The Silmarillion
The Silmarillion ("Ar mein prizius") zo ul levr saoznek, anezhañ un dastumad kontadennoù ha mojennoù skrivet gant J.R.R. Tolkien (1892-1973) hag embannet e 1977 gant e vab Christopher (1924-2020).
The Silmarillion a ro ur sell war ar bed krouet gant J.R.R. Tolkien hag e labour kroget e 1917 gant krouidigezh e yezhoù. Al lodenn vrasañ a gont istor an Elfed hag o brezel enep Morgoth evit adpiaouañ an tri silmaril, "sked ar gouloù glan", mein prizius bravañ ar bed ; ul lodenn all, an Akallabêth a gont istor Númenor hag e ziskar. Al lodennoù all a gont krouidigezh ar bed gant Eru Ilúvatar ha krouidigezh an ugent Gwalenn ar Galloud gant Saoron hag an Elf Noldor e-kerzh Eil Oadvezh Douar-ar-C'hreiz.
Lec'h The Silmarillion en oberennoù Tolkien[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Ar c’hontadennoù kontet e The Silmarillion zo mojennoù an Elfed, bet troet gant Bilbo Sac'heg en Imladris ha « lakaet e saozneg gant J.R.R. Tolkien ».
E-touesk ar mojennoù pouezusañ emañ :
- The Music of the Ainur ("Sonerezh an Ainur) ;
- Of Beren and Lúthien ("Diwar-benn Beren ha Lúthien") ;
- Narn i Chîn Húrin ("Istor Bugale Húrin" e sindarin), kontet er pennad Túrin Turambar ;
- Of Tuor and The Fall of Gondolin ("Diwar-benn Tuor ha Diskar Gondolin") ;
- Of the Voyage of Eärendil and the War of Wrath ("A-zivout Beaj Eärendil ha Brezel ar Fulor").
Istor[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Ainulindalë[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Ainulindalë (Sonerezh an Ainur e quenya) eo kentañ lodenn The Silmarillion, a gont krouidigezh ar bed. Ur spered anvet Eru ("An Unan") Ilúvatar ("Tad eus pep tra") a ro buhez da speredoù all eus e soñjoù, an Ainur ("Ar Re Nevet"). Diskouez a ra Ilúvatar d'an Ainur ur benndodenn, ha savet eo bet ar Sonerezh Vras ganto diwar ar benndodenn-se. Melkor avat, un Ainu a oa bet roet dezhañ ar galloud brasañ, en deus c'hoant da lakaat e soñj-eñ er Sonerezh ha neuze e sav dizurzh e-touez an Ainur hag er Sonerezh. Goude ur mareig e sav Ilúvatar evit lakaat an dizurzh da baouez hag evit reiñ ur benndodenn all. Teir wech e c'hoarvez kement-se a-raok fin ar Sonerezh. Ilúvatar a ziskouez d'an Ainur ur weledigezh eus ar Bed a zo bet krouet gant ar Sonerezh met dre guzh ec'h a d'ar weledigezh. Lavarout a ra neuze Ilúvatar "Eä" ("Ar Bed") evit lakaat an traoù da vezañ, ha meur a Ainu a ya da Arda ("An Douar") evit sevel ar Bed. Ar Valar ("Ar Re C'halloudus") eo ar re-se.
Valaquenta[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Valaquenta ("Danevell ar Valar") eo anv eil lodenn The Silmarillion. Kinnig a ra listenn ar Valar hag ar Maiar a zo pouezus evit an istor, ha diskouez a ra o Enebour, Melkor. Ar Valar eo an Ainur galloudusañ a zo aet d'ar bed, ha setu o anv : Manwë, roue ar bed, aotrou an avelioù, Ulmo, aotrou ar morioù, Aulë, an doue gov, Oromë, an doue chaseer, Mandos, aotrou an anken, Lórien, aotroù an hunvreoù, Tulkas, an doue brezelour, Varda, rouanez ar stered, Yavanna, itron an natur, Nienna, itron an druez, Estë, gwreg Lórien, Vairë, gwreg Mandos, Vána, gwreg Oromë, Nessa, gwreg Tulkas. Melkor a oa ur Vala, met kollet eo bet an titl-se gantañ abalamour d'e walloberoù. An destenn a ginnig ivez ar Maiar, a zo speredoù disteroc'h evel Eönwë, harod ar Valar ; Ossë, en doa bleniet en Elfed da Valinor (bro ar Valar en Aman); hag Uinen, e wreg; Melian, en doa dimezet gant Elu Thingol un aotrou elf ; Curumo a zo un Istar (un hudour) anavezet dindan an anv Sarouman ("Den Ampart") ; Olórin, un Istar all anvet Gandalf ar Griz gant an Dud ha Mithrandir gant an Elfed.
