Disproziom : diforc'h etre ar stummoù
D (GR) File:Dy-TableImage.png → File:Dy-TableImage.svg png -> svg |
Infobox |
||
Linenn 1: | Linenn 1: | ||
{| class="infobox" style="width:auto; font-size:90%;" |
|||
<!-- DISPROZIOM --> |
|||
{| border="1" cellpadding="1" cellspacing="0" align="right" style="margin-left:1em;" width="250px" |
|||
| colspan="8" cellspacing="0" cellpadding="2"| |
|||
{| align="center" width="100%" bgcolor="#ffbfff" |
|||
| align="center" | <span style="font-size:1.5em;">'''D I S P R O Z I O M'''</span> |
|||
|} |
|||
{| align="center" |
|||
| align="center" | <span style="color:#fff"><small>0</small></span> |
|||
| align="center" | <span style="color:#fff"><small>0</small></span> |
|||
| align="center" | <span style="color:#fff"><small>0</small></span> |
|||
| align="center" | <span style="color:#fff"><small>0</small></span> |
|||
| align="center" | <span style="color:#fff"><small>0</small></span> |
|||
| align="center" | <span style="color:#fff"><small>0</small></span> |
|||
| align="center" | <span style="color:#fff"><small>0</small></span> |
|||
| align="center" | <span style="color:#fff"><small>0</small></span> |
|||
|- |
|- |
||
! colspan="2" style="background-image:linear-gradient(to right, #ffbfff, #fff); color:#000;"|<!-- <div style="float:left; padding:5px;">[[Restr:Radiation warning symbol.svg|32px]]</div> --><div style="float:right; padding:5px;">[[Restr:Vector molecule.svg|32px]]</div> <span style="font-size:2em;">Disproziom</span> |
|||
| align="center" colspan="8" | [[Terbiom]] – '''Disproziom''' – [[Holmiom]] |
|||
|- |
|- |
||
| align=" |
| align="center" colspan="2" | [[Terbiom]] – '''Disproziom''' – [[Holmiom]] |
||
|- |
|- |
||
| colspan="2" | |
|||
| align="center" colspan="6"| [[Restr:Dy-TableImage.svg|250px|taolenn beriodek, Disproziom]] |
|||
{| |
|||
<div style="text-align: right"><small>[[Taolenn beriodek an elfennoù|Taolenn beriodek]]</small></div> |
|||
|-bgcolor=Silver |
|||
| align="center" colspan="8" | '''Perzhioù hollek''' |
|||
|- |
|- |
||
| <br>'''Dy'''<br>[[Kaliforniom|Cf]] |
|||
|-bgcolor=#e9e955 |
|||
| colspan="2"| [[Restr:Dy-TableImage.svg|250px|Taolenn beriodek, Disproziom]] |
|||
| align="left" colspan="4" | '''<small>[[Niver atomek]]</small>''' |
|||
<div style="text-align: right"><mark>[[Taolenn beriodek an elfennoù|Taolenn beriodek]]</mark></div> |
|||
| align="left" colspan="4" bgcolor="#ffffff" | <small>66</small> |
|||
|} |
|||
|-bgcolor=#e9e955 |
|||
|- bgcolor="#ffbfff" |
|||
| align="left" colspan="4" | '''<small>[[Rummad kimiek]]</small>''' |
|||
! colspan="2" | Perzhioù hollek |
|||
| align="left" colspan="4" bgcolor="#ffffff" | <small>[[Lantanid]]où</small> |
|||
|-bgcolor=#e9e955 |
|||
| align="left" colspan="4" | <small>'''[[Strollad eus an daolenn beriodek|Strollad]]''', '''[[Trovezh eus an daolenn beriodek|trovezh]]''', '''[[Bloc'h eus an daolenn beriodek|bloc'h]]'''</small> |
|||
| align="left" colspan="4" bgcolor="#ffffff" | <small>Lantanidoù, 6, f</small> |
|||
|-bgcolor=#e9e955 |
|||
| align="left" colspan="4" | '''<small>[[Tolz atomek]]</small>''' |
