Jakez Kerrien
| Jakez Kerrien | |
|---|---|
| |
| Anv ofisiel | Jacques Querrien |
| Anv pluenn | Jakez Kerrien Père Jean Kerrien |
| Obererezh | Beleg Kazetenner Romantour |
| Ganedigezh | e 1900 e Sant-Tegoneg,  Breizh
|
| Marv | e 1992 e Gwened, Breizh
|
| Yezh skrivañ | Brezhoneg |
| Enorioù | Eil priz ar Bleun-Brug, 1922 |
| Oberennoù pennañ | |
| Ar roc'h toull | |
| Traoù ouzhpenn | |
| Dao dezo Pennadoù | |
kemmañ  |
|
Jakez Kerrien (Sant-Tegoneg, 1900 - Gwened, 1992) a oa ur skrivagner brezhonek.
Hennezh a oa unan eus ar skrivagnerion niverus a gase o skridoù d'ar Courrier du Finistère. Bet eo war ar studi e skol tadoù Kalonoù-Sakr Picpus en Hondarribia, en Euskadi, a-gevret gant ar skrivagnerion arall Jakez Riou ha Youenn Drezen. Paneve pennadoù-skrid e meur a gelaouenn pe journal, ne skrivas Jakez Kerrien nemet ur romant, Ar Roc'h toull, koulz lavaret. War-lerc'h ha ken abred hag ar bloavezhioù 1930 e ouestlas e vuhez a-bezh d'an abostolerezh ha d'ar Feiz, evel beleg, kent mervel e 1992.
Buhez
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Er bloavezh 1900 eo e voe ganet Jakez Kerrien e parrez Sant-Tegoneg (Bro-Leon), er gêriadenn a Bennaneac'h, en ur familh a gouerion baour.
Abalamour d'al lezennoù a voe votet war-lerc'h an disparti etre an Iliz hag ar Stad e voe serret skol Sarzhav ma veze stummet an danvez-beleion yaouank ha neuze ez eas Jakez Kerrien da gloerdi tadoù a'r C'Halonoù Sakr Picpus, en Hondarribia, en Euskadi, e 1911, d'an oad a unnek vloaz, a-barzh mont da leandi Miranda de Ebro e Kastilha Gozh e 1916, ma reas anaoudegezh gant Jakez Riou ha Youenn Drezen. Eno e studijont meur a yezh evel ar spagnoleg, al latin, ar galleg pe ar saozneg. An tad Wilfrid Müller, hag a oa unan eus beleion veur ar c'hloerdi, a aotreas Jakez Kerrien hag e gavandidi da beurzeskiñ ar brezhoneg. Kement-se a veze graet a-ziwar levrioù a zeoliezh hag Emgann Kergidu Lan Inizan. Kuitaat a reas al leandi-se e miz Eost 1919.
Anvet e voe Jakez Kerrien da gelenner e Belgia, e 1919-1920. E-kerzh e goñje, graet gantañ e Gwened, e 1920, e reas anaoudegezh gant Roparz Hemon ha gant hemañ e vo lakaet e darempred gant Frañsez Vallée ha Meven Mordiern. War-lerc'h e amzer-soudard ez eas da Roma, e-lec'h ma heulias kentelioù doueoniezh ha prederouriezh, a-barzh bout beleget er bloaz 1926 e Sant-Tegoneg.
Yaouank e teraouas e vuhez a skrivagner hag abred hen echuas ivez. Aet e oa gantañ eil priz ar Bleun-Brug, e 1921, evit ur varzhoneg. Skrivañ a reas tri fennad-skrid evit Le courrier du Finistère, e 1922, 1923 ha 1925 : "Ar guziaden aour", "Ar waz dour" hag "Ar roc'h toull". Adembannet e voe e romant Ar roc'h toull e 1926, gant Gwalarn, pa oa c'hwec'h vloaz warn-ugent. Goude se ne skrivas nemet pennadoù a-zivout gwerzaouriezh. E 1930 e voe disoc'h e vuhez a skrivagner ha tolpañ a roas e evezh war e c'halvidigezh a veleg evit ar peurrest eus e vuhez.
E-pad hanter-kant vloaz e voe frer, aluzener e Tours ha kelenner e kloerdi bras Poitiers.
Mont a reas e retred en un ti beleion gozh eus e urzh e Sarzhav e 1983, ha mervel a reas e klañvdi Gwened er bloavezh 1992.
Oberennoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Ar Roc'h Toull
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Kinnig
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Embannet eo bet Ar Roc'h Toull a-dammoù, trizek tamm anezhi, e-barzh Le courrier du Finistère (1925-1926). Adembannet eo bet e-barzh Gwalarn (1926) ha gant Emgleo Breiz (1957, 1995). Ur romant berr an hini eo, skrivet e Roma, p'edo Jakez Kerrien war ar studi en ur skol renet gant ar Jezuisted. Evit kantvet deiz-ha-bloaz Jakez Kerrien e voe embannet Ar Roc'h Toull en un doare divyezhek, gant an destenn e galleg, gant ar gelaouenn Armorika.
Ar gouron ar pennañ zo ur paotr yaouank er romant ha gweladenniñ a ra ur c'hev, hini ar Roc'h Toull, ambrouget ma'z eo gant e vreur. Kejañ a ra ouzh ur paread tud, c'hoarierion-gilhoù hag imbourc'herion anezho, hag a glask un dra a c'hallfe bezañ un teñzor kuzh.