Quenta Silmarillion[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Quenta Silmarillion a dalv "Istor ar Silmarillion" e quenya. Al lodenn bouezusañ eus al levr eo. Bodañ a ra meur a gontadenn elfek diwar an Amzer Gentañ ha Brezel ar Brageriz.
Danevelliñ a ra istor Arda adalek ar c'hentañ brezel etre ar Valar ha Melkor betek diwezh Kentañ Oadvezh an Heol, pa 'n em gav hemañ argaset er bed diavaez. Dont a ra anv an istor eus ar Silmarillion, an tri maen marzhus krouet gant an Elf Fëanor ha laeret gant Melkor, a zo adanvet Morgoth, "Enebour teñval ar bed", gant Fëanor goude-se.
Labourat a ra ar Valar a zo war Arda evit sevel un oaled mat evit an Elfed hag an Dud. Melkor avat a zistruj pep tra kerkent ha ma vez graet. Goude distruj an daou lamp a roe gouloù d'ar bed ec'h a ar Valar da gevandir Aman ("Dizroug") evit sevel ur c'hastell a-enep Melkor. Savet eo bet kêr Valinor ha krouet eo bet an Div Wezenn a ro gouloù da Valinor. Ingalet eo bet ar stered en oabl gant Varda, ha neuze e tihun an Elfed e-kichen Cuiviénen, "Dour an Dihun". Bleinet int gant ur Vala anvet Oromë ("Son ar C'horn"), ha neuze e divizer brezeliñ a-enep Melkor evit o gwareziñ. Paket eo bet Melkor gant ar Valar, a ziviz kinnig d'an Elfed dont en Aman, a-enep ali Ulmö koulskoude[1]. Lod eus an Elfed a nac'h mont, met al lodenn vrasañ a gemer an hent da Valinor, rannet dre dri ost : ar Vanyar ("Ar Veleganed"), an Noldor ("An Elfed Don", eleze "gouiziek") hag an Teleri ("Ar Re Zivezhañ er Gerzhadeg"). Lod eus an Teleri a ya kuit eus ar Gerzhadeg e-kerzh ar veaj, ar re gentañ goude ar Menezioù Latarek, ha re all evit klask o aotrou Elwë, a oa en em gavet gant ur Maia (Ainur disteroc'h eget ar Vlar ar ar Maiar) anvet Melian, ar garantez o sevel etrezo. An holl Vanyar, an holl Noldor hag an Teleri bleinet gant Olwë, breur Elwë, a ya da Aman.
Pa sav Elwë Singollo ("Mantell C'hris", Elu Thingol e sindarin) e rouantelezh Doriath e Douar-ar-C'hreiz a vev sioul an Elfed en Aman, dindan gouloù an Div Wezenn. Fëanor, mab Finwë aoue an holl Noldor, a gizell mein-prizius eus ar c'hentañ hag a zo ur gov doujet, met ne gar ket e vreudeur eus ur mamm all, Fingolfin ha Finarfin. Laosket e oa Melkor da vont goude ur mare, ha kregiñ a reas da ampoezoniñ darempredoù an Elfed gant gevier diwar-benn ar Valar ha dre ziskouez ar rouantelezhioù noldor a c'hallje bezañ e Douar-ar-C'hreiz. E-pad ar mare-se e kizell Fëanor ar Silmarillion, ar mein-prizius bravañ a zo er bed abalamour m'emañ gouloù ar Wezenn enno.
