Kêr-Vreizh
La Bretagne contemporaine,
Un danvez pennad eo ar pennad-mañ ha labour zo d'ober c'hoazh a-raok e beurechuiñ.
Gallout a rit skoazellañ Wikipedia dre glokaat anezhañ.
Kêr-Vreizh a oa ur greizenn sevenadurel vreizhek staliet e Pariz e 1938 gant anv Ker Vreiz (brezhoneg unvan) ha serret e voe e 1985. Ul lec'h evit prezegennoù, bodadegoù, abadennoù ha kentelioù brezhoneg eo bet. Kenderc'hel a reas hec'h obererezhioù e-pad an Eil Brezel-bed ha chom a reas evel ul lec'h digor ha neptuek e-pad 40 vloaz, lec'h emgav an Emsav e Pariz memestra. Modernaet e voe an anv a yeas da gKêr-Vreizh. Goude 1985 e voe renet gant ur strollad broadelour strishoc'h e vennozhioù ken e voe serret al lec'h, 43 straed Saint-Placide, nepell eus karter Montparnasse. Ur c'hevarzhe nevez a voe savet gant ar renerien nevez, Kervreizh hec'h anv.
1938-1944
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Digoret e voe Ker-Vreiz e diskar-amzer 1938, gant harp izili Strollad ar Vrezonegerien (SAV) o doe krouet ur gelaouenn hollvrezhonek e 1936[1]. Keloù Ker-Vreiz a veze roet dre ar ganol-se ingal hag e veze dalc'het bodadegoù SAV di. Er gelaouenn SAV eo bet termenet evel "ur c'hevredad… evit klask boda en hevelep lec'h eun nebeud oberiaduriou breizek a-zivout ar yez, an arzou, an arboellerez hag all…, a oa, betek-hen strewet a zehou hag a gleiz e Pariz”[2]. Roet eo kentelioù brezhoneg gant Berthou ha Andreo Daniel ha war an istor gant Raymond Delaporte. Ul levraoueg vrezhonek a vez digor d'ar sadorn. Desket e veze ar c'horoll hag kelc'hioù studi a bled(o) “gant eur gudenn vreizek bennak”. Ouzhpenn-se eo meneget m'en em vodo kevrennad Pariz Breiz Atao eno. Arnodoù an Trec'h a voe tremenet pep bloaz. E-mod-se e adtapas yezh e hendadoù meur a Vreizhad parizian.
Kadoriet e voe an digoradur d'an 20 a viz Mae 1939 gant Yann Fouere, prezidant Ar Brezoneg er Skol (ABES) ,ha Georges-Gustave Toudouze, skrivagner ar mor.
E-barzh Galarn, niv. 131, Kerzu 1940, e voe roet un nebeud keloù gant Andreo Daniel diwar-benn "petra a zo bet graet abaoe mezeven" (pa oa erruet al lu alaman). Addigoret eo bet al lec'h ha bemdez e vez digor d'ar pardaez. Kentelioù brezhoneg evit ar re a oar un tammig ar yezh e veze roet da 4 diskibl gant ur Gwilhou bennak hag evit an 15 deraouad o doe Andreo Daniel evit o c'helenn. Strollad ar Vrezhonegerien (SAV), embanner ar gelaouenn lennegel a zalc'he ur vodadeg bep miz hag e-doug an hini gentañ (15 a viz Here) e voe lakaet da rener (prezidant), Andreo Koulouarn, da eil rener, Stervinou ha da sekretour, Joli.
Goude ar brezel
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Pa voe merket evel ul lec'h ma voe kenlabourerien gant an dalc'herien alaman e voe berzet d'ober traou ennañ gant ur strollad rezistanted e diskar-amzer 1944.
E nevez-amzer 1945 e voe dalc'het bodadeg-veur nevez Ker-Vreiz dindan renerezh ur c'hengor arbennik (6 ezel : Frañsez Falc'hun ha 3 Bretons émancipés en o zouez) ha lakaet Léon Toulemont e penn ar gevredigezh. Embannet e voe ma oa Ker-Vreiz, « ur gevredigezh a ya da vodañ, e maezh pep politikerezh ha pep relijion, e maezh pep gevredigezh breizhek, an holl Breizhiz Bariz a blij ar brezhoneg dezho, a fell dezho e tifenn hag e skignañ, a zo dedennet gant kustumoù, istor ha douaroniezh Breizh… hag a het dont da vezañ kreizenn an obererezh kefredel e Pariz ». (troet diwar ar galleg)[3].
