Bronn (kumun)

Pennadoù Broons ha Bronn (disheñvelout) zo ivez.

Bronn
Plasenn Bronn.
Anv gallaouek	Bron
Anv gallek (ofisiel)	Broons
Bro istorel	Bro-Sant-Maloù
Melestradurezh
Departamant	Aodoù-an-Arvor
Arondisamant	Dinan
Kanton	Bronn (pennlec'h)
Kod kumun	22020
Kod post	22250
Maer Amzer gefridi	Denis Laguitton 2020-2026
Etrekumuniezh	Dinan Tolpad-kêrioù
Bro velestradurel	Bro Dinan
Lec'hienn Web	http://www.broons.fr
Poblañsouriezh
Poblañs	2 931 ann. (2022)
Stankter	83 ann./km²
Douaroniezh
Daveennoù lec'hiañ	48° 19′ 05″ Norzh 2° 15′ 34″ Kornôg
Uhelderioù	kreiz-kêr : 94 m bihanañ 45 m — brasañ 143 m
Gorread	35,21 km²
Bronn

Bronn (Broons e galleg) a zo ur gumun eus Breizh e Bro Sant-Maloù ha pennlec'h kanton Bronn, e departamant Aodoù-an-Arvor, e Norzh Breizh.

Douaroniezh

War ar Rosette, Damiette, he Frémeur en em gav Bronn.

Anv

Stummoù skrivet

• Erwan Vallerie (1995) : "Brohun, 1182; Broon, 1184; Broun, 1199; Broon, 1205; Broon, 1210; Bron, Broum, 1224; Broon, 1252; Brom, 1375; Broon, 1411; Broon, 1420; Bron, 1654; Bron, 1636"

Gerdarzh

Teir martezeadenn zo, hini ebet o vezañ kadarnaet betek-henn :

• Hervez Arthur Le Moyne de La Borderie (1827-1901) ec'h eo keltiek anv ar gumun, hag e talveze kement ha « tertre, mamelon » evel bronn ha brenn eta,
• Tud all, Dauzat & Rostaing, o deus meneget e c'halle dont eus Broc'han, anv ur roue brezhon eus Kembre,
• Tud all c'hoazh, Bernard Tanguy ha Hervé Abalain, a laka ar ger galianek braconnos, « geuniek », da orin an anv.

M'emañ bourk Bronn war un uhel e oa ar voudenn Gwesklin en un draonienn c'hleb. Mes ar voudenn a oa krouet pell goude ar bourk.

Ardamezioù

En argant e erez daoubennek en sabel, pigoset ha krabanet en gul ; ur c'housourin valirant. (Siell Beltram Gwesklin, 1361)

Istor

Bronn e oa ur barrez eus eskopti Sant-Maloù, ha staget ouzh hini Sant-Brieg goude an Dispac'h Gall.

Krenn-amzer

• War dro 1260, dimeziñ a ra Janed, hêrez Roperzh, aotrou Bronn, da Roperzh Iañ Gwesklin,
• Mervel a reas, er bloaz 1353, Roperzh II Gwesklin, mab-bihan Roperzh Iañ, ha tad Beltram Gwesklin
• war dro 1355, Beltram Gwesklin, aotrou Bronn, a lak da sevel ur c'hreñvlec'h ur c'hilometr diouzh ar bourg
• feur-emglev 27 Mezheven 1387 : lezel a ra konestabl Klison, evit adkavout dieub, aotrouniezh Bronn d'an dug Yann IV.
• adkemeret eo an aotrouniezh Bronn gant konestabl Klison, war lec'h barn ar Roue Charlez V, an 20t Gouere 1388.
• dre lizheroù roet e Gwened an 8 Mae 1420, kontez Montfort, dugez Breizh, a ro urzh da ziskar mogerioù Bronn.
• seziz a zo lakaet war ar c'hastell, an 27 Mae 1420, itron Klison mestrez warnañ, ha tapet evit kont an Dug Yann V, gant Charlez Montforzh, aotrou Frinaudour.
• 20 Gwengolo 1420, aotreet eo bet Charlez Monforzh ha Jakez Dinan war c'hastell ha aotrouniezh Bronn.
• war dro 1423, aotrouniezh Bronn a zo adprenet gant Aotrou de Brézé, hag he werzhas da Yann de la Villeblanche.
• 13 a viz Du 1455, aotrou Henry la Villeblanche, aotrou Broon, e oa galvet ouzh Breuzoù Meur, renet e Gwened gant an dug Pêr II

XVI^vet kantved

Goude trec'h ar roue gall Herri IV war ar C'hevre Katolik e voe diskaret kastell Bronn da vat.

