Besançon

Besançon
Ar gêr gozh gwelet diwar nij.
Melestradurezh
Stad	Frañs
Rannvro	Bourgogne-Franche-Comté
Departamant	Doubs (prefeti)
Arondisamant	Besançon (pennlec'h)
Kanton	Pennlec'h c'hwec'h kanton
Kod kumun	25056
Kod post	25000
Maer Amzer gefridi	Anne Vignot 2020-2026
Etrekumuniezh	Grand Besançon Métropole
Lec'hienn web	http://www.besancon.fr
Poblañsouriezh
Poblañs	118 258 ann. (2020)
Stankter	1 818 ann./km²
Douaroniezh
Daveennoù lec'hiañ	47° 14′ 35″ Norzh 6° 01′ 19″ Reter
Uhelderioù	bihanañ 235 m — brasañ 620 m
Gorread	65,05 km²
Lec'hiadur
[[Skeudenn:Patrom:Geolec'hiañ/|300px|center]] Besançon

Besançon (distaget [bəzɑ̃sɔ̃] e galleg, [ˈbzɑ̃ːsɔ̃] gant tud ar vro) zo ur gêr eus Reter Bro-C'hall war ribl ar stêr Doubs, pennlec'h departamant an Doubs ha kêr-benn ar rannvro Bourgogne-Franche-Comté. Araok e oa e penn ar rannvro Franche-Comté. Emañ war vord ar menezioù Jura hag en un 60 kilometr bennak eus Bro-Suis.

Douaroniezh

E traoñienn an Doubs emañ Besançon, e-barzh ur gildroenn anezhañ.

War-dro 90 kilometr a zo etre Besançon ha Dijon e Bourgogn, Lausanne e Suis, ha Belfort, an nor da Elzas ha da Alamagn.

Anv

Stummoù skrivet

Hen impalaeriezh Vesontio (Bell. Gall. I, 38, 39) Vesont(io) (CIL XIII, 9070) Vesant(io) (CIL, XIII, 9081) Ouisontion (Ptolemaios, II, 9, 10) Ouisontion (Dion Cassius, 38, 34; 63, 24) Visontio, Vesontio (It. Ant.) Vesontine (Taolenn Peuntinger)

Impalaeriezh izellañ (episcopus) Visoncesium (sened-iliz Colonia Agrippinensis, 346) Bisention (Julianus, Ep. 26, 414 c) Visontio (Ausonius) Bisontii (Amm. Marcel. XV, 11, 11) Besantio (Amm. Marcel. XX, 10, 3) Civitas Vesontiensium (Not. Gall.)

Krennamzer uhel Civitas Visensionensis (sened-iliz Epaone, 517) Civitas Vesuntiensis (sened-iliz Orlañs, 549) Civitas Visoncensis (sened-iliz Lyon II, 567-570; Mâcon, I & II, 581-583 & 585) Visonticorum Civitas (Gregor Teurgn, Glor. Mart., 70) Civitas Bessuntio (sened-iliz Paris, 614) Besuntio (Ibid.) Civitas Visontio (sened-iliz Clichy, 626-627)

Eccledia Vesoncensis (sened-iliz Chalon, 647-653) Vesoncio Oppidum (Fredegarius, Chron. IV, 36) Vesontionense Oppidum (Jonas, Vita Columbiani abbatis, I, 14-19) Urbs Vesontionis (Ibid, I, 14) Vesonci, Vesvncio, Visvncio, Besoncio (pezhioù moneiz) Chrysopolis (Inventio ss. Ferreoli et Ferrucionis, Vvet pe VIIIvet kantved Vesionensis Civitas (Vita s. Ermenfredi abbatis) Civitas Vesontionis (Vita s. Ermenfredi abbatis)

Gerdarzh

Hervez Dauzat & Rostaing e teu an anv eus ur wrizienn rakkeltiek ves-, menez, gant ul lostger rakkeltiek -unt- hag un adlostger -ionem.

Ardamezioù

en aour e erer dispak en sabel, o terc'hel en e grabanoù div golonenn en gul balirant war an eskell

Istor

Loeiz XIV da goulz kemeridigezh Besançon.

Kêr-benn civitas Sequanorum e oa, e proviñs Belgica; goude-se e tremenas d'ar broviñs Germania Superior adalek an impalaer Domitianus.

Besançon a oa bet distrujet er bloaz 456 gant ar Vurgonded, hag er bloaz 937 gant Hungared.

Eus 1184 da 1664, Besançon a oa ur gêr an impalaeriezh, ha kêr-benn ar Franche-Comté.

Aloubet eo bet, gant e rannvro, er bloaz 1668, gant Loeiz XIV, roue bro C'hall.

Monumantoù ha traoù heverk

Iliz-veur Besançon eo ar savadur relijiel brasañ, giz c'hotek ganti. Savadurioù all a zo eus ar mare araok aloubidigezh Bro-C'hall, da skouer Tour de la Pelote savet gant gouarnamant ar gumun war urzh Karl V an Impalaeriezh Santel e 1546.

Roet eo bet d'ar gêr al label Kêrioù ha Broioù Arz hag Istor hag hini ar Glad bedel gant an UNESCO (e 2008) abalamour da Gwikadell Besançon, mogerioù-kreñv savet gant Vauban etre 1678 ha 1771.

Darempredoù etrebroadel

Sinet eo bet emglevioù gevelliñ pe kenober gant meur a strollegezh tiriadel estrañjour.

Ardamezhioù Besançon ha re Freiburg im Breisgau, arouezioù o gevelladenn.

• Huddersfield (Bro-Saoz) abaoe 1955 ledanaet da zistrig Kirklees e 1995
• Freiburg im Breisgau (Alamagn) abaoe 1959
• Pavia (Italia) abaoe 1964
• Hadera (Israel) abaoe 1964
• Neuchâtel (Suis) abaoe 1975
• Douroula (Burkina Faso) abaoe 1985
• Kuopio (Finland) abaoe 1986
• Man (Aod-an-Olifant) (Aod-an-Olifant) abaoe 1991
• Tver (Rusia) abaoe 1996
• Bistriţa (Roumania) abaoe 1997
• Bielsko-Biała (Pologn) abaoe 2000
• Charlottesville (Virginia) (Stadoù-Unanet) abaoe 2006 (karta mignoniezh sinet e 2004)
• Aqabat Jabr (Palestina) abaoe 2004 (kenober war an dour)
• Matsumae (Japan) abaoe 2011

Tud

• François-Ignace Dunod de Charnage
• Jean-Baptiste Bullet
• ar barzh Jean Mairet
• ar jezuist Claude-Adrien Nonnotte
• Jean Baptiste Antoine Suard
• Charles Nodier
• Victor Hugo

Levrlennadur

• Yves Jeannin, Jean-François Reynaud, Bernard de Vregeville ː Topographie chrétienne des cités de la Gaule, des origines au milieu du VIII è siècle. XV. Province ecclésiastique de Besançon (Maxima Sequanorum). De Boccard. 2007
• (fr) Eveline TOILLON, Besançon insolite et secret, Alan Sutton, 2003
• (fr) Dominique BONNET et Denis MARAUX, Découvrir Besançon, La Taillanderie, 2002
• (fr) Jean COURTIER, Besançon en cartes postales anciennes, Bibliothèque Européenne
• (fr) Collectif, Guide Gallimard Franche-Comté, Nouveaux-Loisirs, 1999