Ignaz Goldziher

Ignaz Goldziher
Ignaz Goldziher (1892)
Ganedigezh	22 a viz Mezheven 1850 Székesfehérvár  Rouantelezh Aostria
Marv	13 a viz Du 1921 Budapest  Hungaria
Broadelezh	Hungariat
Micherioù	Islamoniour Lizheregour Kelenner skol-veur
Skolioù-meur	Eötvös Loránd, Budapest Humbolt, Berlin Leiden Leipzig
Kargoù-kelenn	Skol-veur Pest Eötvös Loránd

Ignaz Goldziher, bet ganet Ignác (Yitzhaq Yehuda) Goldziher (1850-1921), a oa un islamoniour hungariat, kelenner skol-veur, sekretour ar gumuniezh yuzev e Budapest hag ezel eus Akademiezh hungariat ar Skiantoù.
Unan eus diazezerien ar studioù islamek skiantel en Europa e voe, a-gevret gant an Alaman Theodor Nöldeke (1836-1930) hag an Izelvroad Christiaan Snouck Hurgronje (1857-1936).

Buhez

Ganet e voe Ignaz Golziher d'an 22 a viz Mezheven 1850 e Székesfehérvár, en un tiegezh yuzev deol. Heuliañ a reas red klasel ar studioù yuzev : adalek e bempvet bloaz e studias ar Bibl, hag an Talmud (levr al lezennoù relijiel yuzev) adalek e eizhvet bloaz. D'an oad a 12 vloaz e teskas alamaneg en ur studiañ e skolaj ar Sistersianed kent mont da Vudapest da genderc'hel gant e stummadur el lise protestant.
Kent tapet e vachelouriezh gantañ ez eas da Skol-veur Budapest a-benn studiañ ar persaneg hag an turkeg ; evit mont donoc'h er yezhoù-se ez eas da Skol-veur Berlin, ma teskas an hebraeg hag an arabeg ivez. Goude-se ez eas da Skol-veur Leipzig, ma tapas un doktorelezh e 1870 d'an oad a 20 vloaz.
E 1872 e voe fiziet ennañ gant maodiern ar Sevenadur an titl anvet privatdozent en alamaneg, da lavarout eo kelenner dic'hopr er skolioù-meur. E-sell da gaout ur gador-gelenn c'hopret ez eas da Wien ha da Leiden evit studiañ o dastumadoù dornskridoù arabek.

Bloaz goude, e 1873, gant ur yalc'had digant ar Stad, e veajas da Balestina, da Siria ha da Gaero en Egipt. Pa zistroas da Vudapest en nevezamzer 1874 e kavas war gador-gelenn ar studioù semitek ur beleg katolik bet anvet gant an eskopti. E 1876, dre ma oa ret dezhañ kavout ur gopr ez asantas Ignaz Goldziher ar garg a sekretour meur kumuniezh ar yuzevien e Pest, a viras betek 1906 ; nac'h a reas meur a gador-gelenn veur, daoust dezhañ bout gounezet brud er bed a-bezh a-drugarez d'e labourioù.
E 1883 e kemeras perzh e Kendalc'h ar reteroniourien e Leiden, e 1886 en hini Wien hag e 1889 en hini Stockholm ma voe deroet ar Vedalenn veur dezhañ gant ar roue Oscar II Sveden ha Norvegia.

E 1894, ugent vloaz goude e zistro eus ar Reter-Nesañ hag eñ oadet 44 bloaz dija, e voe deroet dezhañ kador-gelenn ar studioù semitek e Skol-veur Budapest ; ar yuzev kentañ e voe o vout anvet er post uhel-se. Kannad gouarnamant Hungaria hag Akademiezh hungariat ar Skiantoù e voe e meur a gendalc'h etrebroadel.
Doktor war ar Lizhiri e voe e Skol-veur Cambridge, Bro-Saoz, e 1904 ha Legum Doctor ("kelenner war al lezennoù" e latin) e hini Obar Dheathain e Bro-Skos.

D'an 13 a viz Du 1921 e varvas e Budapest d'an oad a 71 vloaz.