Dispac'h Gall

• 1790: gant al lezenn eus an 26 a viz C'hwevrer e voe lakaet Bronn da benn un distrig.
• Dekred eus ar 26 a viz Du 1790 war al le ret: embannet e voe bout mennet da nac'h al le ouzh ar Roue, ar vro hag al lezennoù gant ar person, Rathier e anv, Chartier, kure, ha daou veleg, Picouest (beleg-servij) ha Bougault; Rathier, kannad e Breujoù Meur Bro-C'hall hag er Vodadenn vonreizhañ vroadel, en-doa graet al le, met, pa welas ne veze ket degemeret an diferadennoù, ez embannas e oa didalvoud e le.

XIX^vet kantved

• Dre gemenn an 30t Eost 1839, aotreet eo an diazez Filles de Marie de la Présentation de Broons.
• 2 Mezheven 1895 : sakret eo ar vein diazez iliz Sant-Pêr.
• 20 a viz Du 1898 : sakret eo an Iliz sant-Pêr

XX^vet kantved

• 17 Eost 1902 : digoret eo delwenn du Guesclin roet gant Kêr-Dinan, gant Teodor Botrel.
• 11 Eost 1935 : beniget eo tour an iliz Sant-Per

Brezel-bed kentañ

113 gwaz a gollas o buhez abalamour d'ar brezel hervez monumant ar re varv, da lavaret eo 3,99 % ag ar boblañs hervez an niveradeg bet graet e 1911.

Eil Brezel-bed

Mervel a reas naontek den eus ar gumun abalamour d'ar brezel.

Trevadennoù

• Brezel Indez-Sina: ur soudard a varvas e 1948.
• Brezel Aljeria: tri soudard a varvas.

Monumantoù ha traoù heverk

Kolonenn Gwesklin

• Dindan douar Brangolo (Mare ar C'houarn)
• Chapel Itron-Varia en Noes a Leslien (1454)
• Chapel ar Vadalen (1697)
• Maner Milons de la Ville-Morel (porched XVt kantved)
• Maner Noe-Dervel (XVt kantved)
• Kroaz la Normandais (krenn-amzer uhel)
• Kroaz la Ville-Bougault (1587)
• Tossen krenn-amzer Linée, anvet Tossen Pré-Robert (krenn-amzer)
• An delwenn Beltram Gwesklin a zo diskaret gant un darzhadenn.
• Monumant ar re varv.

Bez ar C'hommonwealth e bered ar gumun

Bro	Niver a dud
Rouantelezh-Unanet	1 (Tirlu)
Hollad	1

Marvet eo e miz Mezheven 1940, e-pad an Eil brezel-bed .

Roll maered ar gumun

1790-1791, Jérôme Béchu 1791-1792, Guillaume Bouvier 1792-1793, Michel Cartel 1793-1799, Yves Touzé 1799-1795, François Maurice 1795-1803, Jean Gabriel Huet juillet-novembre 1803, François Duval 1803-1808, François-Jean Mahé

1808-1816, François Maurice 1816-1845, Yves Miriel 1845-1848, Ambroise Bouvier 1848-1851, Mathurin-Louis Rochefort 1851-1861, Pierre Lebreton 1861-1870, Emile Ferron 1870-1871, Mathurin-Louis Rochefort 1871-1872, Emile Fesson

1872-1873, Mathurin-Louis Rochefort 1873-1874, Eugène Legault 1874-1878, Victor Miriel 1878-1892, Eugène Legault 1892-1895, Emile Ferron 1895-1925, Charles Saliou 1925-1935, Eugène Cochet 1935-1941, Charles Sangan père

1941-1944, Alphonse Tiengou 1944-1947, Charles Sangan père 1947-1959, Charles Sangan fils 1959-1965, Albert Girard 1965-1989, Jean Labbé 1989-2001, Louis Deniel 2001-2008, Michel Lamarche 2008-2016, Serge Rouxel 2016- Denis Laguitton

Emdroadur ar boblañs 1778-2006

• Mammenn : EBSSA.

