Bronn (kumun)
Mont d’ar merdeerezh
Mont d’ar c’hlask
Pennadoù | Bronn | ||
|---|---|---|
 Plasenn Bronn. | ||
.svg)
| ||
| Anv gallaouek | Bron | |
| Anv gallek (ofisiel) | Broons | |
| Bro istorel | Bro Sant-Maloù | |
| Melestradurezh | ||
| Departamant | Aodoù-an-Arvor | |
| Arondisamant | Dinan | |
| Kanton | Bronn (pennlec'h) | |
| Kod kumun | 22020 | |
| Kod post | 22250 | |
| Maer Amzer gefridi | Denis Laguitton 2020-2026 | |
| Etrekumuniezh | Dinan Tolpad-kêrioù | |
| Bro velestradurel | Bro Dinan | |
| Lec'hienn web | http://www.broons.fr | |
| Poblañsouriezh | ||
| Poblañs | 2 902 ann. (2019)[1] | |
| Stankter | 82 ann./km² | |
| Douaroniezh | ||
| Daveennoù lec'hiañ | ||
| Uhelderioù | kreiz-kêr : 94 m bihanañ 45 m — brasañ 143 m | |
| Gorread | 35,21 km² | |
|
||
kemmañ  |
||
Bronn a zo ur gumun eus Breizh e Bro Sant-Maloù ha pennlec'h kanton Bronn, e departamant Aodoù-an-Arvor, e Norzh Breizh.
Douaroniezh[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
War ar Rosette, Damiette, he Frémeur en em gav Bronn.
Anv[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Stummoù skrivet[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- Erwan Vallerie (1995) : "Brohun, 1182; Broon, 1184; Broun, 1199; Broon, 1205; Broon, 1210; Bron, Broum, 1224; Broon, 1252; Brom, 1375; Broon, 1411; Broon, 1420; Bron, 1654; Bron, 1636"
Gerdarzh[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Teir martezeadenn zo, hini ebet o vezañ kadarnaet betek-henn :
- Hervez Arthur Le Moyne de La Borderie (1827-1901) ec'h eo keltiek anv ar gumun, hag e talveze kement ha « tertre, mamelon » evel bronn ha brenn eta,[2]
- Tud all, Dauzat & Rostaing, o deus meneget e c'halle dont eus Broc'han, anv ur roue brezhon eus Kembre,
- Tud all c'hoazh, Bernard Tanguy ha Hervé Abalain, a laka ar ger galianek braconnos, « geuniek », da orin an anv.
M'emañ bourk Bronn war un uhel e oa ar voudenn Gwesklin en un draonienn c'hleb. Mes ar voudenn a oa krouet pell goude ar bourk.
Ardamezioù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
|
|
En argant e erez daoubennek en sabel, pigoset ha krabanet en gul ; ur c'housourin valirant. (Siell Beltram Gwesklin, 1361)[3] |
Istor[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Bronn e oa ur barrez eus eskopti Sant-Maloù[4], ha staget ouzh hini Sant-Brieg goude an Dispac'h Gall.
Krenn-amzer[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- War dro 1260, dimeziñ a ra Janed, herez Roperzh, aotrou Bronn, da Roperzh Iñ Gwesklin,
- Mervel a reas, er bloaz 1353, Roperzh II Gwesklin, mab-bihan Roperzh Iñ, ha tad Beltram Gwesklin
- war dro 1355, Beltram Gwesklin, aotrou Bronn, a lak da sevel ur c'hreñvlec'h ur c'hilometr diouzh ar bourg
- feur-emglev 27 Mezheven 1387 ː lezel a ra konestabl Klisson, evit adkavout dieub, aotrouniezh Bronn d'an dug Yann IV.
- adkemeret eo an aoutrouniezh Bronn gant konestabl Klisson, war lec'h barn ar Roue Charlez V, an 20t Gouere 1388.
- dre lizheroù roet e Gwened an 8 Mae 1420, kontez Montfort, dugez Breizh, a ro urzh da ziskar mogerioù Bronn.
- seiziz a zo lakaet war ar c'hastell, an 27 Mae 1420, itron Klizon mestrez warnañ, ha tapet evit kont an Dug Yann V, gant Charlez Montforzh, aotrou Frinaudour.