Ar gourvenn avat a sav e-barzh kalon Melkor ha kenderc'hel a ra da hadañ gevier e-touez an Elfed betek sevel an dispeoc'h etre Fëanor ha Fingolfin. Kondaonet eo bet Fëanor d'an harlu, heuliet gant e dad Finwë. Arsailhañ a ra Melkor an Div Wezenn gant sikour Ungoliant, ur gevnidenn ramzel ha spontus, ha mont a reont da Formenos m'emañ Finwë ha Fëanor (a zo e Valinor evit ur gouel) o chom. Lazhet eo roue an holl Noldor ha laeret eo ar Silmariloù ganto. Distreiñ a ra Fëanor da Dirion (Tirion, an Tour-Ged Meur"), kêr an Noldor, evit sevel un emsavadeg ouzh ar Valar ha Morgoth, hag evit mont da Zouar-ar-C'hreiz : ul le spontus a zo lavaret gantañ ha gant e vibien, ul le a lavar ne vefe savete ebet evit a re ez eus ur Silmaril ganto, n'eus forzh piv e c'hallfe bezañ, Vala, Elfed, Tud pe Loened. Al lodenn vrasañ eus an Noldor o deus c'hoant da vont da Zouar-ar-C'hreiz, met heuliañ Fingolfin ha Finarfin a reont kentoc'h eget Fëanor. Mont a reont da Alqualondë ("Porzh an Elerc'h"), porzh an Teleri, evit kemer bigi o mignoned. Ne fell ket d'an Teleri reiñ o bigi avat ha neuze e tiviz Fëanor o arsailhañ, heuliet gant arme Fingolfin a grede a oa e vreur en arvar. Drailhet eo an Teleri ha laeret o bigi. Tapet eo bet an Noldor dindan Mallozh Mandos ("Ar Barner") a ziougan gwalleurioù d'an Elfed a glask ar Silmarillion. Finarfin a zibab distreiñ da Valinor evit kaout digarez ar Valar, o tont da vezañ roue an holl Noldor.
Fëanor n'en deus ket c'hoant da veajiñ gant e vreur ; eñ hag e vibien a zilez Fingolfin hag e arme. Fingolfin, e vibien ha bugale Finarfin a ya da Zouar-ar-C'hreiz dre an Helcaraxë, ur strizh-mor skornt, e-keit ha ma vordo Fëanor hag e heulierien betek Beleriand. Kregiñ a ra neuze Seziz Angband ("Ifen Houarn"), kastell Morgoth, a bad 400 bloaz, gant un emgann m'eo lazhet Fëanor gant balrogoù Morgoth. Krouiñ a ra ar Valar al Loar hag an Heol evit reiñ gouloù da Zouar-ar-C'hreiz, ar pezh a laka an Dud da zihuniñ. Sevel a ra an Noldor un nebeud rouantelezhioù e Beleriand e-kostez rouantelezh Thingol, Doriath. Goude ur mare e teu an Dud da Veleriand. Diguzhet int gant Finrod Felagund mab Finarfin, aotrou Nargothrond ("Kreñvlec'h-meur danzouar war ribl ar stêr Narog""). Torret eo Seziz Angband goude emgann Dagor Dragollach ha lazhet eo Fingolfin, roue uhel an Noldor, gant Morgoth.
Er mare-se e teu Beren, tiern Tiegezh Bëor, un den a chome bev goude an emgann diwezhañ, da Zoriath. En em gavout a ra gant merc'h Thingol, Lúthien an Elfez, a zo divarvel, ha kouezhañ a reont e karantez ; Lúthien Tinúviel, "Merc'h an Amheol", a ra Beren anezhi. Diguzhet int gant Thingol, a ginnig da Veren ur gefridi evit kaout Lúthien : kavout ha degas ur Silmaril. Dre ar gefridi-se en deus Thingol spi e vo lazhet Beren. Sikouret gant Felagund ec'h a Beren da Vinas Tirith ("Tour-Ged"), un c'hastell elfek m'emañ Saoron, letanant Morgoth. Lazhet eo Finrod Felagund ha sikouret eo Beren gant Lúthien. Mont a reont o-daou da Angband, ma laeront ur Silmaril digant Morgoth. Debret eo dorn Beren gant Carcharoth ("Geol Ruz"), ur bleiz bras, ar Silmaril e-barzh, ha mervel a ra Beren. Dibab a ra Lúthien bezañ marvel ivez abalamour d'he foan. Dirak Mandos ec'h a Lúthien ha distreiñ a ra da Zouar-ar-C'hreiz gant Beren, a zo distroet a varv da vev.
Gwelout a ra an Noldor ez eo deuet un Elfez hag un Den a-benn mont tre en Angband evit laerezh ur Silmaril, ha n'eo ket didrec'hus Morgoth. Mandos a soñj en un arsailhadeg gant meur a Elf, a Gorr hag a Zen evit faezhañ Morgoth. Dont a ra Turgon mab Fongolfin eus e geoded kuzh Gondolin ("Ar Roc'h Kuzh") zoken, gant un arme vras. Morgoth avat en doa lovret kalon un nebeud Tud, renet gant Ulfang an Du. Trubarderezh an Dud-se en deus lakaaet an Elfed da vezañ trec'het, daoust ma chomet meur a Zen ganto, an Tri Ziegezh[2] hag un nebeud Tud Du. An emgann-se, ar pempvet e Beleriand, zo bet anvet Nirnaeth Arnoediad "Daeroù Diniver" ha kanet alies-kenañ gant an Elfed goude.