|||
| align="left" colspan="4" bgcolor="#ffffff" | <small>162,5 u</small> |
|||
|-bgcolor=Silver |
|||
| align="center" colspan="8" | '''Aozadur elektronek''' |
|||
|- |
|- |
||
|'''[[Niver atomek]]''' || 66 |
|||
| align="center" colspan="8" | <small>[[Aozadur elektronek an atomoù|[Xe] 4f<sup>10</sup> 6s<sup>2</sup>]]</small><br><small>Dasparzh an elektronoù<br>dre liveoù gremm :<br>2, 8, 18, 28, 8, 2</small> |
|||
|- |
|- |
||
|'''[[Rummad kimiek]]''' || [[Lantanid]]où |
|||
| align="center" colspan="8" | [[Restr:Electron shell 066 Dysprosium - no label.svg|center|200px]] |
|||
|-bgcolor=Silver |
|||
| align="center" colspan="8" | '''Perzhioù atomek''' |
|||
|- |
|- |
||
|'''[[Strollad eus an daolenn beriodek|Strollad]]''' || Lantanidoù |
|||
|-bgcolor=#e9e955 |
|||
| align="left" colspan="4" | '''<small>[[Niver oksidadur]]</small>''' |
|||
| align="left" colspan="4" bgcolor="#ffffff" | '''<small>+ 3</small>'''<br><small>(oksidenn vazennek skañv)</small> |
|||
|-bgcolor=#e9e955 |
|||
| align="left" colspan="4" | '''<small>[[Tredanleiegezh]]</small>''' |
|||
| align="left" colspan="4" bgcolor="#ffffff" | <small>1,22 (skeul Pauling)</small> |
|||
|-bgcolor=#e9e955 |
|||
| align="left" colspan="4" | '''<small>[[Gremmoù ionadur]]</small>''' |
|||
| align="left" colspan="4" bgcolor="#ffffff" | <small>'''1 :''' 573,016 kJ/mol</small><br> |
|||
<small>'''2 :''' 1 125,983 kJ/mol</small><br> |
|||
<small>'''3 :''' 2 199,864 kJ/mol</small><br> |
|||
<small>'''4 :''' 4 001,244 kJ/mol</small> |
|||
|-bgcolor=#e9e955 |
|||
| align="left" colspan="4" | '''<small>[[Skin atomek]]</small>''' |
|||
| align="left" colspan="4" bgcolor="#ffffff" | <small>231 pm</small> |
|||
|-bgcolor=#e9e955 |
|||
| align="left" colspan="4" | '''<small>[[Skin kenamsav]]</small>''' |
|||
| align="left" colspan="4" bgcolor="#ffffff" | <small>180 pm</small> |
|||
|-bgcolor=#e9e955 |
|||
| align="left" colspan="4" | '''<small>[[Skin Van der Vaals]]</small>''' |
|||
| align="left" colspan="4" bgcolor="#ffffff" | <small>(stlenn ebet)</small> |
|||
|-bgcolor=Silver |
|||
| align="center" colspan="8" | '''Perzhioù fizikel''' |
|||
|- |
|- |
||
|'''[[Trovezh eus an daolenn beriodek|trovezh]]''' || 6 |
|||
|-bgcolor=#e9e955 |
|||
| align="left" colspan="4" | '''<small>[[Arvez]]</small>''' |
|||
| align="left" colspan="4" bgcolor="#ffffff" | <small>Kaled</small> |
|||
|-bgcolor=#e9e955 |
|||
| align="left" colspan="4" | '''<small>[[Douester]] (20 °C)</small>''' |
|||
| align="left" colspan="4" bgcolor="#ffffff" | <small>8,531 g/cm<sup>3</sup></small> |
|||
|-bgcolor=#e9e955 |
|||
| align="left" colspan="4" | '''<small>[[Teuzverk]]</small>''' |
|||
| align="left" colspan="4" bgcolor="#ffffff" | <small>2 573 °C</small> |
|||
|-bgcolor=#e9e955 |
|||
| align="left" colspan="4" | '''<small>[[Bervverk]]</small>''' |
|||
| align="left" colspan="4" bgcolor="#ffffff" | <small>4 652 °C</small> |
|||
|-bgcolor=#e9e955 |
|||
| align="left" colspan="4" | '''<small>[[Tredanharzusted]]</small>''' |
|||