- 20 Gwengolo 1420, aotret eo bet Charlez Monforzh ha Jakez Dinan war c'hastell ha aotrouniezh Bronn.
- war dro 1423, aotrouniezh Bronn a zo ad-prenet gant Aotrou de Brézé, hag he werzhas da Yann de la Villeblanche.
- 13 a viz Du 1455, aotrou Henry la Villeblanche, aotrou Broon, e oa galvet ouzh Breuzoù Meur, renet e Gwened gant an dug Pêr II[5]
XVIvet kantved[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Goude trec'h ar roue gall Herri IV war ar C'hevre Katolik e voe diskaret kastell Bronn da vat[5].
Dispac'h Gall[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- 1790: gant al lezenn eus an 26 a viz C'hwevrer e voe lakaet Bronn da benn ur bann[6].
- Dekred eus ar 26 a viz Du 1790 war al le ret: embannet e voe bout mennet da nac'h al le ouzh ar Roue, ar vro hag al lezennoù gant ar person, Rathier e anv, Chartier, kure, ha daou veleg, Picouest (beleg-servij) ha Bougault; Rathier, kannad e Breujoù Meur Bro-C'hall hag er Vodadenn vonreizhañ vroadel, en-doa graet al le, met, pa welas ne veze ket degemeret an diferadennoù, ez embannas e oa didalvoud e le[7].
XIXvet kantved[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- Dre gemenn an 30t Eost 1839, aotreet eo an diazez Filles de Marie de la Présentation de Broons.
- 2 Mezheven 1895 ː sakret eo ar vein diazez iliz Sant-Pêr.
- 20 a viz Du 1898 ː sakret eo an Iliz sant-Pêr[5]
XXvet kantved[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- 17 Eost 1902 ː digoret eo delwenn du Guesclin roet gant Kêr-Dinan, gant Teodor Botrel.
- 11 Eost 1935 ː beniget eo tour an iliz Sant-Per
Brezel-bed kentañ[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
113 gwaz a gollas o buhez abalamour d'ar brezel hervez monumant ar re varv, d.le. 3,99 % ag ar boblañs hervez an niveradeg bet graet e 1911[8].
Eil Brezel-bed[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Mervel a reas naontek den eus ar gumunn abalamour d'ar brezel[8].
Trevadennoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- Brezel Indez-Sina: ur soudard a varvas e 1948.
- Brezel Aljeria: tri soudard a varvas.
Monumantoù ha traoù heverk[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- Dindan douar Brangolo (Mare ar C'houarn)
- Chapel Itron-Varia en Noes a Leslien (1454)
- Chapel ar Vadalen (1697)
- Maner Milons de la Ville-Morel (porched XVt kantved)
- Maner Noe-Dervel (XVt kantved)
- Kroaz la Normandais (krenn-amzer uhel)
- Kroaz la Ville-Bougault (1587)
- Tossen krenn-amzer Linée, anvet Tossen Pré-Robert (krenn-amzer)
- An delwenn Beltram Gwesklin a zo diskaret gant un darzhadenn[5].
- Monumant ar re varv.
Bez ar C'hommonwealth e bered ar gumun[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
| Bro | Niver a dud |
|---|---|
 Rouantelezh-Unanet
|
1 (Tirlu) |
| Hollad | 1 |
Marvet eo e miz Mezheven 1940, e-pad an Eil brezel-bed[9] .
Roll maered ar gumun[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Emdroadur ar boblañs 1778-2006[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- Mammenn : EBSSA.
| 1778 | 1836 | 1850 | 1870 | 1880 | 1890 | 1906 | 1916 | 1922 | 1936 | 1946 | 1954 | 1962 | 1968 | 1975 | 1982 | 1990 | 1999 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2077 | 2527 | 2559 | 2738 | 2844 | 2733 | 2867 | 2835 | 2439 | 2447 | 2442 | 2430 | 2172 | 2256 | 2432 | 2389 | 2327 | 2382 |
| Abaoe 1962 : Poblañs hep kontoù doubl | |||||||||||||||||
Tud[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- Beltram Gwesklin, goprsoudard ganet eno e-tro ar bloaz 1320
- Olier V Klison (1336-1407), marc'heg, baron ha brezelour
- Beltram ar Park, kabiten Bronn e 1406
- Bertrand Milon, diplomat ganet e Bronn e kêriadenn La Ville-Morel e 1439, marvet e 1476. Div wech e voe kannad Breizh e Lez Roma, diazezet e voe gantañ Skol-veur Naoned, prokulor meur Breujoù Breizh e voe, prezidant ha barner hollvedel, ha senesal beli Ploermael ha Roazhon.