Pell goude an emgann, an Elfed o deus enoret an Dud o devoa kemeret perzh er stourm ouzh Morgoth. En o mesk emañ Húrin ha Huor, mibien Galdor, penn Tiegezh Hador ; goude un emgann gant Orked ez int degaset da C'hondolin, keoded Turgon ab Fingolfin, ma krouont liammoù gant roue Gondolin. Goude-se e tistroont d'o douaroù kent kemer perzh en Emgann an Daeroù Diniver. Lazhet eo Huor, ha dougerez e wreg, ha seizet eo Húrin gant an Orked ha degaset da Vorgoth. Lakaet en deus Morgoth an Den war an Thangorodrim ("Menezioù ar Mac'homerezh") evit ma sellfe ouzh an drougoù taolet d'e familh. E vab Túrin Turambar ("Mestr an Tonkad") zo kaset da Zoriath pa chom e rouantelezh Húrin e wreg Morwen hag e verc'h Nienor, en ur vro aloubet gant e enebourien. Istor mab Húrin zo kontet e-barzh Narn i Chîn Húrin ("Istor Bugale Húrin"). E-pad e vuhez en deus graet Túrin meur a daol mat o stourm a-enep an Orked e Doriath hag e Nargothrond, hag a-enep an aerouant Glaurung ("Tad an Erevent") a zo bet lazhet gantañ. Siwazh, tapet eo bet Túrin dindan mallozh Morgoth, ar pezh a ra meur a zroug. Lazhañ a ra un Elf e Doriath ha mont a ra en harlu daoust da bardon Thingol. Goude-se eo deuet da vezañ penn ur strollad laeron met sikouret eo bet gant e vignon Beleg Cúthalion ("Kreñv e wareg") a laka anezhañ da stourm a-enep an Orked adarre. Trec'het eo Túrin diwar drubarderezh met sikouret eo gant Beleg, a zo lazhet gantañ dre fazi, ha kaset eo da Nargothrond gant un Elf all. En ur lakaat Elfed Nargothrond da vezañ kalonekoc'h e tiskouez lec'h ar c'hreñvlec'h da Vorgoth a gas Glaurung evit tapout anezhañ. Sordet eo Túrin gant an aerouant, hag e-lec'h mont da glask e vignonez Finduilas, merc'h Orodreth, ec'h a da Zor-lómin ("Bro an Heklevioù") evit kavout e vamm hag e c'hoar a zo aet kuit a-werso da Zoriath. Re ziwezhat goude-se e kav Túrin e vignonez Finduilas, a zo bet lazhet gant Orked. A-benn ar fin, pa gred dezhañ ez eo echu an traoù peogwir eo troet da chaseour e-touesk tud Haleth ez eo adtapet Túrin gant e blanedenn : ouzh e glask e oa e vamm hag e c'hoar met rannet int bet gant Glaurung en deus sordet Nienor, o kas anezhi dieñvor da goad Haleth. Aze ez eo kavet gant he breur, n'he anavez ket, ha dimeziñ a reont, ha brazez eo Nienor. Goude marv an aerouant ha dre ziankadenn ar strobinellerezh e kompren Nienor e toug bugel digant he breur, setu en em stlap e kanienn Cabed-Naeramarth ("Lamm an Tonkad Spontus") ; ha Túrin, pa zesk ar wirionez, en em lazh gant e gleze Gurthang ("Dir ar Marv").
