Ouigoureg

Ouigoureg (ئۇيغۇرچه, Uyƣurqə Uyğurçe')
Perzhioù
Komzet e :	Sina, Kazac'hstan, Afghanistan, Mongolia, Turkia
Rannved :	Rannbarzh Emren Uigour Xinjiang
Komzet gant :	~ 7,6 milion a dud
Renkadur :	98
Familh-yezh :	Yezhoù altaek  Yezhoù turkek    Yezhoù turkek ar reter     Ouigoureg
Statud ofisiel
Yezh ofisiel e :	Xinjiang
Akademiezh :	Working Committee of Ethnic Language and Writing of Xinjiang Autonomous Region
Kodoù ar yezh
ISO 639-1	ug
ISO 639-2	uig
ISO 639-3
Kod SIL	uig
Sellit ivez ouzh ar pennad Yezh.

Ur yezh altaek eus is-skourr yezhoù turkek ar reter eo ar ouigoureg (ئۇيغۇرچه uyƣurqə, pe ئۇيغۇر تىلى uyƣur tili; sinaeg: 维吾尔语, pinyin: wéiwú'ěryǔ) komzet gant tro-dro da 7.601.431 a dud en holl e Rannbarzh Emren Uigour Xinjiang e Sina (7.214.431 a dud e 1990), Kazac'hstan (300.000 den e 1993), e Badakshan hag Abi-i-Barik e Afghanistan (893.000 den), e Hövsgöl Aimag e norzh Mongolia (1.000 den e 1982) hag e Turkia (Azia) (50 den e 1981).

Komzet e vez ivez en Aostralia, Alamagn, India, Indonezia, Kirgizstan, Pakistan, Arabia Saoudat, Taiwan, Tadjikistan, Stadoù-Unanet, Ouzbekistan.

Disheñvel-tre eo ar rannyezhoù komzet e Sina, Kazac'hstan, Kirgizstan hag Ouzbekistan.

Unan eus pemp boadelezh ofisiel Sina amn hini eo.

Skrivet e vez gant al lizherenneg arabek Cyrillic script in Kazakhstan; Roman script in Turkey; Arabic script in Afghanistan

Teir rannyezh pennañ ez eus:

• uigoureg ar c'hreiz ($)
• hotaneg (hotan)
• lopeg (lop)

Doareoù-skrivañ

Adal deroù ar 5vet Kantved e oa bet implijet al lizherenneg sogdek evit skrivañ an ouigoureg, bet kemeret he flas da geñver an 10vet kantved gant al lizherenneg henouigourek diorroet diwarni, daoust ha ma oa bet adimplijet al lizherenneg sogdek adarre etre ar 15vet hag ar 16vet kantevdoù. Ouzhpenn-se, kichen-ha-kichen gant al lizherenneg sogdek e oa bet implijet al lizherenneg hendurkek adalek ar 6vet betek an 9vet kantved.

Kregiñ a reead da implijout al lizherenneg arabek evit ar wezh kentañ en 10vet kantved pa oa bet degaset an Islam d'an Ouigoured, implijet kichen-ha-kichen neuze gant al lizherenneg henouigourek. Implijet e vez hiziv c'hoazh al lizherenneg arabek.

Implijet e oa bet ivez al lizherenneg siriek a-wezhoù etre ar 5vet hag an 19vet kantved.

kemm-digemm e oa istor doare-skrivañ an ouigourek en 20vet kantved da heul ar politikezhioù-yezh bet lakaet e pleustr koulz en Unaniezh Soviedel hag e Sina. Da gentañ e klaskas an Unaniezh soviedel lakaat e plesutr un doare-skrivañ diazezet war al lizherenneg latin, met nebeud amzer da heul e tivisas ober kentoc'h gant al lizherenneg kirillek da diwezh ar bloavezhioù 1920 (anvet Uyghur Siril Yéziqi).

Ur wezh staliet ar gomuniezh e Sina, e oa bet klaset eno ivez lakaat e plesutr un doare-skrivañ diazezet war al lizherenneg kirillek, bet da heul ar c'hudennoù politikel etre Sina hag an unaniezh Soviedel, e kavas gwell Sina ijinañ un doare-skrivañ kemmesk diazezet war ar lizherennek romanekaet ar pinyin mui lizherennoù tennet diwar al lizherenneg kirillek (anvet Yengi Yeziⱪ).