Ar romant-se eo pennoberenn Jakez Kerrien. Honnezh zo ul levr berr a-walc'h, marzhus ha fentus war un dro, levezonet gant endro ar skrivagner : hini e vloavezhioù-skol ha hini e yaouankiz e bro-Leon. Ennañ e kaver mojennoù breizhat -evel mojenn ar C'hazh Du- ha menegoù eus ar sevenadur hollvedel. Se zo ur romant a faltazi ("un danevell varzhus" hervez soñj Abeozen) e-men e kaver levezon lennadennoù ar skrivagner evel Dante pe prederourion a vro-C'hres, reoù an Akademiezh enta, lakaet asambles gant gerioù eeun yezh ar beizanted hag al levezon kristen. Ur meni romant-deskiñ eo, a-ouenn gant romantoù kevrinus ar skol romantel, skrivet en ur yezh "c'hwek ha pinvidik" hervez Fañch Morvannou.
Arroudenn
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]"Skuiz e oan pelloc'h o klevout ma zud o lavarout d'in bemdez :
-Te hag a blij d'it kement gwelout traou koz ar vro, n'out ket bet c'hoaz o sellout ouz ar Roc'h Toull. Che !
Ha me a blege va fenn gant ar vez, rak hen anzav a ranken, abaoe an amzer e oan o c'haloupat dre ar vro, n'em boa ket gwelet c'hoaz ar Roc'h Toull.
-Ret e vo d'in, emezoun-me d'in va-unan, mont da welout an estlamm-ze, an eizvet marzenn eus ar bed, paneve nemet evit lakaat an dud-man da rei peoc'h d'in gand o zorr-penn.
Siouaz ! an heol a zave bemdez a-zioc'h ar menez, hag a guze bemdez er mor; bemdez ivez eun abeg bennak a gase ac'hanoun gand eun hent na oa ket hent ar Roc'h Toull. An dervezioù am boa da chom er gêr a vije aet a-benn eun eizvetezenn. Aon am boa da lavarout kenavo d'am parrez hep beza bet an eurvad da welout gant va daou lagad ar burzud a lakae kement a varvailhou war deod ravorezed va fennkêr. Koulskoude an dra iskis-se ne c'hoarvezas ket. Eur sulvez diskar-amzer, goude gousperou, e kemeren penn an hent a ya da Landivizio, gand ar c'hoant start da weladenni ar Roc'h Toull. Yann, va breur, a oa a-gevret ganen, rak hen kennebeut, ma en doa gwelet ar Roc'h Toull a-bell, n'en doa ket gwelet an diabarz, hag e felle d'ezan, eur wech en e vuhez, hen arvesti.E Menharz, anvet evel-se, evit doare, abalamour ma verk ar rann etre parrez Sant-Tegoneg ha Gwimilio, e kemeromp an hent bihan a gaso ac'hanomp betek Luzeg, tost d'ar Roc'h,. An hent a sav goustadik gand an dorgenn. En tu dehou d'eomp, e-touez an dero, e kaver gwezigou lus e-leiz : ac'hane e teu e ano da Luzeg. Ar vro a zo kaer-dreist : koadou d'an nec'h, pradeier d'an traon, gand eun tammig richer en o c'hreiz; en tu all d'ar c'han ar vourc'h, hag a-ziouti rouanez an ilizou tro-war-dro, uhel er vann, sklerijennet gand an heol, lorc'h enni gant he c'hened hag he ment. Uhelaat a reomp. En tu kleiz, war gostez all an draonienn, setu Boujez, brudet en istor ar barrez. Dre eno e tremenas sant Tegoneg eun devez; goulenn a reas eur banne dour da derri e sec'hed. Boujeziz a isas ar chas war e lerc'h. Hag ar Sant da lavarout d'ar pennou fall-ze :
-Boujez a voujezo, biken dour mat n'en devezo.
Ha c'hoaz :
-Kement ki klanv a zeuio er vro, dre Voujez a dremeno." (Ar Roc'h Toull, Gwalarn, 1926)
Oberennoù arall
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- Ma ouije-me skriva, barzhoneg, in Feiz ha Breiz, 1922.
- Ar Guziaden aour, kontadenn farsus (8 rann ha 15 pennad), in Le Courrier du Finistère, 1922.
- Ar waz dour, kontadenn (5 rann), in Le courrier du Finistère, 1923.
- Dao dezo, pezh-c'hoari, in Breiz Atao.
- Penn ar c'hreisteiz, barzhoneg, in Gwalarn, niverenn 4.
- Ha reiz eo ar Werzaouriez Vreizek ?, pennad-skrid, in Gwalarn, niv. 12, 1927.
- Pennad-kaoz gant Jakez Kerrien ha Pascal Rannou : Re, re em-bije karet ar brezhoneg, in Le Peuple Breton n° 287, 288 et 289 (Kerzu 1988 - Genver 1989).
Studiadennoù a-zivout Jakez Kerrien
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- Roparz Hemon, Gwalarn niv. 5, pennad-barn war Ar Roc'h Toull, 1926.
- Fañch Morvannou, "Notes sur Ar Roc'h Toull de Jakez Kerrien", Skol Vreizh, niv. 40-41, 1972.
- Fañch Morvannou, "Les novices du père Wilfrid Müller", Histoire littéraire et culturelle de la Bretagne, levrenn 3, p. 216-232, 1987.
- Fañch Morvannou, "Le dernier des trois", Armorica, Ethnologie et Sciences Humaines, niv. 6, 1997.
- Youenn Olier, Deizlevr brezel I (Kaier miz Du), 1969.
- Youenn Olier, "Skol Walarn", Imbourc'h, eil levrenn, 1975.