Gwenan

Ur santez Gwennan zo ivez.

Krogit e-barzh !
Un danvez pennad eo ar pennad-mañ ha labour zo d'ober c'hoazh a-raok e beurechuiñ.
Gallout a rit skoazellañ Wikipedia dre glokaat anezhañ.

Gwenanenn

Rummatadur filogenetek

Riezad :

Skourrad :

Kevrennad :

Urzhad :

D'ar vevoniezh

e tenn ar pennad-mañ.

Ar gwenan zo amprevaned bihan hag a zo renket en urzhad Hymenoptera, gant ar gwesped, ar merien hag al laou-koad.

Ar gwenan a-varr a gaver en Europa hag en Afrika a zeu evit al lod brasañ eus isspesadoù Apis mellifera. An hedoù-gwenan desavet gant mab-den e ruskennoù a vez graet doñv anezho, hag ar re a vev o-unan en natur a vez graet gouez anezho ; koulskoude n'eus tamm diforc'h fiziologel kenetrezo.

Desevel

Anavezet eo an desevel gwenan abaoe miliadoù a vloavezhioù. Taolennet ez eus un dastumadeg mel en ur vougev livet etre 8000 hag 6000 KJK. (Cuevas de la Araña, kostez València) e Spagn. Testeniet eo an desevel e lezennoù hitit skrivet e Kappadokia war-dro 1500 KJK.

Gwenan du ar vro (Apis mellifera mellifera) a vez implijet dreist-holl. Ar gwenan Buckfast, deuet diwar ur meskaj graet gant mab-den etre Apis mellifera mellifera hag Apis mellifera ligustica, a vez implijet ivez.

Etre 30 000 ha 70 000 gwenanenn a c'hell en em gavet asambles en ur barr-gwenan (e-tro 6 000 e-pad ar goañv). En ur golonienn e kaver ur vamm, micherourezed (parezed), pared ha vioù. Gellet a ra ur vamm bevañ betek pemp bloaz, met ur vicherourez a vev etre 5 ha 6 sizhun (e-pad an hañv) pe etre 5 ha 6 miz (e-pad ar goañv). Ar pared ne vezont ket maget ken ur wech speriet ar vamm. A-hed he buhez e c'hell ur wenanenn kaout meur a vicher, er memes urzh atav : kempenn ar ruskenn, magañ ar vioù, produiñ koar, mont da vleuniaoua, gwardiñ ha difenn ar ruskennad.

Gant ar gwenan e vez dastumet mel, koar, propoliz, pollen, binim ha treuzfeurmet e meur a brodu evel chouchenn.

Kleñvedoù ha preizherien

En Europa e vez taget ar gwenan gant bakteri anvet Paenibacillus larvae ha gant arvevidi anvet Varroa destructor.
Gant c'hwiliorezed aziat (Vespa velutina nigrithorax) e vezont debret ivez. Erruet eo al loened-se e Okitania e-tro ar bloaz 2004, o tont eus eus Sina moarvat^[1]. E Breizh eo bet gwelet evit ar wech kentañ e 2010, e (Liger-Atlantel) hag e 2011 en Aodoù-an-Arvor)^[2].

Azoniad Diskar ar C'holoniennoù Gwenan (A.D.K.G.)

Anavezet eo ivez diouzh e anv saoznek, ar C.C.D. (Colony Collapse Disaster). Abaoe 2006 ez a war zigresk an niver a goloniennoù gwenan doñv e Stadoù-Unanet Amerika . Alies e vez kavet ruskennadoù marv e dibenn ar goañv, pa vez digoret ar ruskennoù evit ar wech kentañ ar bloaz. Drastus eo ar c'holloù er vro-se : -29% a goloniennoù e 2009, -34% e 2010^[3].

En Europa e krogas ivez ar wenanerien da welet darvoudoù heñvel e penn-kentañ ar bloavezhioù 2000. A-drugarez d'ar programm EPILOBEE 2012-2014^[4] savet gant Unaniezh Europa ez eus bet dastumet roadennoù fetis : uheloc'h e seblant bezañ ar c'holloù e broioù norzh ar c'hevandir. Setu un nebeud sifroù evit ar goañv 2012-2013^[5] :

Belgia : -33,6%
Breizh-Veur : -28,8%
Sveden : -28,7%
Estonia : -23,4%
Finland : -23,3
Danmark : -20,2%
Portugal : -14,8%
Frañs : -14,1%
Alamagn : -13,6%
Gres : -6,6%
Italia : -5,3%

Hervez ar studiadennoù^[6], meur a elfenn a c'hell displegañ an azoniad-se. Daoust dezho bezañ anezho abaoe pell evit lod, e c'hellfe o meskaj bezañ degaset an S.D.K.G. En o zouez viruzoù, c'hwibez evel Varroa destructor, preizherien evel Vespa velutina nigrithorax hag al louzeier implijet gant lod labourerien-douar en o farkeier : louzeier-amprevaned, louzeier-foue, louzeier-c'hwibez, diastuzerioù neonikotinoidoù enno hag all.