Oberoù

Dre e anaoudegezh eus an arabeg hag ar persaneg, e studioù war an dornskridoù hag e veajoù er Reter-Nesañ — ha petra bennak ma chomas ur yuzev deol a-hed e vuhez — e tommas ouzh spered an islam. En e zeizlevr Tagebuch bet embannet en alamaneg e lenner kement-mañ :

« Ich lebte mich denn auch während dieser Wochen so sehr in den mohammedanischen Geist ein, dass ich zuletzt innerlich überzeugt wurde, ich sei selbst Mohammedaner und klug herausfand, dass dies die einzige Religion sei, welche selbst in ihrer doktrinär-offiziellen Gestaltung und Formulirung philosophische Köpfe befriedigen könne. Mein Ideal war es, das Judenthum zu ähnlicher rationeller Stufe zu erheben. Der Islam, so lehrte mich meine Erfahrung, sei die einzige Religion, in welcher Aberglaube und heidnische Rudimente nicht durch den Rationalismus, sondern durch die orthodoxe Lehre verpönt werden. »
"Ker beuzet e oan bet er spered muzulman er sizhunvezhioù-se ma soñjas din en diwezh e oa ur muzulman ac'hanon ivez, ha ma kavis poellek ez eo ar relijion nemeti hag a c'hall bastañ da spered ur prederour, en he dezgeriad kelennadurel hag ofisiel zoken. Ma uhelvennad a voe gorren ar yuzevegezh betek un hevelep live poellel. An islam, evel ma kelennas ma skiant-prenet din, eo ar relijion nemeti ma ne vez ket diaotreet an elfennoù brizhkredennus ha pagan gant ar boellelouriezh, gant an doktrin reizhkelenn ne lavaran ket. » — Ignaz Goldziher, Tagebuch, p. 59

P'edo e Kaero e pedas evel ur muzulman : « E-touez ar miliadoù a zevoded e frotis ma zal ouzh leur ar voskeenn. Biskoazh em buhez ne voen deoloc'h, deoloc'h a-wir-galon, eget en deiz bervidant-se. »
Soñjezonoù Ignaz Goldziher a-zivout an islam a droas da bimpatrom ur spered nevez er yuzevegezh e dibenn an XIX^vet kantved.

Digempred e voe al lenneg en Europa e amzer, pa savas ur pont etre ar yuzevien hag ar vuzulmaned en ur nac'hañ erlec'hiañ ar feiz katolik ouzh e yuzevegezh en eskemm ouzh ur gador-gelenn en ur skol-veur vrudet.

Labourioù

Plakenn-goun ouzh ti kavell Ignaz Goldziher

Alemanek (diuz)

