Alençon
| Alençon | |
|---|---|
 An ti-kêr. | |
| |
| Bro | Normandi |
| Melestradurezh | |
| Stad |  Frañs
|
| Rannvro | Normandi |
| Departamant | Orne (prefeti) |
| Arondisamant | Alençon (pennlec'h) |
| Kanton | Pennlec'h daou ganton : Alençon-1, Alençon-2 |
| Kod kumun | 61001 |
| Kod post | 61000 |
| Maer Amzer gefridi | Joaquim Pueyo (PS) 2020-2026 |
| Etrekumuniezh | Kumuniezh-kêr Alençon |
| Lec'hienn web | www.ville-alencon.fr |
| Poblañsouriezh | |
| Poblañs | 25 667 ann. (2022)[1] |
| Stankter | 2 403 ann./km² |
| Douaroniezh | |
| Daveennoù lec'hiañ | 48°25′47″N 0°5′31″E |
| Uhelderioù | bihanañ 127 m — brasañ 152 m |
| Gorread | 10,68 km² |
kemmañ  |
|
Alençon eo pennlec'h departamant gall Orne e rannvro Normandi, war bevenn departamant Sarthe. War lez ar stêr Sarthe emañ. Navvet kêr Normandi eo gant ur boblañs a 25 744 den. Ur c'hroasent eo bet e-pad pell etre Rouen ha Tours, ha Pariz ha Breizh, a-raok lezel he flas d'Ar Mañs ha Laval. Bremañ eo ul lec'h anavezet evit e douristerezh glas ha sevenadurel.
Gerdarzh
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Meneget eo evel Alencione da vare ar vMerovingiz, Alercio e 1060 (ur fazi evit Alencio moarvat) hag Alencio e 1070. Un anv-den galian e vefe, met netra zo sur peogwir n'eus ket stummoù koshoc'h anavezet.
Douaroniezh
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- War gember ar stêrioù Sarthe ha Briante emañ Alençon, en diazad doureier "Liger-Breizh".
- War an hent etre Hanternoz Breizh ha Pariz e voe e-pad pell, a-raok ma voe dibabet Ar Mañs ha Laval e 1848 evit bezañ treuzet gant an hent-houarn Brest-Pariz.
Istor
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]En trowardrioù eo bet dizoloet lec'hiennoù eus an Neolitik, Oadvezh an arem ha dreist-holl Oadvezh an houarn. Met evit ar mare galian-ha-roman n'eus roud ebet eus ur villa pe ur vicus.
Kristenidigezh ar gêr a grogas adalek kreiz ar IVe kantved. E-barzh ar broviñzh anvet Gallia lugdunensis edo, Lyon he c'hêr-benn, hag er rann Lugdunensis II, ar pezh a glot gant Normandi a-vremañ. Ar rannvro-se a oa e-barzh ur rannvro velestradurel brasoc'h anvet Tractus Armoricanus et Nervicanus evit difenn an aodoù ouzh ar Saksoned.
Da vare ar Garolingidi edo Alençon e-barzh ducatus cenomannensis, Dugelezh Ar Mañs hag a oa ur rann eus Neustria. Taget e voe gant redadegoù ar Vikinged. E 911 e voe skoulmet Emglev Saint-Clair-sur-Epte etre ar roue karolingat ha Rollon, ur penn viking hag a zeuas da vezañ Dug kentañ Normandi.
E 1636 e kemeras Jeneraliezh Alençon plas Dugelezh Alençon e framm Gouarnamant Normandi. E 1637 e voe degemeret e kêr ur senez protestant. Er bloavezhioù 1660 e voe krouet gant ar brotestantez Marthe La Perrière ar point d'Alençon (adanvet Point de France) ha diazezet e voe ganti ur vichererezh dantelez brudet. Er XVIvet ha XVIIvet kantvedoù e voe Alençon ur bod eus an Disivoud protestant, met pa voe freizet Skrid-embann Naoned gant Loeiz XIV, roue Bro-C'hall, e 1685, e tec'has kuit Protestanted ar gêr (ha Katoliked zo ivez, ar re a laboure en dantelez hag er voullerez) dirak Dragoned ar roue, war-zu Bro-Saoz, an Izelvroioù hag an Inizi Angl-ha-Norman. Evel-se e voe distrujet penn-da-benn ekonomiezh ar gêr.