Hervez Armel Calvé, an holl brezegennoù a oa o temoù kreizennet war istor, douaroniezh pe armerzh Breizh hag Keltia.
Ur greizenn evit ar politikerezh e voe ivez. Resevet e voe dileuridi kefridiezh kefridiezh Kuzul Eisteddfod broadel Kembre e miz Ebrel 1947 hag e tisklerias penn ar gefridiezh, William John Gruffyd, kannad e Parlamant Breizh-Veur :« Bewezh ma vo unan diouzhoc'h gant aon koll e frankiz pe e vuhez, ra glasko repu en eil Vreizh a zo Kembre anezhañ ».[4].
D'an 23 a viz Mezheven 1947 e voe dalc'het bodadeg kentañ Unvaniez Difennourien ar Brezoneg. Kendalc'h a rae Ker-Vreiz(h) gant ar c'hampagn evit an deskadurezh vrezhonek a voe bet hini kevredigezh Ar Brezoneg er Skol (ABES) displeget meur a wezh war al lec'h-se.
Lec'h sevenadur Breizh e Pariz
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Bihan a-walc'h e oa ar sal, met e c'helle enderc'hel un daou-ugentad a arvesterien. E 1967 e kinnigas e ganadeg kentañ Alan Stivell. E 1972 e voe c'hoariet Gwreg an toer, ur pezh-c'hoari savet gant Tangi Malmanche.
Lec'h kentelioù war ar brezhoneg
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Kentelioù brezhonek a veze roet ingal. Er bloavezioù kentañ e veze graet ar c'hentelioù gant ar prezidant, Andreo Daniel ha gant Kolaz Suignard, Andrev Latimier. Goude ma vo izelaet levezon komunourien ar Bretons émancipés e kemeras perzh Yann Gerlann (Kerlann) da veradur ar c'hevarzhe hag e roas kentelioù brezhoneg ivez? Pelloc'h e reas Goulven Pennaod kentelioù war ul live uhel, kentelioù yezhadur eta. Er bloaz 1971 e veze roet kentelioù brezhoneg pep abardaez da 7 eur.[5].
Embannadurioù Kêr-Vreizh
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Embannet e voe ur seurt hentenn-zeskiñ ar brezhoneg gant A. Daniel e 1944 e embannadurioù Armorica :
- A. Daniel, Ker-Vreiz : 1er cours de breton, 2vet embannadur, Karaez, Armorica, 1944, 65 p. Niverelet a-drugarez d'an IDBE.
- Yann Poupinot, La Bretagne contemporaine depuis 1914, Pariz, Ker Vreiz, 1955, 227 p.
E 1947 e voe embannet ur gelaouenn, Ker Vreiz e ditl.
Pennadurezhioù bet renerien (prezidanted) Kêr-Vreizh
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- Andréo Daniel
- Herve Mazhe (H. ar Sperneier)
- Léon Toulemont
- Yann Kerlann
- Pêr Laurent
Levrlennadur
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- Armel Calvé, Histoire des Bretons à Paris, Speied, Coop Breizh, 1994, p. p. 227-232.
- Moliner, Olivier, Frankreichs Regionalsprachen im Parlament. [Beihefte zu Quo Vadis, Romania 36]. Wien : Praesens, 2010. p. 161.
- Olivier Moliner, Les communistes français et la promotion des langues régionales dans la période avant et après la Seconde Guerre mondiale. 3vet lodenn. E-barzh Arborescences, niv. 1, 2011.
Notennoù ha daveeennoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- ↑ Armel Calvé, Histoire des Bretons à Paris, p. 228.
- ↑ SAV, n° 10, nevez-amzer 1938.
- ↑ Armel Calvé, Histoire des Bretons à Paris, p. 232.
- ↑ "Ronan Caerléon, Complots pour une république bretonne, La Table ronde, 1967, p. 367.
- ↑ Meneget war ur follenn liesskrivet hep sinadur ha deiziadet « trimiz kentañ 1971 », 13 lec'h kelenn renablet e Rannvro Pariz warni.