• Sichat-Jiczchak (שיחת יצחק) – Abhandlung über Ursprung, Eintheilung und Zeit der Gebete, Pest, 1862 • "Pleustrad a-zivout orin, rannadur hag euriadur ar pedennoù"
• Beiträge zur Geschichte der Sprachgelehrsamkeit bei den Arabern, Wien 1871–1873 • "Degasadennoù da istor an deskiñ yezhoù e metoù an Arabed"
• Zur Charakteristik Gelāl Ud-Dīn Us-Sujūtī’s und seiner literarischen Tätigkeit, Wien, 1872-1873 • "A-zivout dezverkoù Gelāl Ud-Dīn Us-Sujūtī hag e oberiantiz lennegezh"
• Beiträge zur Literaturgeschichte der Shi'a und der sunnitischen Polemik, Wien 1874 • "Degasadennoù da istor lennegezh ar rendaeloù chiit ha sunnit"
• Der Mythos bei den Hebräern und seine geschichtliche Entwickelung - Untersuchungen zur Mythologie und Religionswissenschaft, Leipzig, 1876 • "Gwengel Hebreiz hag e ziorroadur istorel - Enklaskoù diwar-benn ar wengelouriezh hag ar studioù relijiel"
• Ueber muhammedanische Polemik gegen Ahl al-kitāb, e Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft (ZDMG, "Kazetenn ar Gevredigezh reterel alaman") 32, 1878 • "Diwar-benn ar rendaeloù enep Ahl al-Kitab"
• Jugend- und Strassenpoesie in Kairo, e ZDMG 33, 1879 • "Barzhoniezh ar yaouankizoù hag ar straedoù e Kaero"
• Le culte des saints chez les Musulmans, e Revue de l'Histoire des Religions (RHR), 1880
• Über jüdische Sitten und Gebräuche aus muhammedanischen Schriften e Monatsschrift für Geschichte und Wissenschaft des Judentums (M. G. W. J.), 1880 • "A-zivout ar c'hustumoù hag ar pleustroù yuzev tennet eus ar skridoù muzulman"
• Le culte des ancêtres et le culte des morts chez les Arabes, e Revue de l'Histoire des Religions (RHR), 1884
• Die Ẓâhiriten. Ihr Lehrsystem und ihre Geschichte – Ein Beitrag zur Geschichte der muhammedanischen Theologie, Leipzig, 1884 • "Ar Zahiried O reizhiad kelenn hag o istor - Un degasadenn da istor an doueoniezh vuzulman" • (en) The Zahiris - Their Doctrine and Their History, a Contribution to the History of Islamic Theology, Brill, 2007 (ISBN 978-90-04-16241-9)
• Materialien zur Kenntniss der Almohadenbewegung in Nordafrika, e ZDMG 41, 1887 • "Dafar a-zivout anaoudegezh luskad an Almohaded en Afrika an Norzh"
• Arabische Beiträge zur Volksetymologie, e Zeitschrift für Völkerpsychologie und Sprachwissenschaft, 1888 • "Degasadennoù an arabeg er c'herdarzhadurezh boblel"
• Muhammedanische Studien, 1889-1890 • "Studioù muzulman" • (en) Muslim Studies, Aldine Transaction, 2006 (ISBN 978-0-202-30778-7)
• Der Diwān des Ǧarwal b. Aus al-Ḥuṭejʿa, e ZDMG 46, Leipzig, 1892-1893 • "Diwān (Teskad) Ǧarwal ben Aus al-Ḥuṭejʿa"
• Hyperbolische Typen im Arabischen, e ZDMG 7, 1892 • "Gourzaoladoù-skouer en arabeg"
• Über eine rituelle Formel der Muhammedaner, e ZDMG 48, 1894 • "A-zivout ur bomm lidel muzulman"
• Die literarische Thätigkeit des Ṭabarī nach Ibn ʿAsākir, e Wiener Zeitschrift für die Kunde des Morgenlandes (WZKM), 1895 • "Oberiantiz lennegel an Dabaried goude Ibn ʿAsākir"
• Gesetzliche Bestimmungen über Kunja-Namen im Islam, e ZDMG 51, 1897 • "Lezennoù an anvioù kunja en islam"
• Abhandlungen zur arabischen Philologie, Leiden, 1896-1899 • "Pleustradoù lizheregouriezh arabek" • Hildesheim : Olms Verlag, 2001 (ISBN 978-3-487-07218-0)
• Neue Materialien zur Literatur des Überlieferungswesens bei den Mohammedanern, e ZDMG 50, 1896, • "Dafar nevez a-zivout lennegezh hengounel ar vuzulmaned"
• Mélanges judéo-arabes, e Revue des Études Juives (REJ), 1901-1910
• Die Šuʿūbijja unter den Muhammedanern in Spanien, e ZDMG 53, 1899 • "Ar Šuʿūbijja e metoù ar vuzulmaned e Spagn"
• Zauberelemente im islamischen Gebet, en Orientalische Studien Theodor Nöldeke zum siebzigsten Geburtstag, 1906 • "Elfennoù hud er pediñ islamek"
• Kämpfe um die Stellung des Ḥadīṯ im Islam, e ZDMG 61, 1907 • "Stourm evit savboent an Hadited en islam"
• Buch vom Wesen der Seele, Von einem Unbekannten. Abhandlungen der kön, Kentel IX, Kevredigezh ar Skiantoù, Göttingen, Berlin, 1907 • "Levr natur an ene", disin, Pleustrad ar Rouaned"
• Zur Geschichte der ḥanbalitischen Bewegungen, e ZDMG 62, 1908 • "A-zivout al luskadoù hanbali"
• Neuplatonische und gnostische Elemente im Hadit, e Zeitschrift für Assyriologie 22, 1908 • "Elfennoù nevezplatonek ha gnostiked en hadith-où "
• Vorlesungen über den Islam, 1910, 1925 • "Prezegennoù a-zivout an islam" (ivez e galleg, hebraeg, hungareg ha saozneg)
• Tod und Andenken des Chalifen Jezīd I, e ZDMG 66, 1912 • "Marv ha koun ar c'halif Jezīd I"
• Die islamische und die jüdische Philosophie des Mittelalters, Leipzig & Berlin, 1909, adembannet ha kresket e 1913 • "Ar brederouriezh islamek ha yuzev er Grennamzer"
• Das muslimische Recht und seine Stellung in der Gegenwart, Budapest, 1916 • "Ar Gwir muzulman hag e zere a-vremañ"
• Aus der Theologie des Fachr ad-Dīn al-Rāzī, e Der Islam 3, 1912 • "Tennet eus doueoniezh Fachr ad-Dīn al-Rāzī"
• Tradition und Dogma : Vortrag, gehalten in der Synagoge zu Stockholm am zweiten Neujahrstage, 3. Oktober 1913, Berlin, 1914 • "Hengoun ha dogm : prezegenn e sinagogenn Stockholm da eil devezh ar bloaz, 3 a viz Here 1913"
• Streitschrift des Ġazzālī gegen die Bāṭinijja-Sekte, Brill, Leiden 1916 • "Flemmskrid Ġazzālī enep ar sektenn Bāṭinijja"
• Die Gottesliebe in der islamischen Theologie, e Der Islam 9, 1919 • "Argarantez maget evit Doue en doueoniezh islamek"
• Zum islamische Bilderverbot, e ZDMG 74, 1920 • "Ar verz islamek war ar skeudennoù"
• Die Richtungen der islamischen Koranauslegung, lennadennoù Olaus-Petri eSkol-Veur Uppsala, Brill, Leiden, 1920 • "Kemennoù an desteriañ ar C'horan islamek"
• Zwischen den Augen, e Der Islam 11, 1921 • "Etre al lagadoù"

