-2-901383-64-2
• Annales de chimie et de physique, Gallica / Bibliothèque nationale de France (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
• Atomic weights of the elements 2007 (IUPAC Technical Report) Pure an Applied Chemistry (en) Liamm oberiant 26 HER 12
• Atomic Weights and Isotopic Compositions for All Elements National Institute of Standards and Technology (en) Liamm oberiant 18 HER 12
• Bureau de Recherche Géologique et Minière (BRGM) (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
• CONSIDINE Glenn D., Van Nostrand's Encyclopedia of Chemistry, Wiley-Interscience, 2005 ISBN 978-0-471-61525-5 (en)
• DEPOVERE Paul, La classification périodique des éléments — La merveille fondamentale de l'Univers, De Boeck, Brussels, Belgia, 2002 ISBN 978-2-8041-4107-3 (fr)
• EMSLEY John, Nature's Building Blocks — An A-Z Guide to the Elements, Oxford University Press, 2001 ISBN 978-0-19-850341-5 (en)
• Geriadur brezhoneg An Here, Plougastell-Daoulaz, 2001 ISBN 978-2-86843-236-0
• ÉTIENNE Guy, Geriadur ar Stlenneg, Preder, 1996 ISBN 978-2-901383-14-7
• HOLDEN Norman, History of the Origin of the Chemical elements and Their Discoverers, New York, 2001 Brookhaven National Laboratory (en) Liamm oberiant 26 HER 12
• International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC) (en) Liamm oberiant 26 HER 12
• Jefferson Lab (en) Liamm oberiant 22 KZU 2012
• Joint Institute for Nuclear Research (ОИЯИ e Dubna) (en) Liamm oberiant 25 DU 2012
• LIDE David R., CRC Handbook of Chemistry and Physics - 88th Edition, CRC Press,2007 ISBN 978-0-8493-0488-0 (en)
• Royal Society of Chemistry (en) Liamm oberiant 03 KZU 2012
• STWERTKA Albert, A Guide to the Elements, Oxford University Press, 1996 ISBN 978-0-19-508083-4 (en)
• Webelements (en) Liamm oberiant 26 HER 2012

Kimiezh | Elfennoù kimiek
Rolloù hervez an arouez ~ hervez an anv • Taolenn beriodek Taolennoù an izotopoù rannet ~ klok
Dmitriy Mendeleyev • Ernest Rutherford