Tuor a gemer perzh donoc'h en istor Gondolin. Raksellet eo evel ur c'hannader gant Ulmö e zeu da vezañ gwaz Idril, merc'h Turgon. Pa gouezh Gondolin dre drubarderezh Maeglin, niz Turgon, e sikour ul lodenn vat eus annezidi Gondolin da vont kuit. A-benn ar fin ez eo diskaret pep rouantelezh elfek e Beleriand gant Morgoth hag ar re a zo chomet bev en em gav e-kichen ar mor e genoù ar stêr Sirion ma 'z eus krouet ur porzh gant Tuor. Aze e timez e vab Eärendil gant Elwing, merc'h Dior Eluchil, mab Beren ha Lúthien, perc'hennez ar Silmaril. Tapet gant o Le, mibien Feänor a zistruj ar porzh, o lazhañ meur a Elf hag a Zen, salv mibien Eärendil: Elrond hag Elros, a zo saveteet gant Maglor, eil mab Fëanor. Eärendil hag Elwing a ya kuit gant ar Silmaril ha mont ha reont da Valinor evit goulenn pardon ar Valar. Asentiñ a ra ar Valar da sikour Douar-ar-C'hreiz, ha brezel kalet a reont ouzh Morgoth, a zo kaset kuit eus Arda en ur zistrujañ Beleriand. Ur wezh diwezhañ e klask Maglor ha Maedhros, mab henañ Fëanor, dre o Le, adtapout ar Silmarillion diwezhañ met dre o droug ez int devet gant ar mein. Kouezhañ a ra Maedhros en un islonk gant e Silmaril pa stlap Maglor e hini er mor. An hini diwezhañ a ya gant Eärendil da vezañ ur steredenn en oabl.
En diwezh ez eus goulennet gant Elrond hag Elros diuz un natur : dibab a ra Elrond chom gant an Elfed evit dont da vezañ un den fur ha desket, pa ziuz e vreur Elros bezañ un Den, ha kentañ roue Númenor.
Akallabêth[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Akallabêth ("An Diskaret") a gont e 30 pajenn bleuñvadur ha diskar rouantelezh Númenor, war enez Andor m'edo an Dúnedain ("Tud ar C'hornôg") o vevañ goude an Oadvezh Kentañ. Roet eo bet an enezenn-se da Dri Ziegezh an Dud da drugarekaat anezho abalamour d'o sikour e-pad Brezel ar Silmarillion. Kreskiñ a ra an Dúnedain e furnezh ha roet e vez dezhe ur vuhez hiroc'h eget hini an dud all. Keit ha ma touj Tud Númenor difenn ar Valar (berzet e oa d'an Dud mont da Valinor) hag keit ha man a an Dúnedain da Anaon hep harz e kresk Númenor betek e vog. Koulskoude, adalek Tar-Ciryatan ("Ar Saver-Listri", 12vet roue Númenor) betek Ar-Pharazôn ("An Hini Aour", 26vet roue Númenor) ec'h aa an Dúnedain pelloc'h-pellañ iouzh ar Valar hag an Elfed, ha klask a reont bezañ galloudusoc'h, o trevadenniñ Douar-ar-C'hreiz da skouer. Stourm a ra Ar-Pharazôn enep Saoron, met kas a ra anezhañ gantañ da Númenor. Dont a ra Saoron da vezañ kuzulier ar roue hag arsailhet eo Valinor gant Tud Númenor. Distrujet eo Númenor gant Illúvatar neuze, ha kuzhet eo Aman. Nemet an Elendili (an elf-karidi) a ya da Zouar-ar-C'hreiz, bleinet gant Elendil hag e vibien Isildur hag Anárion. Krouiñ a reont ar Rouantelezhioù en Harlu, Arnor ha Gondor.
A-zivout Gwalennoù ar Galloud hag an Trede Oadvezh[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Lodenn ziwezhañ al levr a zeskriv an darvoudoù a oa c'hoarvezet e-pad an Eil hag an Trede Oadvezh e Douar-ar-C'hreiz. Kontañ a ra adsav Saoron e Mordor ("Ar Vro Zu") hag e enklaskoù evit kenlabourat gant an Noldor. Goveliet ez eo bet Gwalennoù ar Galloud gantañ ha gant an Elf Celebrimbor, mab-kozh Fëanor, e-pad ar mare-se. Met Sauron a c'hov ur walenn all, ar Walenn Nemeti, hag a gontroll ar re all. Kuzhet eo bet Gwalennoù an Elfed, ne oa bet govelet nemet gant Celebrimbor ("Dor Argant"), ha brezel zo etre an Elfed ha Saoron a-raok e bakadur gant Tud Númenor. Goude diskar Númenor ez eus un unvaniezh etre an Elfed hag an nemorant eus Tud Númenor, anvet an Emglev Diwezhañ. Trec'het eo bet Saoron ha kollet ar Walenn Nemeti betek kreiz an Trede Oadvezh.
Goude-se ez eo deskrivet berr-ha-berr darvoudoù The Lord of the Rings ("Aotroù ar Gwalennoù") betek diwezh Brezel ar Walenn.