| align="left" colspan="4" bgcolor="#ffffff" | <small>926 nΩ•m (e 20 °C)</small> |
|||
|-bgcolor="Silver" |
|||
| align="center" colspan="8" | '''Neuz an elfenn''' |
|||
|- |
|- |
||
|'''[[Bloc'h eus an daolenn beriodek|bloc'h]]''' || f |
|||
| align="center" colspan="8" | [[Restr:Dysprosium-2.jpg|250px]]<br><center>'''Disproziom'''</center> |
|||
|- |
|||
|'''[[Tolz atomek]]''' || 162,5 |
|||
|- bgcolor="#ffbfff" |
|||
! colspan="2" | Aozadur elektronek |
|||
|- |
|||
| colspan="2" align="center" | '''[[Aozadur elektronek an atomoù|[Xe] 4f<sup>10</sup> 6s<sup>2</sup>]]'''<br>Dasparzh an elektronoù : '''2, 8, 18, 28, 8, 2''' |
|||
|- |
|||
| colspan="3" | [[Restr:Electron shell 066 Dysprosium - no label.svg|center|150px]] |
|||
|- bgcolor="#ffbfff" |
|||
! colspan="2" | Perzhioù atomek |
|||
|- valign="top" |
|||
|'''[[Niver oksidadur]]''' || '''+ 3'''<br>''Oksidenn [[bazenn|vazennek]] skañv'' |
|||
|- |
|||
|'''[[Tredanleiegezh]]''' || 1,22 <small>''(Skeul Linus Pauling)''</small> |
|||
|- valign="top" |
|||
|'''[[Gremmoù ionadur]]'''|| '''1 :''' 573,016 kJ/mol<br>'''2 :''' 1 125,983 kJ/mol<br>'''3 :''' 2 199,864 kJ/mol<br>'''4 :''' 4 001,244 kJ/mol |
|||
|- |
|||
|'''[[Skin atomek]]''' || 231 pm |
|||
|- |
|||
|'''[[Skin kenamsav]]''' || 180 pm |
|||
|- |
|||
|'''[[Skin Van der Vaals]]''' || (stlenn ebet) |
|||
|- bgcolor="#ffbfff" |
|||
! colspan="3" | Perzhioù fizikel |
|||
|- |
|||
|'''[[Arvez]]''' || Kaled |
|||
|- |
|||
| '''[[Douester]] (≈20°C)''' || 8,531 g/cm<sup>3</sup> |
|||
|- |
|||
| '''[[Teuzverk]]''' || 2 573°C |
|||
|- |
|||
| '''[[Bervverk]]''' || 4 652°C |
|||
|- |
|||
| '''[[Tredanharzusted]]''' || 926 nΩ•m (e 20°C) |
|||
|- bgcolor="#ffbfff" |
|||
! colspan="2" | Neuz an elfenn |
|||
|- |
|||
| align="center" colspan="3" | [[Restr:Dysprosium-2.jpg|300px]] |
|||
|} |
|} |
||
|} |
|||
Un [[elfenn gimiek]] eo an '''disproziom''' ; '''Dy''' eo e [[arouez kimiek]], '''66''' e [[niver atomek]] ha '''162,500''' e [[mas atomek|dolz atomek]]. |
Un [[elfenn gimiek]] eo an '''disproziom''' ; '''Dy''' eo e [[arouez kimiek]], '''66''' e [[niver atomek]] ha '''162,500''' e [[mas atomek|dolz atomek]]. |
||
Linenn 166: | Linenn 137: | ||
== Notennoù == |
== Notennoù == |
||
{{Daveoù}} |
|||
<references /> |
|||
<div style="font-size:90%;"> |
|||
== Daveennoù == |
== Daveennoù == |
||
* [http://portal.acs.org/portal/acs/corg/content ''American Chemical Society''] {{en}} <small>Liamm oberiant 25 DU 12</small> |
* [http://portal.acs.org/portal/acs/corg/content ''American Chemical Society''] {{en}} <small>Liamm oberiant 25 DU 12</small> |
||
Linenn 190: | Linenn 161: | ||
* STWERTKA Albert, ''A Guide to the Elements'', Oxford University Press, 1996 ISBN 978-0-19-508083-4 {{en}} |
* STWERTKA Albert, ''A Guide to the Elements'', Oxford University Press, 1996 ISBN 978-0-19-508083-4 {{en}} |
||
* [http://www.webelements.com/ ''Webelements''] {{en}} <small>Liamm oberiant 26 HER 2012</small> |
* [http://www.webelements.com/ ''Webelements''] {{en}} <small>Liamm oberiant 26 HER 2012</small> |
||
</div> |
|||
{{ElfennoùKimiek}} |