Ne reas ket berzh avat an doare-skrivañ nevez-se ha disteriñ a rejont d'al lizherenneg arabek adarre, adstummet ar wezh-mañ (anvet Uyghur Ereb Yéziqi)

Diorroet e oa bet ul lizherenneg latin nevez (anvet Uyghur Latin Yéziqi) evit ma vefe aesoc'h da skrivañ an ouigoureg oc'h implijout un urzhiater boas da heul pemp emvod-breutaat dalc'het etre 2000 ha 2001.

Hiziv ec'h implijet peder lizherenneg dsiheñvel evit skrivañ an ouigoureg:

• arabek Uyghur Ereb Yéziqi (UEY)
• latin Uyghur Latin Yéziqi (ULY)
• kirillek Uyghur Siril Yéziqi (USY)
• kemmeskUyghur Pinyin Yéziqi (UPNY)

#	LFE	UEY	ULY	USY	UPNY		#	LFE	UEY	ULY	USY	UPNY
1	ɑ	ئا	A a	А а	A a		17	q	ق	Q q	Қ қ	Ⱪ ⱪ
2	æ	ئە	E e	Ə ә	Ə ə		18	k	ك	K k	К к	K k
3	b	ب	B b	Б б	B b		19	ɡ	گ	G g	Г г	G g
4	p	پ	P p	П п	P p		20	ŋ	ڭ	Ng ng	Ң ң	Ng ng
5	t	ت	T t	Т т	T t		21	l	ل	L l	Л л	L l
6	d͡ʒ	ج	J j	Җ җ	J j		22	m	م	M m	М м	M m
7	t͡ʃ	چ	Ch ch	Ч ч	Q q		23	n	ن	N n	Н н	N n
8	x	خ	X x	Х х	H h		24	h	ھ	H h	Һ һ	Ⱨ ⱨ
9	d	د	D d	Д д	D d		25	o	ئو	O o	О о	O o
10	r	ر	R r	Р р	R r		26	u	ئۇ	U u	У у	U u
11	z	ز	Z z	З з	Z z		27	ø	ئۆ	Ö ö	Ө ө	Ɵ ɵ
12	ʒ	ژ	Zh zh	Ж ж	Ⱬ ⱬ		28	y	ئۈ	Ü ü	Ү ү	Ü ü
13	s	س	S s	С с	S s		29	w	ۋ	W w	В в	W w
14	ʃ	ش	Sh sh	Ш ш	X x		30	e	ئې	É é	Е е	E e
15	ʁ	غ	Gh gh	Ғ ғ	Ƣ ƣ		31	ɪ	ئى	I i	И и	I i
16	f	ف	F f	Ф ф	F f		32	j	ي	Y y	Й й	Y y

Un tañva eus ar yezh

Frazennoù talvoudus

Demat Yaxshimusiz?

Mont a ra? Yaxshimusiz?

Noz vat Hosh emise

Mar plij Merhemet

Kenavo Hosh

Ya He'e

Nann Yaq

Mat eo Hop

Trugarez Rehmet sizge

Petra eo hoc'h anv? Ismingiz nime?

… eo ma anv Ismim …

Ar raganvioù

Me Men

Te Sen (unander)

Eñ /Hi U

Ni Biz

C'hwi Siz (unander) Siler (liester)

Int Ular

Goulennoù

Piv? Kim?

Petra? Neme?

Pelec'h? Nede?

Penaos? Qandaq?

Pegoulz? Qachan?

Pegement? Nechche?

