Lejion roman

Eus Wikipedia
Lejion roman
Iskevrennad eusmilitary legion, Roman military unit Kemmañ
Rann eusRoman army Kemmañ
StadHenroma Kemmañ
Lec'hProviñs roman Kemmañ
Roll elfennoùlist of Roman legions Kemmañ
Adsavadur a-vremañ eus harnez al lejionerien roman. Roman Army Tactics, e Scarborough Castle, er Rouantelezh Unanet, miz Eost 2007. Gallout a reer gwelet ar pilum roman hag ar pladennoù gwarez eus mare an impalaeriezh (lorica segmentata).

Al lejion (legio e latin, eus ar verb legere "sevel un arme") e oa strollad diazez an arme roman adalek mare Henroma betek diwezh an impalaeriezh roman. Kemmañ a reas kalz aozadur al lejionoù gant an amzer met e prantad Republik Roma e kaved enne war-dro 6000 troadeg, rannet e manipuli ha diwezhatoc'h e cohortes. Rannet e veze ar re-se e centuriae. A-drugarez da varregezh ha da niver e lejionoù e teuas Roma da vezañ an nerzh milourel ha politikel pennañ e kornôg Europa, Norzhafrika hag ar Reter-Nesañ etre - 300 ha 200.

E-pad ar pep brasañ eus an Impalaeriezh roman e voe al lejionoù ul lodenn eus an arme hag he zroadegiezh pounner gwellañ. Tutaet e veze al lejionerien e-touez keodediz Roma hepken (sujidi ar proviñsoù a rae o amzer e-barzh ar bagadoù skoazell a c'houneze ar gwirioù keodedad pa veze echuet o amzer en un doare enorus)[1]. Bagadoù bihan a varc'hegerien a oa e pep lejion. An arme roman a oa enni bagadoù skoazell dreist-holl, e-doug ar pep brasañ eus prantad an impalaeriezh[2]. Pourchas a raent troadeien ouzhpenn hag ar pep brasañ eus marc'hegerien an arme roman.

Abalamour d'ar berzh a reas armeoù Republik Roma hag an Impalaeriezh roman e voe sellet e-pad pell ouzh al lejionoù evel patrom ar varregezh hag an efedusted evit an armeoù.


Istor[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

adsavadur eus un emgann gant lejionerien roman

Komz a ra Titus Livius eus ul lejion en amzer Romulus hag eus meur a hini e koulz Tullus Hostilius met diskred a c'haller kaout war an testeni-mañ, graet meur a gantved goude ar roueed-se. Krouet e oa al lejionoù da vat adalek adreizhadur Servius Tullius. War-dro 4 000 den a oa d'ar mare-se e pep lejion. Kavout a reer enno milourien war-droad (al lejionerien peurgetket) ha marc'hegerien. Rannet eo e kohortennoù hag e manipuloù.

E-pad ar brezelioù punek e oa aozet al lejion e manipuloù. Mont a rae 30 manipulenn d'ober ul lejion, hag e oa div centuria e pep hini. 60 pe 80 lejioner a oa e pep centuria diwar neuze. Da lâret eo e oa 4200 soudard e pep lejion. Rannet e oant e tri renk lejionerien hag e bagadoù soudarded skañv : er c'hentañ renk pa vezent war an dachenn emgann e kaved an hastati (unander hastatus) — ar re yaouankañ, 1 200 soudard a en em ganne da gentañ — en eil renk edo ar ar principes (unander princeps) — e brud an oad, 1 200 den — hag an trede an triarii (unander : triarius) — ar re goshañ, 600 lejioner — hag etre ar renkoù-se pe dirazo, da anavout an dachenn pe da daoler saezhoù ouzh an enebourien, e kaved ar velites — troadeien skañv, ar re baourañ, 1 200 den. Ha pep a vagad marc'hegerezh a oa gant al lejionoù, enne 10 turma a 3 decuria, da lâret eo 300 marc'heger.