Demografiezh

1778	1836	1850	1870	1880	1890	1906	1916	1922	1936	1946	1954	1962	1968	1975	1982	1990	1999
2077	2527	2559	2738	2844	2733	2867	2835	2439	2447	2442	2430	2172	2256	2432	2389	2327	2382
Abaoe 1962 : Poblañs hep kontoù doubl

Tud

• Beltram Gwesklin, goprsoudard ganet eno e-tro ar bloaz 1320
• Olier V Klison (1336-1407), marc'heg, baron ha brezelour
• Beltram ar Park, kabiten Bronn e 1406
• Bertrand Milon, diplomat ganet e Bronn e kêriadenn La Ville-Morel e 1439, marvet e 1476. Div wech e voe kannad Breizh e Lez Roma, diazezet e voe gantañ Skol-veur Naoned, prokulor meur Breujoù Breizh e voe, prezidant ha barner hollvedel, ha senesal beli Ploermael ha Roazhon.
• Gabriel-Henri-René de Neuville, bet ganet e Bronn an 9 a viz Gouere 1744, alvokad ouzh Breujoù, senechal Yugon, kannad Sant-Brieg ouzh Stadoù ar iañ a viz Ebrel 1789; kuzulier jeneral, 1790, aet da Anaon e Sant-Brieg ar 16 a viz Du 1791.
• Charles Rathier, bet ganet e Bronn an 11 a viz Du 1747; person parrez an Intron-Varia, kannad e Breujoù Meur Bro-C'hall hag er Vodadenn vonreizhañ vroadel. Beleg touer. En em ziskargas nepell goude. Aet da Anaon e Bronn ar 16 a viz Du 1791.
• René-Mathurin Gillet, bet ganet e Bronn an 28 Mezheven 1762; kannad Mor-Bihan ouzh ar Convention (Gwengolo 1792), hag ouzh ar Pemp-Kant (13 Here 1795).
• Tad Teodor Botrel (1858-1925), ginnidig eus Bronn.
• Louis-Eugène Bagot, mezeg ganet e Bronn e 1862, marvet e 1941, diazezer Ensavadur ar mor e Rosko, kreizenn vorvezegiezh kentañ ar bed.

Ardamezeg

	Beltram Gwesklin
	Olier Klison
	Beltram ar Park

Liammoù diavaez

Sellit ouzh ar ger Bronn (kumun) er
wikeriadur, ar geriadur frank.

(fr) Lec'hienn ar gumun

Levrlennadur

• Hervé Abalain : Les noms de lieux bretons. Universels Gisserot. 2000.
• Albert Dauzat & Charles Rostaing : Dictionnaire étymologique des noms de lieux en France. Larousse, 1963; Guénégaud; 1978.
• Daniel Delattre : Les Côtes d'Armor. Les 372 communes. Éditions Delattre. 2004.
• Embannadurioù Flohic : Le patrimoine des communes des Côtes d'Armor. 1998.
• Jean-Yves Le Moing : Les noms de lieux bretons de Haute Bretagne. Coop-Breizh. 1990.
• Michel Froger & Michel Pressensé : Armorial des communes des Côtes d'Armor et Ille et Vilaine. 2008.
• A. Marteville & P. Varin, warlec'hienn Ogée, 1843.
• J.-B. Ogée : Dictionnaire historique et géographique de la province de Bretagne; 1780;
• Bernard Tanguy : Dictionnaire des noms de communes, trèves et paroisses des Côtes d'Armor. Chasse-Marée. Ar Men. 1992.