{{ElfennoùKimiek}} |
||
[[Rummad:Elfennoù kimiek]] |
[[Rummad:Elfennoù kimiek]] |
Stumm eus an 24 Meu 2021 da 20:11
Disproziom | ||||
---|---|---|---|---|
Terbiom – Disproziom – Holmiom | ||||
| ||||
Perzhioù hollek | ||||
Niver atomek | 66 | |||
Rummad kimiek | Lantanidoù | |||
Strollad | Lantanidoù | |||
trovezh | 6 | |||
bloc'h | f | |||
Tolz atomek | 162,5 | |||
Aozadur elektronek | ||||
[Xe] 4f10 6s2 Dasparzh an elektronoù : 2, 8, 18, 28, 8, 2 | ||||
Perzhioù atomek | ||||
Niver oksidadur | + 3 Oksidenn vazennek skañv | |||
Tredanleiegezh | 1,22 (Skeul Linus Pauling) | |||
Gremmoù ionadur | 1 : 573,016 kJ/mol 2 : 1 125,983 kJ/mol 3 : 2 199,864 kJ/mol 4 : 4 001,244 kJ/mol | |||
Skin atomek | 231 pm | |||
Skin kenamsav | 180 pm | |||
Skin Van der Vaals | (stlenn ebet) | |||
Perzhioù fizikel | ||||
Arvez | Kaled | |||
Douester (≈20°C) | 8,531 g/cm3 | |||
Teuzverk | 2 573°C | |||
Bervverk | 4 652°C | |||
Tredanharzusted | 926 nΩ•m (e 20°C) | |||
Neuz an elfenn | ||||
Un elfenn gimiek eo an disproziom ; Dy eo e arouez kimiek, 66 e niver atomek ha 162,500 e dolz atomek.
Istor
E 1886 e voe dizoloet an disproziom gant ar c'himiour gall Paul-Émile Lecoq de Boisbaudran, e Paris. Un disoc'h eus enklaskoù war oksidenn itriom bet boulc'het e 1794 e voe ar gavadenn-se, evel hini meur a lantanid : an erbiom 68Er e 1843, an holmiom 67Ho e 1878, hag an disproziom 66Dy neuze da ziwezhañ.
Dizehan e rae ar c'himiour dierc'hadurioù war marmor an oaled a oa en e di.
Ret e voe gortoz ar bloavezhioù 1950 evit kaout disproziom glan, a-drugarez da skipailh Frank Spedding en Iowa State University a zeuas a-benn da zestiañ war un argerzh kromatografiezh dre eskemmoù ionoù. Adal al labourioù-se e voe tro da zidoueziañ al lantanidoù en un doare efedus ; bremañ avat e vez graet dre eskemmoù etre dourennoù.
Eus ar gresianeg δυσπρόσιτος, dusprósitos, "diaes da gaout" e teu anv an elfenn 66.
Ne vez ket kavet 66Dy en e unan en natur, atav e vez e kailhoù hag alies gant erbiom pe holmiom.
Perzhioù
Ur metal liv an arc'hant eo an disproziom ; orjalennus eo, da lavaret eo e c'haller e astenn hep na dorrfe, ha govelius eo, da lavaret eo e c'haller e bladañ a-daolioù mailh. Ken blot eo ma c'haller troc'hañ un dolzennad gant ur gontell. Tu zo d'e labourat gant mekanikoù zoken, hogen disteuler fulennoù a ra pa vez tommet betek re.
Ferromagnetek eo an disproziom e gwrezverkoù yenoc'h eget -188,2 °C : treiñ a ra da warell.
Kimiek
- Buan e tazgwered an disproziom gant dour zomm, gorrekoc'h gant dour yen :
- Dilufrañ a ra an disproziom en aer, hag aes eo e lakaat da zeviñ :
- 4 Dy + 3 O2 → 2 Dy2O3
- Aes ivez eo dileizhañ an disproziom en drenkenn sulfurek :
- 2 Dy + 3 H2SO4 → 2 Dy3+ + 3 SO42- + 3 H2
- Gant an holl halogenoù, aroueziet amañ dre X, e tazgwered Dy pa vez tommoc'h eget 200 °C :
- 2 Dy (k) + 3 X2 (g) → 2 DyX3 (k)
Izotopoù
Seizh izotop eus Dy a gaver en natur : Dy-156, Dy-158, Dy-160, Dy-161, Dy-162, Dy-163 ha Dy-164. Stabil eo an holl anezho, zoken pa zigevan 156Dy dre skinoù α da reiñ 152Gd rak tremen 1018 bloavezh eo e hanter-vuhez.
