Skoazell:Elfennoù kimiek
  | ||||
|---|---|---|---|---|
| Protaktiniom – Uraniom – Neptuniom | ||||
| ||||
| Perzhioù hollek | ||||
| Niver atomek | 92 | |||
| Rummad kimiek | Aktinidoù | |||
| Strollad | Aktinidoù | |||
| Trovezh | 7 | |||
| Bloc'h | f | |||
| Tolz atomek | 238,02891 | |||
| Aozadur elektronek | ||||
| [Rn] 5f3 6d1 7s2 Dasparzh an elektronoù : 2, 8, 18, 32, 21, 9, 2 | ||||
 | ||||
| Perzhioù atomek | ||||
| Niver oksidadur | +3, +4, +5, +6 | |||
| Tredanleiegezh | 1,38 (Skeul Linus Pauling) | |||
| Gremmoù ionadur | 1 : 597,63 kJ/mol 2 : 1 120 kJ/mol 3 : 1 910 kJ/mol | |||
| Skin atomek | 175 pm | |||
| Skin kenamsav | rcov = 196 pm | |||
| Skin Van der Waals | rw = 186 pm | |||
| Perzhioù fizikel | ||||
| Arvez | Kaled | |||
| Douester (≈20°C) | 19,050 g/cm3 | |||
| Teuzverk | 1 132,2°C | |||
| Bervverk | 3 927°C | |||
| Tredanharzusted | 2,8 nΩ•m (e 20°C) | |||
| Neuz an elfenn | ||||
| ||||
Setu amañ berr-ha-berr alc'hwez ar voest-kelaouiñ a ginnig un elfenn gimiek.
- ▶ En anv
: Skinoberiek eo an elfenn, da lavarout eo e tro he-unan d'un atomenn all en ur vannañ rannoù ha gremm.
- ▶ Perzhioù hollek
- Niver atomek : an niver a brotonennoù a zo e-barzh nukleüs an elfenn.
- Rummad kimiek : anv ar rummad m'emañ an elfenn e taolenn drovezhiek an elfennoù hervez rummatadur an International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC).
- Strollad : anv ar strollad m'emañ an elfenn en daolenn drovezhiek hervez an IUPAC.
- Trovezh : niverenn al linenn m'emañ an elfenn en daolenn drovezhiek hervez an IUPAC.
- Bloc'h : arouez ar bloc'h m'emañ an elfenn en daolenn drovezhiek hervez an IUPAC.
- Tolz atomek : an niver a wezhioù ma'z eus 1/12 eus tolz un atomenn 12C en elfenn (12,011 eo tolz an elfenn C) ; ur c'hementad hep unanenn eo.
- ▶ Aozadur elektronek
- Aozadur elektronek an atomoù : dasparzh an elektronennoù a-wiskadoù tro-dro d'an nukleüs. Da skouer, evit an Uraniom : [Rn] 5f3 6d1 7s2 = [dasparzh ar Radon] + 3 elektronenn er gwiskad 5f, 1 er gwiskad 6d ha 2 er gwiskad 7d
- ▶ Perzhioù atomek
- Niver oksidadur ; niver a elektronennoù a c'hall bezañ gounezet pe gollet en ur c'hediad kimiek. Notennet e vez eus -5 (pemp elektronenn laosket gant ar Bor er c'hediad Al3BC) ha +9, hini an ion IrO4+.
- Tredanleiegezh : gouestoni an elfenn da zesachañ elektronennoù p'en em stag ouzh un elfenn all. Ar c'himiour ha fizikour Linus Pauling (Priz Nobel ar Gimiezh 1954) a ijinas e 1932 ur skeul (Skeul Pauling) war ar skalfad Frankiom (0,7) – Fluor (4).
- Gremmoù ionadur : pep talvoudegezh a verk ar c'hementad bihanañ a c'hremm a zo ret evit lemel un elektronenn diouzh stad kent an atomenn.
- Skin atomek : an hed etre kreiz an nukleüs ha bevenn ar gwiskad elektronennoù pellañ. An ångström pe ar pm (pikometr, 10-12 metr) eo an unanenn, ar skalfad o vezañ 0.3-3 Å / 30-300 pm.
- Skin kenamsav : an hanter eus hed un ere kenamsav etre div elfenn heñvel en ur volekulenn ; notennet e vez rcov diwar ar saozneg covalent radius, ha muzuliet e pm pe en Å.
- Skin Van der Waals : skin boul amwir un atomenn, da lavaret eo an hed etre kreiz he nukleüs hag ar vevenn ma'z eo kempouez an nerzhioù desachañ ha bountañ e-keñver un atomenn all ; ar fizikour izelvroat Johannes Diderik van der Waals (Priz Nobel ar Fizik 1910) e voe ar skiantour kentañ o verzout e ranker lakaat an atom da vouloù e-lec'h poentoù.
- ▶ Perzhioù fizikel
- Arvez : ar stad m'emañ an elfenn pa vez en endro skoueriek, da lavarout eo 273.15 K ar gwrezverk (0°C) hag 1 aergelc'h (105 Pa, da lavaret eo 100 kPa pe 1 bar).
- Douester : tolz an elfenn rannet dre hec'h ec'honad, muzuliet pa vez tro-dro da 20°C tro-ha-tro dezhi ; e g/cm3 e vez merket; tolz ec'honel a reer ivez pa gomzer eus atomennoù.
- Teuzverk : ar gwrezverk ma tro un elfenn galet da zourek en endro skoueriek.
- Bervverk : ar gwrezverk ma tro un elfenn galet d'ur gaz en endro skoueriek.
- Tredanharzusted : gouestoni an elfenn da virout ouzh ur red tredan a dremen drezi.