Falanks
| Iskevrennad eus | infantry unit  |
|---|
Ur pennad falanks (disheñvelout) zo ivez.
Ar falanks[1],[2] (φάλαγξ /phálanx e gregach), pe falañs[3],[4],[5] ha falans[6] c'hoazh a oa un aozadur armet, krouet en Henc'hres, evit ober brezel. Komz a reer eus falanks klasel, hini an hoplited, adalek ar VIIvet kantved kent JK, ha falanks Makedonia dreist-holl adalek ar IVvet kantved kent JK, hag a voe benveg aloubadegoù Alesant Veur. Koulskoude, adalek kreiz an IIvet kantved e voe trec'het gant al lejion roman, dre ma oa gwevnoc'h ha hefiñv.
Falanks Sumer[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Istorourien zo a wel roud kentañ ar falanks e Mezopotamia, er IVvet milved, pa oa ganet sevenadurezh Sumer. En IIIde milved e tiorroas impalaeriezh Sagon diazezet war ar falanks, un arme war droad hag enni soudarded armet gant goafoù ha skoedoù bras a guzhe ar c'horf, evel ma weler war Maen-sonn ar Bultured .
Falanks an hoplited[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Stankik eo implij ar ger en Ilias, gant Homeros : 34 gwech en holl. Implijet eo bet ivez gant Hesiodos, en Teogonia. Da gentañ e oa savet ar falanks gant keodedourien ar polisoù gresian a stourme evit difenn o c'heoded. Ne oa ket un aozadur milourel hepken met ur gumuniezh tud par;
Skoaz-ouzh-skoaz e kerzhe hoplited Henc'hres, etre -800 ha -350 kent JK, ha stok-ha-stok e veze o skoedoù ganto, ma raent evel ur voger, gant o goafoù troet war-du an enebourien. Brezelourien c'hresian a veze gopret en Egipt adalek amzer ar faraon Psammetik Iañ.
Falanks Sparta[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
En Emgann C'haeronea, e 338 kent JK e weler fin ar falanks hoplitek, pa voe faezhet gant falanks Makedonia, disheñvel e neuz hag e zoare-brezeliñ.
Falanks Makedonia[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
En 359 kent JK e tegouezhas Fulup II er galloud e Makedonia, hag adaozañ a reas an arme. ur bagad soudarded a vicher, war droad, a oa dija, anvet [pezhetairoi]. Hervez Diodoros Sikilia, « Ar roue a roas d'e armeoù gwelloc'h aozadur, gwelloc'h armoù, hag a reas dezho embreger evit kustumiñ ouzh ar brezel. Empentiñ a eure fetisaat o regennadoù ma savas falanks Makedonia. » — Biblioteka historica, XVI, 3, 1-2
Gant e soudarded e veze pep a goaf hir (betek 7,6 m) anvet sarissa, gant begoù arem, a veze dalc'het gant an daou zorn, ken n'halled ket ober gant an aspis koilè, skoed an hoplited, en devoa lezet e lec'h d'ur skoed bihanoc'h, un 60 cm treuz.
Azginivelezh[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Tostaat a reer a-wechoù doare ar falanks ha re an armeoù suis adal ar XVvet kantved.
Notennoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- ↑ E Geriadur Vallée, 1931 : falan(k)s... (gerioù deveret : falanksad, falanksti).
- ↑ E Geriadur Hemon-Huon, 2005.
- ↑ Geriadur galleg-brezhoneg Martial Ménard.
- ↑ Pêr Drezen, Geriaouegi Ekonomiezh, Geografiezh, Istor, TES.
- ↑ E Dictionnaire classique français-breton gant Reun ar Glev, 1992, pajenn 2693a.
- ↑ ROPARZ HEMON, NOUVEAU DICTIONNAIRE BRETON FRANÇAIS 6e ÉDITION revue et augmentée, 1978, pajenn 290b.