- Krouet e voe ar gumun e 1790. Lakaet e voe da benn Kanton Alençon, da benn Distrig Alençon ha da benn departamant Orne. Lakaet e voe da benn Arondisamant Alençon pa voe krouet e 1800. E 1801 e voe savet kantonioù Kanton Alençon -Kornôg ha Kanton Alençon-Reter diwar Kanton Alençon[2].
- E 1793, goude e oa bet trec'het ar Vendéens e emgann Ar Mañs, e voent harzet ha kaset da Alençon evit bezañ fuzuilhet. Diwezatoc'h e voe gwastet ar vro gant ar Chouaned, Kadoudal ha Frotté en o fenn. Harzet e voe Frotté e Alençon, a-raok bezañ fuzuilhet, ha goude-se e voe sioul ar gêr en-dro.
E deroù ar bloavezhioù 1850 e yeas ar boblañs dreist 15000 annezad. D'ar mare-se e oa o chom ar familh Martin, Louis ha Zélie an dud, kenwerzhourien anezho, hag a voe santelezhet, hag o femp merc'h, an holl leanezed anezho, unan anezho o vezañ Tereza a Lisieux, santelezet ivez gant an Iliz katolik.
Etre miz Genver hag ar 7 a viz Meurzh 1871 e voe gouzalc'het ar gêr gant an Alamanted, e-pad ar brezel etre Bro-C'hall ha Prusia.
E-pad an Eil Brezel-bed e voe gouzalc'het Alençon etre miz Even 1940 hag an 12 a voz Eost 1944. Ur Frontstalag a oa (ur c'hamp prizonidi eus an arme alaman). Etre ar 6 hag an 11 a viz Eost 1944 e voe bombezaet ar gêr un ugent gwech bennak gant ar Gevrididi, o lazhañ un 200 den bennak. Ar gêr gall kentañ dieubet gant an nerzhioù gall a voe Alençon, ar pezh ne voe ket gwall ziaes peogwir e oa aet kuit dija an Alamanted, ha tenn ebet ne voe ezhomm evit dieubiñ ar gêr.
Monumantoù ha traoù heverk
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- Kastell Duged Alençon
- an Ti-kêr
- ar Maison d'Ozé, lec'h emañ Ti an Douristed
- penniliz an Itron-Varia
Emdroadur ar boblañs 1793-2006
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Hervez an INSEE e oa 27 653 a dud o chom en Alençon e 2008 (65 575 en tolpad-kêrioù).
(Krouet gant Wikipedia)
Melestradurezh
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Penn-lec'h an arondisamant hag an departamant eo. Sez Kumuniezh-kêr Alençon eo ivez, un etrekumuniezh krouet e 1996.
Gevellet eo Alençon gant teir c'hêr :
Tud brudet ganet e Alençon
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- Marc'harid Bro-C'hall (1492-1549), rouanez Navarra ha Dugelez Alençon
- Charlez Mayenne (1554-1611), markiz ha goude dug Mayenne, penn ar C'hevre
- Jacques-René Hébert, politikour ha kazetenner e-pad an Dispac'h gall
- santez Tereza a Lisieux (1873-1897), karmezez santelezet e 1925
- Jacques Ozouf (1928-2006), istorour
- Daniel Balavoine (1952-1986), kaner-sonaozer
- Lorànt Deutsch (1975-), aktour ha skrivagner
Tud all
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- Alain (1868-1951), prederour, en deus studiet pemp bloaz e lise Alençon.
Liammoù diavaez
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Notennoù ha daveoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- ↑ Roadennoù ofisiel e lec'hienn an EBSSA
- ↑ (fr)Cassini – EHESS
- ↑ Diaz Mérimée n°PA00110706.