Kunujenn

Ur gunujenn zo ur gomz drouk graet da ober droug d'un den all pe goap outañ.

Kentañ skid krennamzerel anavet a ra anv a gunujennoù eo ar Chanson de Roland , ma vez kanet pouilh d'ar Sarazined. E brezhoneg e vez lavaret touiñ Doue evel ur Sarazin.

Gerioù

Kunujañ pe kunujennañ an dud (diwar ur verb kunudiñ) pe kanañ pouilh dezho (diwar ar galleg kozh) a vez lavaret. Pouilhañ n'eo ket gwall anavezet.
Insultiñ zo anavezet mat avat, ha kavout a reer ar frazenn-mañ e-barzh levrioù Jules Gros: Me a vez gwelloc'h ganin insultiñ an dud evit mont d'ur pred-eured: muioc'h a blijadur am bez.
Huerniñ a gaver ivez er geriadurioù, a c'hallfe bezañ distagadur iferniñ e gwenedeg: c'hoantaat kas tud zo d'an ifern n'eo ket gwall gristen, met el lavaret a ra vad d'an den a-wechoù.
Hujaotal, e skridoù Dihunamb hag e Geriadur Vallée.
Foeltradiñ a zo ivez, d'ober foeltradennoù.
Laetaat a zo ivez e geriadurioù zo, d'ober laetaerezh. Letadoù a lenner e-barzh Etrezomp e brezhoneg dindan pluenn Job Jaffré^[1].
Bleiziñ un den a c'haller ober ivez.

Doareoù kunujennoù

Ur gunujenn n'eo ket mennet da vezañ leun a vadelezh, met d'ober droug, ha pa vez taolet kunujennoù d'an dud n'eo ket bleunioù int, ha da n'eus forzh piv e vez graet, ha diwar-benn n'eus forzh petra, mes kentoc'h diwar-benn an traoù-mañ:

o bout o chom e ti o mamm: mabig e vamm, leue e vamm
o boazioù: fri-butun, brammer lous
o broadelezh: gall brein, laer saoz, Leonad laer
o buhezegezh :
- hini ar baotred: tourc'h, gastaouaer
- hini ar merc'hed: gast, gwiz kozh, kroc'hen, vilgen
o deskadurezh : azen gornek
o dilhad: marmouz gwisket, truilhenneg,
o divergontiz: tra divergont
o dizampartiz:
- mañchard, kleizier (distaget "kleicher"),
- Daouarn yod !
o doug d'ar boeson:
- lonker brein, lonk-e-sizhun, karg-e-doull, karg-he-zoull, kof gwin,
- gouzoug frank, gouzoug karn,
- korzailhenn frank
o drougiezh pe fallagriezh:
- pezh fall, loen fall,
- loen brein, loen put,
- gagn lous, tamm gagn
- boued ar groug,
- diaoul(ez), hailhon, hailhevod, tamm teil, lorgnez
o emzalc'h : gaouiad, laer
o faourentez: laoueg, laouegez
o filpouzerezh: kazh gleb, gogez, klouarenn, klufenn gozh, kozh klufenn
o fizhoni: kraf-naon, tostenn gozh, preñv lous
o fouez: ankou krignet, blonegenn
o gouenn: beg du, kac'her-kraoñ
o leziregezh:
- loen didalvez, pezh didalvez, lochore bras, lavagnon kozh, ampezer lostoù deñved
- koll-boued, koll-e-voued, koll-e-vara, kac'h-moudenn
o ment:
- kozh torgos (pe tagos)
- lankon bras, lochore bras
- penn tev, kof tev
o micher: troc'her-buzhug, troc'her-lann,
o naetadurezh pe loustoni:
- louskenn, kalkenn
- pemoc'h, bouc'h, loen lous,
- revr gaoc'h, revr lous, loudourenn
- kouilhourenn, ha dreist-holl gwiz kozh, ar gwashañ tra marteze a c'haller lavarout d'ur plac'h, a zo gerioù a denn ivez d'ar revelezh
o ziegezh pe o ganedigezh:
- mab gast, mab gagn, mab ar wreg didalvez (e Loeiz Eunius)
- tad an ardoù
o neuz:
- penn boultouz, penn buoc'h, penn chatal, penn ki-saoz,
- lagad luch, daoulagad ejen
- fri lous, fri mic'hi, fri minaoued, fri togn,
- kof yod, kof bier,
- muzelloù kig-sall,
- mezh-e-welout (ha mezh-he-gwelout), mezh ar vro, mezh an dud
- revr gaoc'h, revr dev, revr kegin
- troad pok
o noazusted: amprevan, mamm ar c'hwiled (Loeiz Eunius),
o oad: gast kozh, brammer kozh, gwrac'h dizantet
o relijion: revr wenn, ki du
o revelezh: liperez-pillig, pich null
o rogoni: bern kaoc'h, sac'h kaoc'h, poufer brein,
sioù o c'horf:
- mogn vil,
- kamm kozh, et kammez kozh
- luch brein ha luchez vrein
- tort brein, skouarn gaoc'h, mic'hieg
o sotoni: anduilhenn, babouzenneg, beulke, buoc'h (kaezh), droch ar pardon, genaoueg, glaourenneg, inosant(ez) (kaezh), kaezhig,
- leue, leue-dour,
- penn avelet, penn buoc'h, pen skañv;
o zeod: brigouilher, kozh klakenn, Mari glakenn, teod fall.

