Ippolito d'Este
.jpg)
- Quel ch'in pontificale abito imprime
del purpureo capel la sacra chioma
è il liberal, magnanimo, sublime
gran cardinal della Chiesa di Roma
Ippolito, ch'a prose, a versi, a rime
darà materia eterna in ogni idioma
la cui fiorita età vuole il ciel iusto
ch'abbia un Marone come un altro ebbe Augusto
Ludovico Ariosto, Orlando furioso cap.III ottava 56.
Ippolito d'Este, ganet e Ferrara d'an 20 a viz Meurzh 1479 ha marvet eno ivez d'an 3 a viz Gwengolo 1520, a oa un arc'heskob ha kardinal italian e deroù ar XVIvet kantved e Ferrara, breur d'an dug Alfonso Iañ d'Este (1476-1534).
E vuhez
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Yaouankiz
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Mab e oa da Ercole Iañ d'Este, dug Modena ha Ferrara, ha d'ar briñsez Eleonora di Napoli. Evel ma oa pevare bugel an dug e voe lakaet war ar studi da vont gant an Iliz, ha da c'hwec'h vloaz, e 1485, e voe roet dezhañ un abati. Gant skoazell e voereb Beatrice d'Aragona, pried Mazheaz Korvin, roue Hungaria, e voe anvet da arc'heskob Esztergom e 1487, hag anvet da benn iliz Hungaria. Ne voe degemeret an anvidigezh-se gant ar pab Inosant VII avat nemet pa voe 18 vloaz. Da c'hortoz e chomas da studiañ 7 vloaz e lez Budapest .
Kardinal
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Goude marv e eontr Mazheaz e reas kalz beajoù da Italia. E-kerzh hini 1493 e voe anvet da gardinal gant ar pab Alesant VI. Tri bloaz goude, pa oa o tec'hel rak ar vosenn a skoe Hungaria, ec'h erruas e Roma gant ur c'hoskor a 250 den. Anvet e voe da arc'heskob Milano e 1497 ha da gardinal e 1509. E Roma e oa o chom, hag ur vikel a veze oc'h ober war-dro e garg a arc'heskob e-keit-se. Hervez dihelloù tailhoù Curia Roma e 1500 e oa ar pempet pinvidikañ e Stadoù ar Pab.
Keskiñ a reas e levezon e 1501 pa zimezas e vreur Alfonso gant merc'h ar pab Alesant VI, Lucrezia Borgia. Neuze e voe anvet da arc'hveleg (archipresbyter) Iliz-veur Sant Pêr Roma. E Roma e chomas betek deroù 1503, ha goude ez eas war fallat e zarempredoù gant ar pab abalamour ma tisplije dezhañ kenañ itrikoù an dug Ercole gant ar C'hallaoued, enebourien ar pab spagnol.
Skoazellañ a reas e vreur Alfonso d'Este, dug Ferrara, ha gwareziñ ar barzh Ludovico Ariosto.
Goude marv ar pab Alesant VI e voe anvet da eskob Ferrara gant Pius III. Rev avat a oa etrezañ hag ar pab a deuas goude, Julius II. E 1507 e kuitaas Curia Roma. Daoust da se e kanas ar pab meuleudi dezhañ abalamour d'e emzalc'h da vare irienn Bentivoglio. En 1509 e kasas un arme da adkmer douaroù Polesine a oa bet kollet gant an Estensi en o brezel a-enep Republik Venezia en 1484, ha trec'h e voe en emgann Polesella. D'ar 27 a viz Gouhere e voe galvet gant ar pab da Roma, met kavout a reas dezhañ e oa e vuhez e dañjer ha gwell e kavas tec'hel da Hungaria.
D'ar 16 a viz Mae 1511 e oa e-touez ar gardinaled a sinas ur galv d'ar pab da zont da gomz da Sened-Iliz Pisa an disivouderien. E vreur Alfonso koulkoude a deuas a-benn d'e lakaat da zilezel an disivoud, hag aotreet e voe gant ar pab da zistreiñ da Ferrara.
E 1513 e tistroas Ippolito da Hungaria met dilennet e oa bet ur pab nevez etre-keit-se, Leon X, eus an Tiegezh Medici, ha mont a reas en-dro d'e gêr c'henidik. D'an 22 a viz Ebrel e voe pardonet dezhañ ha d'e diegezh o oberoù tremenet, kaset a-enep ar pab.
E 1519 e lezas arc'heskopti Milano gant e niz Ippolito II d'Este.
Gwareziñ a reas an arzourien, ha dreist-holl Ludovico Ariosto hag an tisavour Biagio Rossetti.
Bugale
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Digant e serc'h Dalida de' Puti en doe daou vugel bastard
- Ludovico d'Este (legittimato nel 1551 dal conte palatino Antonio Campeggi di Bologna)
- Elisabetta d'Este a zimezas da Gilberto Pio, aotrou kêr Sassuolo
E varv
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Mervel a reas e Ferrara en e veaj diwezhañ da Italia, d'an 3 a viz Gwengolo 1520, war-lerc'h ur regofad legistri. Beziet e voe en iliz-veur Ferrara. Lezel a rae war e lerc'h daou vab bastard ha gant e vreur Alfonso Iañ 200 000 dugad-aour.
E 1607, e voe lakaet e relegoù e-harz bez ar pab Urban III, war un dro gant re ar c'hardinal Giovanni Salvati, ha lakaet en ur jarl marmor.