Yan' Dargent
Jean-Édouard Dargent (Sant-Servez-Landivizio, 15 a viz Here 1824 – Pariz, 19 a viz Du 1899), brudet dindan an anv Yan' Dargent, zo ul livour hag ur skeudennaouer breizhat hag en deus livet e vro c'henidik.
Buhez
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
diwar ur dresadenn gant Yan' Dargent
Feilhañserezh HB Henriot, Kemper
Mab e oa da d'ur c'hivijer lorenat, Claude Dargent, a oa dimezet gant Marguerite Perrine Clémentine Robée, merc'h an ostiz ha moarer kozh Pierre Robée, a voe maer Sant-Servez-Landivizio.
Daou vloaz hepken e oa Jean-Édouard pa varvas e vamm ha pan eas e dad da labourat war e vicher e Landerne. Addimeziñ a reas an tad e Kastell-Paol, hag en e dud-kozh e voe fiziet ar bugel. Gant e dad-kozh Pierre Robée e voe kaset da Blouared ma voe skoliataet gant un eontr-kozh a oa mestr-skol eno. Unan eus e genskolidi e voe ar barzh Fañch an Uhel, a chomas e vignon a-hed e vuhez.
Goude ar skol ez eas Jean-Édouard d'ar skolaj e Landerne, kent mont e 1836 da skolaj Kastell-Paol. Goude-se e tistroas da Landerne da vevañ gant e dad en-dro.
Fellout a rae da Bierre Robée ober ur moraer diouzh e vab-bihan, hogen hennezh a gave gwelloc'h an tresañ hag ar jedoniezh.
Da 16 vloaz, e 1840, e voe Jean-Édouard treser er gompagnunezh labourioù foran Deniel e Brest kent mont e melestradur ar Pontoù hag an Hentoù ; diwezhatoc'h e voe gopret gant Kompagnunezh ar C'hornôg (Compagnie de l’Ouest) evit ober savleoù glennadurel a-benn sevel un darn eus al linenn-houarn Brest-Roazhon etre Montroulez ha Brest.
E 1846, hag eñ 22 vloaz, e oa enseller al labourioù evit an hent-houarn e Montereau e-kichen Orléans. Eno e kejas ouzh Jules-Nicolas Schiltz, a oa kelenner war an tresañ e likez Troyes ; gant hennezh e voe broudet da labourat war an arzoù. Un emzeskad e voe Jean-Édouard Dargent adal neuze, ha biskozah n'eo bet ezel eus skol pe skol, ar pezh a lakaas un harz d'e resped hep mar.
E 1849 en devoe ur mab, Ernest, gant e serc'h Aimée Louise Eulalie Crignou ; ne anzavas e vab nemet pa varvas Aimée e 1861.
E 1850, pa voe goulennet digantañ mont da Spagn da labourat war chanter ul linenn-houarn, e kavas gwelloc'h treiñ war-du al livañ, diwar levezon Charles-Paul Furne, mab d'an embanner parizian Charles Furne (1764-1859). Reiñ e zilez a reas, ha mont d'em staliañ e Paris.
Da neuze e tibabas Jean-Édouard Dargent sinañ an anv Yan' Dargent[1].
Dek bloavezh-pad e livas taolennoù a voe war ziskouez e Saloñs Paris bep bloaz, hep ober berzh avat.
E 1861 e kinnigas peder zaolenn : Les Lavandières de la nuit, Souvenir de collège, Les pilleurs de mer à Guissény ha Pâtres des plaines de Kerlouan[2]. Gounezet brud gantañ a-benn an diwezh, hep gallout bevañ diwarni avat.
Dre skeudenniñ levrioù, un daou c'hant bennak anezho, e kavas Yan' Dargent an tu da c'hounez arc'hant en un doare reoliek. Skeudennoù a-vil-vern evit kazetennoù evel La France illustrée, La vie à la campagne, Magasin pittoresque, Musée des Familles a reas ivez. Lakaat sevel ti a reas e Krec'h-an-Drev nes da Gastell-Paol.
D'an 3 a viz Gouhere 1867, d'an oad a 43 bloaz, e timezas gant Eugénie Antoinette Stéphanie Mathieu, ur sonerez a oa merc'h d'al livour Eugène Mathieu.
Adalek 1868 betek 1878 e voe karget da ginklañ ilizoù Sant-Servez-Landivizio, Landerne, Montroulez, Gwitalmeze ha chapelioù iliz-veur Kemper, a roas labour dezhañ seizh bloavezh-pad.