Krouidigezh[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Sot e oa J.R.R. Tolkien gant ar yezhoù, ha krouet en doa yezhoù a-hed e vugaleaj, met evitañ e oa didalvez ur yezh hep he fobl, he wengelouriezh a vez treuzkaset drezi (dres ar pezh a rebeche Tolkien d'an esperanteg : ur yezh savet mat eo, hogen n'eus ket un diazez gwir dezhi, n'he deus gwengelouriezh ebet). Ouzhpenn da se e sante ar skrivagner e vanke ur wengelouriezh d'ar saozneg, distrujet ma oa bet gant aloubadeg Gwilherm an Alouber hag an Normaned. Adalek 1914 neuze e krogas Tolkien da grouiñ mojennoù a vefe stag ouzh e yezhoù. Peogwir e voe klañv-ki goude Emgann ar Somme en devoe amzer da echuiñ e gontadenn gentañ, The Fall of Gondolin ("Diskar Gondolin"), e 1916.
The Book of Lost Tales ("Levr an Istorioù Kollet") eo anv kentañ dastumad ar mojennoù-se, a gont penaos e voe tizhet Enez Eressëa gant ur martolod anvet Eriol (Ælfwine diwezhatoc'h, a-orin eus Bro-Saoz hen) ; eno e vev Elfed hag a gont dezhañ o mojennoù hag o c'hontadennoù. Evel kalz oberennoù gant J.R.R. Tolkien ez eo diechu The Book of Lost Tales, abalamour ma tilezas ar skrivagner al labour-se evit kregiñ gant e varzhonegoù : The Children of Húrin (~1920-1925) ha The Lay of Leithian (1925-1931) zo tennet eus The Book of Lost Tales.
E 1926 e skrivas Tolkien e Sketch of the Mythology ("Brastres ar Wengelouriezh"), un dornlevr 28 pajenn skrivet da zisplegañ diazez istor Túrin da unan eus e vignoned, R.W. Reynolds. Dre ar skrid-se e savas Quenta Noldorinwa[3], a zo hiroc'h ha kontet brav, hag al labour echuet diwezhañ diwar The Silmarillion. Labourat a reas c'hoazh war ar skrid evit kinnig Quenta Silmarillion en un doare diechu d'e embanner George Allen & Unwin goude bezañ embannet The Hobbit ganto e 1937. Nac'het e voe embann Quenta Silmarillion abalamour ma oa re luziet, teñval, ha "re geltiek". Ne voe goulennet nemet un heuliad da The Hobbit. P'edo o skrivañ The Lord of the Rings e soñje Tolkien e goulenn ma ve embannet The Silmarillion asambles gantañ met ne oa ket echu e labour war e vojennoù ha sklaer e oa ne felle ket da embanner ebet embann The Silmarillion. Dilezel al labour-se a eure neuze ha beurechuiñ The Lord of the Rings, a voe embannet e 1954 ha 1955.
Zoken goude-se ne labouras ket Tolkien war istor The Silmarillion, met kentoc'h diwar-benn an hollved en devoa krouet, evit renkañ kudennoù a oa savet diwar e zibaboù graet ken abred ha 1916 pa skrive The Fall of Gondolin. Biskoazh ne dizhas Tolkien ur skrid peurechu hag e-giz-se e chomas an traoù pa varvas e 1973. Goude e dremenvan e klaskas e vab Christopher daspugn skridoù e dad dre implijout ar skridoù diwezhatañ ma c'helle, o klask chom hep kaout mankoù er skrid, hag etre ar skrid ha The Lord of the Rings ha The Hobbit. Ret e voe dezhañ mont betek skrivañ ur pennad (Of the Ruin of Doriath) diwar notennoù skrivet gant e dad e 1930. A-benn ar fin, pa voe ouzhpenn ur gartenn, gwezennoù kerentiezh hag ur meneger e voe embannet The Silmarillion e 1977.
Levrlennadur[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- (en) J. R. R. Tolkien. The Silmarillion, edited by Christopher Tolkien. London : Unwin Paperbacks, 1983 (ISBN 978-0-04-823230-4)
- (fr) J. R. R. Tolkien & Christopher Tolkien (tr. Daniel Lauzon). La Formation de la Terre du Milieu. Paris : Pocket, 2012 (ISBN 978-2-266-17876-1)
Daveoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
| |||||||||||||||||||||||||