Skinizotopoù zo bet kevanaozet, 29 anezho, eus Dy-138 betek Dy-173. War-dro 3x106 bloavezh eo hanter-vuhez ar skinizotop stabilañ 154Dy, ha 200 ms eo hini Dy-138.
Izotop | % en natur | Hanter-vuhez | Digevanad |
---|---|---|---|
154Dy | kevanaozet | 3x106 bloavezh | 150Gd |
156Dy |
0,06 |
> 1x1018 bloavezh | 152Gd dre skinoù α |
156Gd dre skinoù β | |||
158Dy | 0,10 | stabil, 92 neutron | |
160Dy | 2,34 | stabil, 94 neutron | |
161Dy | 18,91 | stabil, 95 neutron | |
162Dy | 25,51 | stabil, 96 neutron | |
163Dy | 24,90 | stabil, 97 neutron | |
164Dy | 28,18 | stabil, 98 neutron |
Arver
- Gwarelloù eo arver pennañ an disproziom ; kevret gant neodimiom 60Nd e ro gwarelloù a chom stabil e gwrezverkoù uhel. E kefluskerioù an aerluzelloù ha re ar c'hirri-tan hiron e reer gant hevelep gwarelloù.
- Kevret gant ar vanadiom 23Va ez arverer Dy evit fardañ laseroù hag ardivinkoù-sklêrijennañ.
- Kevret gant nikel 28Ni ez implijer Dy er barrennoù a reoilh al lonkañ neutronoù er c'hreizennoù derc'hanel.
- Kevret gant magneziom 12Mg en e greñva kent bezañ arveret e greanterezh an aerlistri.
- Kendeuzadoù houarn, kobalt pe nikel ha lantanidoù (terbiom, gadoliniom ha disproziom) a implijer da enrollañ stlennoù war kantennoù-stumm ha kantennoù kalet.
Notennoù
Daveennoù
- American Chemical Society (en) Liamm oberiant 25 DU 12
- AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Gimiezh, Preder, Plomelin, 2008 ISBN 978-2-901383-69-7 Preder
- AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Fizik, Preder, Plomelin, 2006 ISBN 978-2-901383-64-2
- Annales de chimie et de physique, Gallica / Bibliothèque nationale de FranPr (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
- Atomic weights of the elements 2007 (IUPAC Technical Report) Pure an Applied Chemistry (en) Liamm oberiant 26 HER 12
- Atomic Weights and Isotopic Compositions for All Elements National Institute of Standards and Technology (en) Liamm oberiant 18 HER 12
- Bureau de Recherche Géologique et Minière (BRGM) (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
- CONSIDINE Glenn D., Van Nostrand's Encyclopedia of Chemistry, Wiley-InterscienPr, 2005 ISBN 978-0-471-61525-5 (en)
- DEPOVERE Paul, La classification périodique des éléments — La merveille fondamentale de l'Univers, De Boeck, Brussels, Belgia, 2002 ISBN 978-2-8041-4107-3 (fr)
- EMSLEY John, Nature's Building Blocks — An A-Z Guide to the Elements, Oxford University Press, 2001 ISBN 978-0-19-850341-5 (en)
- Geriadur brezhoneg An Here, Plougastell-Daoulaz, 2001 ISBN 978-2-86843-236-0
- ÉTIENNE Guy, Geriadur ar Stlenneg, Preder, 1996 ISBN 978-2-901383-14-7
- HOLDEN Norman, History of the Origin of the Chemical elements and Their Discoverers, New York, 2001 Brookhaven National Laboratory (en) Liamm oberiant 26 HER 12
- International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC) (en) Liamm oberiant 26 HER 12
- Jefferson Lab (en) Liamm oberiant 22 KZU 2012
- Joint Institute for Nuclear Research (ОИЯИ e Dubna) (en) Liamm oberiant 25 DU 2012
- Les propriétés chimiques (fr) Liamm oberiant 07 GEN 13
- LIDE David R., CRC Handbook of Chemistry and Physics - 88th Edition, CRC Press,2007 ISBN 978-0-8493-0488-0 (en)
- Royal Society of Chemistry (en) Liamm oberiant 03 KZU 2012
- STWERTKA Albert, A Guide to the Elements, Oxford University Press, 1996 ISBN 978-0-19-508083-4 (en)
- Webelements (en) Liamm oberiant 26 HER 2012
Kimiezh | Elfennoù kimiek |
---|
Rolloù hervez an arouez ~ hervez an anv •
Taolenn beriodek |