Yann-Vari ar Joubiouz

Yann-Vari ar Joubiouz (Jean-Marie Le Joubioux er marilhoù-kêr), bet ganet en Arzh d'an 2 a viz C'hwevrer 1806 ha marvet e Gwened d'an 3 a viz Meurzh 1888) a oa ur skrivagner brezhonek hag ur beleg katolik. Savet en doa unan eus an torkadoù barzhonegoù brezhonek kentañ a voe embannet, ur spered relijiel ha kar-e-vro ennañ. Ur prelad istimet gant an eskibien hag enoret gant ar Pab e voe ken e chomas oberiant daoust d’ar gozhni, betek ar varv. ‘' Talmor a voe e anv-pluenn.

Buhez

En un tiegezh pesketaerien war un enezenn e voe ganet, evel Yann-Bêr Kalloc’h. Pa voe merzet e spered lemm gant person an Arzh ez eas da studiañ da Skolaj Gwened hag eno e reas anaoudegezh gant François Rio hag Aogust Brizeug, a chomas e vignoned feal. Mont a reas da gloerdi bras Gwened ha beleget e voe e 1829. Kerkent ha ma voe beleget e krogas da gelenn e kloerdi bihan Santez Anna-Gwened e 1828. Sekretour an eskob e chomas eus 1831 betek 1888, da gentañ evit Charles de la Motte de Broons du Vauvert, evit Louis-Anne Dubreil, evit Jean-Baptiste Gazailhan ha Jean-Marie Bécel.
Teir gwezh ez eas da weladenniñ ar Pab e Roma e lec’h e eskob re gozh hag e voe anvet chapalan prevez a-enor E Santelezh, ul lesanv relijiel a lakaas anezhañ da vezañ anvennet Monseigneur.
Eñ a broudas Korneli an Diod, person Enizenac'h, da zerc’hel da dreiñ e brezhoneg pennadoù gallek tennet eus an Annales de la Propagation de la Foi evit sevel ar gelaouenn Brediah er Fé e 1843.

Barzh an Iliz hag ar chouanted

Skrivet en deus kalz e galleg hag e brezhoneg. E brezhoneg, dindan an anv-pluenn Talmor, en deus savet pennadoù evit ar Revue de Bretagne et de Vendée hag evit kannadig ar Société Polymathique du Morbihan. E brezhoneg en deus savet barzhonegoù awenet gant ar relijion kristen, karantez e vro c’hinidig hag Italia. Un nebeud a varzhonegoù a ya da enoriñ ar Chouanted. Ober a reas gant ar reizhskrivadur implijet gant e eskopti ha ne oa ket posubl lakaat anezhañ da genglotiñ gant hini [[Yann-Frañsez ar Gonideg]. Meur a gantik e savas ivez (Ma ne garan santès Anna, En dud a vor d’er Uerhiès) ha pennadoù e komz-plaen embannet e-barzh Brediah er Fé’’. E Barzhaz 1350-1953, un antologiezh barzhonegoù embannet gant Al Liamm e 1953 e kaver ar pezh brudetañ, Da'm buhez.

Perak e savas un teskad barzhonegoù nemetañ ?

22 bloaz goude embannadur Doue ha mem bro e skrivas Charles de Gaulle, ar c’heltiegour, ne voe nemet tri barzh brezhonek o doe dastumet o barzhonegoù en ur teskad moullet, « Ao. Ao. Luzel ha Proux ha Monseigneur ar Joubiouz… Met pell a-raok hon amzer e voe embannet Doue ha mem bro’’ hag ar gwerzennoù gwenedek eus an dibab a voe embannet gant ar (gelaouenn-mañ) a zo test ma n’eus diouer ebet en e awen… ». E furm un barzhoneg e voe kaset ar respont sinet « Talmor" gant ar prelad ha tremenet ar 60 bloaz gantañ.

Hui a lar d’ein : Kannet; e ingam (= emgann) er vué
Gwelet e mes koec’h, tro-a-tro d’ein, er ré
Ia, tostik ol er ré a vrezelé get-n-ein;
Enevad (= emzivad) ar en doar, ha me hell mé kannein ?
Me, bellek, pe huélan me zad, er Belek bras
Glaharet é galon, ha me gannehé ? - Pas.

Marteze ne sante mui al lañs a voe gantañ ha gant gant e vignoned e mare e yaouankiz ha trawalc’h a labourioù e voe e lod en eskopti. Marvet e voe Aogust Brizeug, Korneli an Diod ha Joakim Gwilhom e doug an eiz bloaz tremenet.

Oberennoù

Barzhonegoù

Doue ha mem bro, Gwened, Ti-moullerezh Galles, 1844. Adembannet er gelaouenn Preder, niv. 170-171, 1973.

Kantikoù

• « En dud a vor d’er Uerhiès (= Werc’hez) ». E-barzh dastumad kantikoù Joakim Gwilhom, « Cantiques bretons en l’honneur de la Sainte Vierge ». E-barzh Revue de Bretagne et de Vendée, niv. 1, 1847.
• O m’inean baièt er glahar, SERL Gwened, 1869

Kanaouenn

• "Soñnen er hafé". E-barzh Dihunamb, niv. 44, 1909.

Levrlennadur

• Lukian Raoul, Geriadur ar skrivagnerien hag ar yezhourien, Embannadurioù Al Liamm, 1992, p. 243 (ISBN 2-7368-0034-6)
• Yves Le Berre, La littérature de langue bretonne : livres et brochures, de 1790 à 1918, tome II, Brest, Emgleo Breiz, 1994. Pennad : Le Joubioux, Jean-Marie.