Devezhioù ar sizhun

Dilun Döshembe

Dimeurzh Sishembe

Dimerc'her Qarshembe

Diriaou Peyshembe

Digwener Jüme

Disadorn Shembe

Disul Yexshembe

Ar mizioù

Miz Genver Yanvar

Miz C'wevrer Fevral

Miz Meurzh Mart

Miz Ebrel Avril

Miz Mae May

Miz Mezheven Iyun

Miz Gouere Iyul

Miz Eost Avghust

Miz Gwengolo Sintebir

Miz Here Oktebir

Miz Du Noyabir

Miz Kerzu Dekabir

An niveroù

Unan bir

Daou ikki

Tri üch

Pevar töt

Pemp besh

C'hwec'h alte

Seizh yette

Eizh sekkiz

Nav toqquz

Dek on

Unnek on bir

Daouzek on ikki

Trizek on üch

Pevarzek on töt

Pempzek on besh

C'hwezhek on alte

Seitek on yette

Tric'hwec'h on sekkiz

Naontek on toqquz

Ugent yigrime

Unan-warn'n-ugent yigrime bir

Tregont ottuz

Daou-ha-tregont ottuz ikki

Daou-ugent qiriq

Tri-ha-daou-ugent qiriq üch

Hanterkant ellik

Tri-ugent atmish

Dek-ha-tri-ugent yetmish

Pevar-ugent seksen

Dek-ha-pevar-ugent toqsan

Kant yüz

Mil ming

Kentañ birinchi

Eil ikkinchi

Trede üchinchi

Pevare tötinchi

Pempvet beshinchi

C'hwec'hvet altinchi

Seizhvet yettinchi

Eizhvet sekkizinchi

Naovet toqquzinchi

Dekvet oninchi

Disklêriadur gwirioù mab-den

Mellad 1:

UEY	ھەممە ئادەم زاتىدىنلا ئەركىن، ئىززەت-ھۆرمەت ۋە ھوقۇقتا باب-باراۋەر بولۇپ تۇغۇلغان. ئۇلار ئەقىلگە ۋە ۋىجدانغا ئىگە ھەمدە بىر-بىرىگە قېرىنداشلىق مۇناسىۋىتىگە خاس روھ بىلەن مۇئامىلە قىلىشى كېرەك.
ULY	Hemme adem zatidinla erkin, izzet-hörmet we hoquqta babbarawer bolup tughulghan. ular eqilghe we wijdan'gha ige hemde bir-birige qérindashliq munasiwitige xas roh bilen muamile qilishi kérek.
USY	Һәммә адәм затидинла әркин, иззәт-һөрмәт вә һоқуқта баббаравәр болуп туғулған. Улар әқилғә вә виджданға игә һәмдә бир-биригә қериндашлиқ мунасивитигә хаш рох билән му’амилә қилиши керәк.
UPNY	H̡əmmə adəm zatidinla ərkin, izzət-h̡ɵrmət wə hok̡uk̡ta babbarawər bolup tuƣulƣan. Ular ək̡ilƣə wə wijdanƣa igə h̡əmdə bir-birigə k̡erindaxlik̡ munasiwitigə hax roh bilən mu’amilə k̡ilixi kerək.

Keñveriadenn gant ar yezhoù turkek all

Ar sifroù 0-10

Tost a-walc'h eo stumm ar gerioù a orin turkek rik implijet gant an eil yezh turkek hag eben alies, da skouer:

