Morvan Lez-Breizh
| Reizh pe jener | paotr  |
|---|---|
| Anv-familh | Lez, Breizh |
| Titl noblañs | dug |
| Deiziad ganedigezh | 750 |
| Lec'h ganedigezh | Prizieg |
| Deiziad ar marv | 818 |
| Lec'h ar marv | Langoned |
| Abeg ar marv | Killed in action |
| Bugel | Gwioñvarc'h |
| Micher | penndiern |
Morvan, pe Morvan Lez Breizh, skrivet Murman en testennoù kozh (750 ? - 818[1]), a oa roue e Breizh e dibenn an VIIIvet kantved.
Brezelioù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]E gastell a vefe bet war dorgenn Menez-Morvan, e korn-bro ar Faoued Langoned, en un tolead anvet hirio bro ar roue Morvan. Eno e vefe bet un emgann kriz a-enep d'an armeoù frank kaset gant ar roue Loeiz an Deol. Ur stourm kalonek o devoa renet ar Vretoned, ar pezh a roio tro da sevel kanaouennoù, en enor da Vorvan, hag a gaver er Barzaz Breiz[2]. Kaoz a zo anezhañ ivez e testennoù ar Frankad Ermold Le Noir. Kontañ a ra en e skridoù e oa bet kaset ar manac'h Witcar gant Loeiz an Deol da c'houlenn sujidigezh ar Vretoned d'ar Franked digant Murman « Lez-Breizh ». Met hemañ a respontas dezho krenn-ha-kras: Kae 'ta da welet da vestr, ha klask adkontañ dezhañ va c'homzoù. Ne vevan ket war e zouar, ne fell ket din bezañ dindanañ, na gouzañv e lezennoù. Gallout a ra sujañ ar Franked evel ma plij dezhañ. Murman a reno war ar Vretoned. Ma fell d'ar Franked ober brezel dimp, ar brezel a vo graet dezho! Nerzh a zo en hon divrec'h ha gouzout a raimp implijout anezho. Hast afo da gas ar c'homzoù-mañ da'z roue, al labour a ran war va farkeier n'int ket dezhañ, ha ne fell ket din bezañ dindan e lezennoù. Murman eo sturier ar Vretoned hag a nac'h krenn pep sujidigezh a vefe. Ma'z eo kalonek a-walc'h ar Franked da zisklêriañ ar brezel e vin war an dachenn vrezel da huchal d'an emgann, hag e tiskouezin deoc'h-holl n'eo ket ken gwan-se va brec'h c'hoazh.»[3].
Tro-dro d'ar bloavezhioù 800 e oa dispartiet Breizh e div lodenn : al lodenn vrezhonek Domnonea, Bro-Leon, Bro-Gernev, Bro-Ereg. An eil lodenn a oa Marzoù Breizh gant ur boblañs kemmesk a Vretoned hag a romanegerien (Naoned ha Roazhon ne oant ket c'hoazh e Breizh d'an ampoent, met ul lodenn eus Marzoù Breizh e oant). Ar Garolingidi o klask kreñvaat o galloud a glaske ledañ o foblañs frank war tachennoù Breizh. Brezeliñ a raent ivez amañ hag ahont a-enep d'ar rouantelezhioù brezhon a nac'he bezañ suj ha paeañ un truaj hag en em save en o enep.
Ar pennadurezhioù frank a ranke kas ergerzhadegoù armet e Breizh ma felle dezho sujañ ar vro, gant ur gwir da sevel un truaj warne. Kement-se a c'hoarvezas e 786, 799, 811... Pennoù meur ar Vretoned a veze koll re alies ha poan o deveze d'en em unaniñ. Met un deiz ez ejont a-gevret ha gant un diviz a-unvouezh e voe asantet gant an holl anavezout Morvan da roue ar Vretoned. Pezh a lakaas Loeiz da vont er jeu. Goude bezañ bet kollet ec'h aozas Loeiz an Deol ur bagad tud ur da vont betek Langoned, da glask pakout Morvan. Kentañ roue Breizh a voe lazhet er bloaz 818, en ul lec'h a oa sur a-walc'h etre Prizieg ha Karaez.
E vuhez
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Genidik e oa eus un tu bennak a gostez Prizieg e Bro-Gwened. Ren a reas war Vro-Ereg, Domnonea ha Leon. Un den kalonek e oa, gant ar c'hoant da unvaniñ an holl Vretoned, en-dro d'an daol evit mont etrezek ar reter da derriñ nerzh ar Franked. An emgann a voe kriz, taer ha diaes, met stourm a reas betek ar marv, setu un displeg d'ar frazenn milvrudet, gwelloc'h mervel eget bezañ suj. Lazhet e voe war an dachenn vrezel gant ur bir tennet warnañ. Hag echu dija d'ar c'houlz-se gant an emsavidi. Nevenoe a gemeras penn an traoù, un nebeud amzer goude.
Ur werz a zo gouestlet da Vorvan e Barzaz Breiz Kervarker.
Levrlennadur
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- Arthur de La Borderie Histoire de Bretagne , tome II, p. 7-23, Jérôme Floch imprimeur-éditeur à Mayenne (1975)
- Annales de l'Association bretonne (1881), « Morvan », p. 234 ha sq.
- André Chédeville hag Hubert Guillotel La Bretagne des saints et des rois, Ve-Xe siècle, p. 210-212, Ouest-France, Skol-Veur Roazhon, 1984, ISBN 2858826137.
- Vincent Audren de Kerdel, Annales de l'Association bretonne, pennad war lec'hiadur Menez Morvan.
Notennoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- ↑ (fr) Labour a-stroll. 2012. Toute l'Histoire de Bretagne - Des origines à nos jours Montroulez, Skol Vreizh
- ↑ Barzaz Breiz, Chants populaires de la Bretagne, Chant de Lez-Breizh (fragments épiques), Hersart de La Villemarqué, Librairie académique Perrin
- ↑ Barzhoneg Ermold Le Noir, trede kan, troet er blez 1824.