E 1877 e voe anvet da varc'heg al Lejion a enor. E 1885, pa varvas e wreg Eugénie Mathieu, en em stalias da vat e Krec'h-an-Drev.
E 1898, pa voe krouet Kevredigezh Vroadel Breizh e Montroulez, ez asantas bezañ e penn rann an Arzoù-kaer. Pa voe skoet gant ar baourentez, e dibenn e vuhez, e voe degemeret gant e vab. E Paris e varvas d'an 19 a viz Du 1899, hag e Sant-Servez-Landivizio e voe beziet.
Hêrezh
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Kent e varv en devoa Yan' Dargent goulennet bezañ beziet e Sant-Servez-Landivizio ; goulennet en devoa ivez ma vije e glopenn lakaet e karnel ar barrez, a oa bet kinklet gantañ, e-kichen relegoù e vamm ha re e dud-kozh. D'an 8 a viz Here 1907 e voe graet, gant aotre an Iliz. Prosez a voe graet d'an abad ha da vab Yan' Dargent gant kerentiad e gwreg en abeg ma vije bet forzhet ar bez ; gounezet e voe ar prosez gant Ernest Dargent, a varvas pevar devezh diwezhatoc'h. Er garnel emañ klopenn al livour c'hoazh.
- Ur mirdi zo gouestlet dezhañ e Sant-Servez-Landivizio.
- Meur a straed Yan' Dargent zo e Breizh.
- Holl oberennoù Yan' Dargent en iliz-veur Kemper a voe nevesaet e deroù ar bloavezhioù 2000[3].
Oberennoù meur
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Livadurioù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Mirdi an Arzoù-kaer, Kemper, Breizh
(Engravadadur hervez an daolenn orin)
- Ancien calvaire de Killinen, près Quimper
- Brizeux et Marie
- "Brizeug ha Mari"
- Dahut enlevée par une lame
- "Ahes sammet gant un doenn-vor"
- (eoul war lien, 202 x 160 cm, dastumad prevez)
- Légende du Folgoët
- "Mojenn ar Folgoad"
- La Falaise de Pen-Hir, Camaret
- "Tevenn Penn-Hir, Kameled"[6]
- (glaouenn, 96 x 57 cm)
- Le menhir
- "Ar peulvan"
- Le soir aux grèves de Roscoff
- Le Travail
- Les lavandières de la nuit
- L'intempérance
- "Al lontegezh"[5]
- (eoul war lien, 123 x 245 cm - circa 1870)
- Mort du dernier barde breton
- "Marv ar barzh breizhat diwezhañ"
- Saint-Houardon
- "Sant Houarzhon"[7]
- (huile sur toile 253 x 487 cm - 1859)
- Paysage à Goulven en Plounéventer
- Sauvetage à Guisseny
- "Saveteadenn e Gwiseni"
- Portrait de Prosper Proux
- "Poltred Prosper Proux"[5]
- (eoul war goad, 20 x 16 cm)
- Un soir sur la lande
- "Da serr-noz war al lann"
- Vue de la Roche-Maurice
- "Ur gwel war Ar Roc'h-Morvan"
Levrioù skeudennaouet
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- Contes, ar vreudeur Grimm, Éditions Garnier, 1921
- Nouveaux contes, Hans Christian Andersen, Éditions Garnier, 1875
- Le Nouveau Robinson suisse, Éditions Hetzel, 1866
- Histoire fantastique du célèbre Pierrot, Alfred Assolant, Éditions Furne & Boivin
Liammoù diavaez
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Notennoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- ↑ Diwar penndroc'h eil n an anv Yann e teu ar skrab e Yan' ; goude marv al livour e vo gwelet e anv skrivet *Yan Dargent pe *Yan D'Argent dre fazi ; ur straed *Yan Dargent zo e Kemper.
- ↑ "Ar c'hannerezed-noz", "Eñvorenn eus ar skolaj", "Preizherien-vor Gwiseni" ha "Bugulien kompezennoù Kerlouan".
- ↑ D'an 12 a viz Kerzu 2008 e voe echuet al labourioù
- ↑ E Landrevarzeg emañ kalvar Kilinenn.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 ha5,4 Mirdi an Arzoù-kaer, Kemper.
- ↑ 6,0 ha6,1 Mirdi an Arzoù-kaer, Brest.
- ↑ Iliz Sant-Houarzhon, Landerne.
- ↑ Mirdi ar Jakobined, Montroulez.