E 2019 ne zigresk ket an niver a wenan a vez prederiet gant gwenanerien, kreskiñ a ra zoken petra bennak ma varv lod ruskennadoù en un doare naturel. Ar pezh a zo chalus eo niver ar gwenan gouez hag an holl bollenered all. Nebeutoc'h-nebeutañ a annezioù ha danvezioù zo evito. Meur a wech ez eus bet distrujet girzhier, gwez, drez ha bleuñv gouez evit sevel parkeier brasoc'h, evel er Beauce. An diouer a lec'hioù gouez zo fall-tre evit ar gwenan.

An diastuzerioù zo un dra fall evit an holl amprevaned, kerkoulz ha darn eus an arvedidi. En ur wenaneg e varv war-dro 20% eus ar gwenan bep bloaz : 12% abalamour d'an arvevidi anvet Varroa destructor hag 8% gant ar gozhni hag abegoù all evel ar pennmarc'hed, an diastuzerioù, hag all. An diastuzerioù n'int ket ar poent pouezusañ e marv ar gwenan, met ur poent e-touez kalz poentoù all.

Mar steuz an holl wenan kuit, moarvat e steuzio an holl bollened ivez en abeg m'emañ ar gwenan gwarezet gant ar wenanerien. Mar steuz an holl bollenered kuit ne chomo nemet an avel evit pollenañ, ar pezh a lonk kalz amzer. Kemmesket e vo ar spesadoù, ar c'herez da skouer : mard eus kemmesk er spesadoù kerez ne vint mui mat da zebriñ. Heñvel eo evit an holl frouezh, al legumaj hag all. Ar frouezh a servij da ouennañ ar plant, ha mard eus kemmesk ne c'hallint mui gouennañ en un daore mat. Mar kendalc'h an traoù evel-se, an holl blantennoù bleuniek a vo steuziet kuit. An holl loened na c'hallint ket azasaat a vo aet diwar wel.

E Breizh

E 2010 e oa e Breizh 2 093 gwenaner ha 48 630 ruskennad. Ur geidenn a 16,4 kg mel a veze tennet eus pep ruskennad bep bloaz (keidenn evit Rannvro Breizh hepken).

En Enez-Eusa eo diazezet Kevredigezh gwenan du Breizh^[7]. Deuet eo an enez da vezañ al lec'h nemetañ hep Varroa destructor en Europa. Eno ne vez ket implijet louzeier kimiek kennebeut. Produet e vez taolioù-gwenan ha mammoù yac'h a vez gwerzhet er bed a-bezh goude.

Krennlavarioù

Bloavezh c'hwiled, bloavezh ed. Bloavezh gwenan ne vez ket.
Bag hep stur ha koloenn hep rouanez n'eont ket da bell.
Petra 'lavar ar gwenan ? Evit dastum, kemer poan.

Levrlennadur

Ar gwenan, Corinne ar Mero, TES, 2005
Desevel gwenan e Breizh, Janig Bayon, Mouladurioù Hor Yezh, 1992
Ar gwenan "loened an aotrou Doue", Janig Bayon, Hor Yezh niv. 180, 1989
Ar gwenan, Jean-Louis Henry, Moullerez de-dan ar bobl, 1906

Gwelout ivez

Commons

Muioc'h a restroù diwar-benn

Gwenan

a vo kavet e Wikimedia Commons.

Liammoù diavaez

Notennoù

[1] (fr) Inventaire National du Patrimoine Naturel

[2] (fr) FREDON Morbihan

[3] (en) Colony Collapse DisorderProgress Report, 06/2010

[4] (en) Study on honey bee colony mortality

[5] ttps://web.archive.org/web/20150419182825/http://www.notre-planete.info/actualites/4019-mortalite-abeilles-Europe

[6] (fr) Syndrome d'effondrement des colonies d'abeilles

[7] (fr) Association Conservatoire de l'Abeille Noire Bretonne

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]