Penaos pakañ ur gunujenn bravikañ ma c'haller

N'eus nemet div reolenn a bouez:

E brezhoneg ne vez ket kunujennet gant anvioù-gwan (lous, fall, brein) implijet o-unan.
Ret eo kemer harp war un anv-kadarn:
- pezh, penn, beg, revr, loen a servij kalz
- anvioù ar c'horf, penn evel-just, met kof, teod, lagad, revr ivez zo ken talvoudus all
- anvioù loened evel amprevan, azen, buoc'h, chatal, ki, leue, pemoc'h, zo talvoudus ivez.
- an anvioù a echu gant -er (pe -erez) pe gant -eg (pe -egez) a zo mat-tre ivez: butuner brein, kofeg vil.

E gwirionez, n'eus forzh peseurt gerioù, pe dost, a c'hall bezañ implijet evel kunujenn ma vezont lavaret gant kred ha gred. Met evel evit deskiñ seniñ gant ar piano, ar gwellañ eo c'hoari alies evit mestroniañ ar benveg a-zoare.

... ac'hanout!

War-lerc'h ar gerioù kunujenniñ dibabet mat e c'haller lakaat ac’hanout pe a zo ac’hanout (pe ac’hanoc’h), evel er frazennoù-mañ:

Gastaouer a zo ac’hanout! (Minna, Ernest ar Barzhig)
Pezh divergont zo ac’hanout! (E-tal ar Poull, Yann-Vari Perrot)
Mil c’hagn an anduilh a zo ac’hanoc’h! (Koñchennoù eus Bro ar Stêr Aon, Yann ar Floc'h).

Lufr ha lusk a roer d'ar frazenn evel se.

... ma'z out!

Un doare all a zo da stummañ ur gunujenn vrav gant lakaat ma'z out! pe ma'z oc'h! en dibenn, evel pa lavarer: Lonker brein ma'z out!

Makez tamm ... !

Un doare all c'hoazh a blij d'an dud en ardremez Montroulez (pe Leoniz pe Tregeriz e vent) gant makez pe makez tamm evel e-barzh: Makez tamm gaouiad brein! Un doare-ober a c'haller erbediñ rak amprouet eo bet ken-ha-ken gant an teodoù distagellet en daou du d'ar stêr ha pep hini en deus kavet e gont gantañ.

Pennadoù kar

Ad hominem

Liammoù diavaez

Levrlennadur

Martial Ménard, Petit dictionnaire des plus belles injures bretonnes, Coop Breizh, 2006
Alain Cabantous, Histoire du blasphème en Occident, ISBN 2226104682
Arthur Schopenhauer, L'art de l'insulte, ISBN 2020562553
Rosier Laurence, Petit traité d'insulte, ISBN 2804024628
Thomas Bouchet, L'Insulte (en) politique : Europe et Amérique latine du XIXe siècle à nos jours, ISBN 291555224X
Nicolas Ruwet, Grammaire des insultes et autres études, ISBN : 2020060507
Évelyne Larguèche, L'effet injure, PUF, 1983

Mediaoù all

Kement a dud fur eget moc’h bade’et — Insultes et disputes en breton, CD embannet gant Dastum Bro Dreger, 2006.

Notennoù

↑ Etrezomp e brezhoneg (1974-1975), pajenn 300.

[1] Etrezomp e brezhoneg (1974-1975), pajenn 300.

[1]