Pádraig Pearse
Patrick Henry Pearse zo anvet Pádraig Pearse en emsav iwerzhonat (Pádraig Anraí Mac Piarais en iwerzhoneg). Ganet e oa bet e Dulenn d'an 10 a viz Du 1879 ha tremenet e oa d'an 3 a viz Mae 1916. Kelenner, alvokad, barzh, skrivagner, emsaver ha broadelour, bet e oa unan eus pennoù Emsavadeg Pask e 1916. Anvet e oa neuze "Prezidant eus ar gouarnamant da c'hortoz" eus Republik Iwerzhon en unan eus ar c'hemennadennoù savet gant pennoù an emsavadeg. Da-heul c'hwitadenn an emsavadeg ha kondaonidigezh d'ar marv roet da Bearse ha war un dro d'e vreur Liam Mac Piarais (Willie Pearse) ha da bevarzek penn all, e voe sellet ouzh Pearse evel enkorfadur an emsavadeg gant kalz tud.
Buhez
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Mab e oa d'ur embreger mañsoner saoz, Séamas Mac Piarais (James Pearse), ha da Margaret Brady, e eil wreg. Deuet e oa Séamas Mac Piarais eus Birmingham da Zulenn evit kemer perzh e lañs ar sevel ilizoù e oa en Iwerzhon e diwezh an XIXvet kantved. En em goñvertisañ a reas d'ar relijion katolik e 1870 hag ez eas da vezañ a-du gant emrenerezh Iwerzhon. E vamm a oa iwerzhonegerez koulz hag e moereb-kozh ha diwar o levezon e vagas Padraig Pearse ur garantez greñv evit an iwerzhoneg. E 1896 ec'h emezelas gant Conradh na Gaeilge (Kevre an iwerzhoneg) hag e 1903 ez eas da benn ar gelaouenn An Claidheamh Soluis (Ar C'hleze lufrus).
Skol Sant Enda
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Desket en Irish Christian Brothers, evel e vreur Willie, e soñj Pearse eo ar yezh staget kreñv ouzh hevelepted ur broad. Ar reizhiad deskadurel iwerzhonat eus ar mare-mañ a zisave an iwerzhoniz evit ma teufont da vezañ soazon a sevenadur, e-se e veze dismeget an iwerzhoneg. Adtiñvañ an iwerzhoneg a oa ur pal a-bouez evitañ. Evit tizhout ar pal e vefe dav sav ur reizhiad deskadurel nevez ha hoalus. Hag evit mont war-raok e savas ur skol evit ar baotred, Scoil Éanna (St. Enda's School) e Cullenswood House, e Ranelagh, ur c'harter eus Dulenn, e 1908. Ar skolidi a veze disavet en iwerzhoneg kement hag e saozneg. Bremañ eo Cullenswood House deuet da vezañ ar skol iwerzhonek, Lios na nÓg. Gant harp Thomas MacDonagh, e vreur Willie Pearse, o mamm ha Margaret ha Mary Brigid Pearse, e-touez tud gouiziek all, e reas berzh abred a-walc'h an embregadenn.
Oberennoù troet e brezhoneg
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- Gwalarn, niv 25-26 Here-Du 1934, teir c'hontadenn troet gant Loeiz Andouard :
- Isagan ;
- Barbra ;
- Yannig an evned
- Al Liamm, niv. 120, Ar vamm (An mháthair), brezhoneg gant Jord Kler
- Al Liamm, niv. 199, Ar c’hwil-derv (An dearg daol), brezhoneg gant Loeiz Andouard
- Barr-Heol, niv. 47-48-49, Ar vamm (An mháthair), brezhoneg gant Loeiz Andouard
- Imbourc'h, 1979, Isagan (Iosagán), peder c'hontadenn troet gant Loeiz Andouard
Mammennoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- Tim Pat Coogan, Michael Collins, Hutchinson, 1990.
- Ruth Dudley Edwards, Patrick Pearse: the Triumph of Failure Londrez: Gollancz, 1977.
- F.S.L. Lyons, Ireland Since the Famine, Collins/Fontana, 1973.
- Dorothy Macardle, The Irish Republic, Corgi, 1968.
- Arthur Mitchell & Pádraig Ó Snodaigh, Irish Political Documents 1916-1949, Irish Academic Press 1985.
- Mary Pearse, The Home Life of Pádraig Pearse. Cork, Mercies 1971.
Liammoù diavaez
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- (en) Oberennoù Pádraig Pearse
- Video evit ar ganaouenn "Pádraig Pearse" gant ar strollad iwerzhonat The Wolfe Tones
- The Patrick Pearse letters: Trouble at St Enda’s College, The Irish Times, 5 Meurzh 2016