Hungarek (diuz)

• A nemzetiségi kérdés az araboknál, Budapest, 1873 • "Kudenn ar vroadelezh e metoù an Arabed"
• A spanyolországi arabok helye az iszlám fejlődése történetében összehasonlítva a keleti arabokéval, Budapest, 1876 • "Perzh Arabed Spagn en istor diorroadur an islam keñveriet gant Arabed ar Reter", kinniget d'an 13 a viz Du 1876 en Akademiezh hungarek ar Skiantoù"
• A nyelvtudomány történetéről az araboknál, e Nyelvtudományi Közlemények ("Kemennoù yezhoniel") 14, 1878 • "A-zivout istor ar yezhoniezh e metoù an Arabed"
• Az iszlám - Tanulmányok a muhammedán vallás története köréből, Budapest, 1881 • "An islam zo - Studiadennoù a-zivout istor ar relijion vuzulman"
• A zsidóság lényege és fejlődése, e Magyar-Zsidó Szemle ("Kelaouenn yuzev-ha-hungariat") 5, 1888 • "Anien hag emdroadur ar yuzevegezh"
• A pogány arabok költészetének hagyománya, Budapest, 1892 • "Barzhoniezh hengounel an Arabed pagan"
• A történetirás az arab irodalomban, Budapest, 1895 • "An Istor ofisiel el lennegezh arabek"
• A buddhismus hatása az iszlámra, Budapest, 1902 - The Influence of Buddhism upon Islam, e Journal of the Royal Asiatic Society, 1904 • "Levezon ar voudaegezh war an islam"
• Az arab irodalom rövid története • "Istor berr al lennegezh arabek" - A Short History of Classical Arabic Literature, Lubrecht & Krame Ltd, 1966 (ISBN 978-0-685-66471-1)

Levrlennadur

Ignaz Goldziher

• (de) Gesammelte Schriften • "Dastumad skridoù", Olms, 1967–1973 (ISBN 978-3-487-04415-6) (hep ar studiadennoù bet embannet en hungareg)
• (de) Tagebuch • "Deizlev", Brill, 1978 (ISBN 978-90-04-05449-3)
• (en) Introduction to Islamic Theology and Law, Princeton University Press, 1981 (ISBN 978-0-691-10099-9)
• (en) Kinship & Marriage in Early Arabia, BiblioLife, 2009 (ISBN 978-1-113-67379-4)
• (en) Mohammed and Islam, Gorgias, 2009 (ISBN 978-1-60724-410-3)
• (en) Hebrews Mythology, CSIPP, 2015 (ISBN 978-1-5148-0164-2)
• (fr) Le Dogme et la Loi dans l'Islam (raklavar gant {{Louis Massignon), Éditions de l'Éclat, 2005 (ISBN 978-2-84162-102-6)
• (fr) Le Dogme et la Loi de l'Islam - Histoire du Développement Dogmatique et Juridique de aa Religion Musulmane (alamaneg 1910, galleg 1920), Gale, 2013 (ISBN 978-1-289-34566-2)

Mammennoù all

• (en) KRAMER, Martin : The Jewish Discovery of Islam, Syracuse University Press, 2006, (ISBN 978-965-224-040-8)</ref>
• (en) SCHENKER, Hillel : Islamophobia and Anti-semitism, Markus Wiener Publishing, 2006 (ISBN 978-1-55876-402-6)