- Gabriel-Henri-René de Neuville, bet ganet e Bronn an 9 a viz Gouere 1744, alvokad ouzh Breujoù, senechal Yugon, kannad Sant-Brieg ouzh Stadoù ar iañ a viz Ebrel 1789; kuzulier jeneral, 1790, aet da Anaon e Sant-Brieg ar 16 a viz Du 1791.
- Charles Rathier, bet ganet e Bronn an 11 a viz Du 1747; person parrez an Intron-Varia, kannad e Breujoù Meur Bro-C'hall hag er Vodadenn vonreizhañ vroadel. Beleg touer. En em ziskargas nepell goude. Aet da Anaon e Bronn ar 16 a viz Du 1791.
- René-Mathurin Gillet, bet ganet e Bronn an 28 Mezheven 1762; kannad Mor-Bihan ouzh ar Convention (Gwengolo 1792), hag ouzh ar Pemp-Kant (13 Here 1795).
- Tad Teodor Botrel (1858-1925), ginnidig eus Bronn.
- Louis-Eugène Bagot, mezeg ganet e Bronn e 1862, marvet e 1941, diazezer Ensavadur ar mor e Rosko, kreizenn vorvezegiezh kentañ ar bed.
Ardamezeg[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
| Beltram Gwesklin | |
| Olier Klison | |
| Beltram ar Park |
Liammoù diavaez[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
(fr) Lec'hienn ar gumun
Levrlennadur[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- Hervé Abalain : Les noms de lieux bretons. Universels Gisserot. 2000.
- Albert Dauzat & Charles Rostaing : Dictionnaire étymologique des noms de lieux en France. Larousse, 1963; Guénégaud; 1978.
- Daniel Delattre : Les Côtes d'Armor. Les 372 communes. Éditions Delattre. 2004.
- Embannadurioù Flohic : Le patrimoine des communes des Côtes d'Armor. 1998.
- Jean-Yves Le Moing : Les noms de lieux bretons de Haute Bretagne. Coop-Breizh. 1990.
- Michel Froger & Michel Pressensé : Armorial des communes des Côtes d'Armor et Ille et Vilaine. 2008.
- A. Marteville & P. Varin, warlec'hienn Ogée, 1843.
- J.-B. Ogée : Dictionnaire historique et géographique de la province de Bretagne; 1780;
- Bernard Tanguy : Dictionnaire des noms de communes, trèves et paroisses des Côtes d'Armor. Chasse-Marée. Ar Men. 1992.
Notennoù ha daveoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- ↑ Roadennoù ofisiel e lec'hienn an EBSSA
- ↑ Émile Le Giemble, Petite histoire de Broons et des Broonais, Paris, Éditions Le Livre d'histoire, 2004 (ISBN 978-2-84373-451-9) pajenn 12.
- ↑ Michel Froger & Michel Pressensé : Armorial des communes des Côtes d'Armor & Ille-et-Vilaine, Froger & Pressenssé, 2008 (ISBN 978-2-908752-83-0)
- ↑ J.-B. Ogée
- ↑ 5,0 5,1 5,2 ha5,3 Régis de Saint-Jouan
- ↑ J. B. Duverger, Collection complète des lois, décrets, ordonnances, règlemens avis du Conseil d'Etat, Levrenn gentañ, Eil embannadur, Pariz, 1834, p.105
- ↑ Adhésion de Messieurs les Recteurs, Curés et autres ecclésiastiques du diocèse de Saint-Malo, en Bretagne, A l'exposition des principes sur la Constitution du Clergé, adressée à MM. les Evêques députés à l'Assemblée nationale, Imprimerie de Crapart, place Saint-Michel, Pariz, Bro-C'hall, pajennoù 13 hag 20
- ↑ 8,0 ha8,1 Monumant ar re varv - Memorial Genweb
- ↑ Commonwealth War Graves Commission