Yezh	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
Hendurkeg		bir	iki	üç	tört	biş	altı	yidi	sekiz	tokuz	on
Altaieg	ноль nol'	бир bir	эки eki	ÿч üç	тöрт tört	бeш beş	алты altı	jeти ceti	сегис segis	тогуc togus	oн on
Azeri	sıfır	bir	iki	üç	dörd	beş	altı	yeddi	səkkiz	doqquz	on
Bachkireg	ноль nol	бер ber	ике ike	өс ös	дүрт dürt	биш biş	алты altı	ете yete	һигеҙ higeź	туғыҙ tuğıź	ун un
Barabaeg		bir	iki	üts	tört	pəş	alttı	yədi	səkiz	toğiz	on
C'hakaseg		пip pir	ікi iki	үc üs	төpт tört	пиc pis	алты altı	читi çiti	cигic sigis	тoғыc toğıs	oн on
C'halajeg		bii	äkki	üüç	töört	beeş	alta	yeetti	säkkiz	toqquz	oon
Dolganeg		биир biir	икки ikki	үс üs	түөрт tüört	биэс bies	алта alta	hэттэ hette	агыс agıs	тогус togus	уон uon
Gagaouzeg	sıfır	bir	iki	üç	dört	beş	altı	yedi	sekiz	dokuz	on
Kachkaeg		bir	iki	üç	dört	beş	altı	yedi	sekiz	dokuz	on
Karachayeg-balkareg	ноль nol	бер ber	эки eki	юч üç	тёрт tört	беш beş	алты altı	джети djeti	сегиз segiz	тогьуз toğuz	он on
Karakalpakeg	нол nol	бир bir	эки eki	үш u'sh	төрт to'rt	бес bes	алти alti	жети jeti	сегиз segiz	тоғиз tog'iz	он on
Kazakeg	нөл nöl	бір bir	екі eki	үш üş	төрт tört	бес bes	алты altı	жеті jeti	сегіз segiz	тоғыз toğız	он on
Kirgizeg	нөль nöl'	бир bir	эки eki	үч üç	төрт tört	беш beş	алты altı	жети jeti	сегиз segiz	тогуз toguz	он on
Kirgizeg Fuyü		bir	igi	üş	durt	biş	altı	çiti	sigis	doğus	on
Koumikeg	ноль nol	бир bir	эки iki	уьч üç	доьрт dört	беш beş	алты altı	етти yetti	сегиз segiz	тогъуз toğuz	он on
Krimtchakeg		bir	eki	üç	dort	beş	altı	yedi	sekiz	tokuz	on
Ouigoureg	نۆل нөль nöl	بىر бир bir	ىككى икки ikki	ئۈچ үч üq üç üch	تۆت төт töt	بەش bex beş bésh	ئالتە алте alte alté	يەتتە йетте yette yétté	سەككىز секиз sekkiz	توققۇز тоққуз toķķuz toqquz	ون он on
Ouzbekeg	нол, сифр nol, sifr	бир bir	икки ikki	уч uch	тўрт to'rt	беш besh	олти olti	етти yetti	саккиз sakkiz	тўққиз to'qqiz	ўн o'n
Tatareg	ноль nol	бер bir	ике ike	өч öç	дүрт dürt	биш biş	алты altı	җиде cide	сигез sigez	тугыз tuğız	он on
Tatareg Krimea		bir	eki	üç	dört	beş	altı	yedi	sekiz	doquz	on
Tchagataieg		bir	iki	üç	tört	beş	altı	yeti	sekiz	toquz	on
Tchouvacheg	ноль nol'	пӗр pĕr	ик ik	виҫ viś	тӑват tăvat	пилӗк pilĕk	улт ult	ҫич śiç	сакӑр sakăr	тӑхӑр tăxăr	вун vun
Tofaeg		бipәә birәә	иъhи ìhi	үш üş	дөрт dört	бeш beş	aълты àltı	чедi çedi	ceъhec sèhes	тоъhoc tòhos	он on
Turkeg	sıfır	bir	iki	üç	dört	beş	altı	yedi	sekiz	dokuz	on
Turkeg otomanek		bir	eki	üç	tört	bəş	altı	jəti	səqiz	toquz	on
Turkmeneg	нол nol	бир bir	ики iki	үч üç	дөрт dört	бәш bäş	алты alty	еди ýedi	секиз sekiz	докуз dokuz	он on
Tuvaeg	ноль / тик nol' / tik	бир bir	ийи iyi	үш üş	дөрт dört	бeш beş	алды aldı	чеди çedi	сес ses	тос tos	он on
Yakouteg	ноль nol	биир biir	икки ikki	үс üs	түөрт tüört	биэс bies	алта alta	сэттэ sette	аҕыс ağıs	тоҕус toğus	уон uon

Gwelet ivez:

• Yezhoù turkek

Levrioù

• (en) Tömür, H. [Troet: Lee, A.]. 2003. Modern Uyghur Grammar, Istanbul: Yıldız

Liammoù diavaez

• Geriadur ouigoureg-saozneg war-linenn e meur a doare-skrivañ
• Ethnologue
• Lizherennoù evit an urzhiataer
• Kentelioù
• Dornlevr klok

Porched ar yezhoù hag ar skriturioù Adkavit pennadoù Wikipedia a denn d'ar yezhoù.