E diwezh an IIvet kantved kent J.‑K. e oa treuzfurmet an arme roman en un arme a-vicher gant Marius. 10 kohortenn a oa enni, ha 3 manipulenn e pep hini (unan eus pep renk : triarii, principes, hastati) ha 2 centuria dre vanipulenn (gant 100 den e pep hini), da lâret eo war-dro 6 000 soudard (ral e oa moarvat e ve tizhet an niver-se). Koulskoude ne veze ket paet an harnez hag an armoù gant al lejionerien ken met pourchaset e vezent gant ar c'honsul a save al lejion. Dont a reas an armoù hag an harnez da vezañ standardizet hag e veze roet ar memes hini d'an holl renkoù. Al lejionerien, ouzhpenn, a oa tud a-vicher, ne oa ket a ziforc'h oad ken etre ar centuriae, o devoa ar memes talvoudegezh hiviziken.

E-doug an impalaeriezh uhel e oa 33 lejion en holl en arme roman adalek Septimius Severus. Krouiñ a reas al lejionoù I, II ha III Parthica). Etre 165 000 ha 198 000 lejioner a oa eta. Staliet e oa ar pep brasañ aus al lejionoù e-kichen an harzoù, hervez reizhiad difenn Augustus. Div lejion hepken ne oant ket e-tal an harzoù : al Legio VII Gemina a oa e Hispania Tarraconensis hag al legio II Parthica en Alba, en Italia, a oa ar bagadoù sikour strategel nemeto en holl impalaeriezh.

da vare an impalaeriezh izel e cheñchas al lejionoù. Diocletianus a gemmas da gentañ niver ar soudarded e pep lejion. Hiviziken e oa lejionoù enne war-dro 1000 den ouzhpenn al lejionoù klasel (32 dindan Diocletianus, rak dianadet e oa al legio VI Ferrata). Sevenet eoa an adreizhadenn bennañ gant Kustentin Iañ avat. Krouiñ a reas un arme gouest da vaneuriñ galloudus, ar comitatensis. Enni e kaved lejionoù, kemm-digemm niver al lejionerien enne avat, met ivez bagadoù marc'hegerezh, peotramant, numeri, bagadoù hep niver soudarded stabil. An Notitia dignitatum a ro kalz titouroù dedennus diwar-benn an arme-se, da skouer niver al lejionoù a oa: 174 lejion en holl ... Ar pep brasañ ne oa ket kalz lejionerien enne. Bagadoù all, lejionoù en o mesk, daoust ma oa izelloc'h o zalvoudegezh, a oa karget da zifenn harzoù an impalaerezh ha staliet eno, al limitanei. Al lejion ne oa ket rouanez an emgannoù ken nag unanenn diazez an arme.

Harnez al lejionerien[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Harnez ul lejioner eus an eil kantved, en un adsavadur istorel
Ul lejioner eus fin an IV kantved, hervez un adsavadur istorel

E fin ar I kantved e oa dindan al lejionerien un tokarn impalaerel galian hag un hobrejon gant plakennoù (lorica segmenta) en hogos holl al lejionoù. Goloet e vezent gant ur goc'hennad arc'hant kuit ma vefent daskrignet. Ar skoed (scitas) hantergranennek e koad lavnennet ha goloet gant lêr. En diabarzh e kaver a-wezhioù anv al lejioner. Niverenn ar gohortenn hag al lejion a veze skrivet ivez. Douget e veze ar skoed evel ur valizenn, ar pezh a oa aesoc'h evit an tennadennoù-hent hir. Ar pilum a veze ur pouez plom outañ a-wezhioù abalamour da reiñ muioc'h a nerzh d'an taol. Ur c'hleze berr o doa al lejionerien ivez (ar "gladius"), dezhañ 80 cm hirder hag ur goustilh (pugio).

Harnez lejionerien Impalaeriezh roman ar C'hornôg war-dro 360 n'en doa ket kalz a dra da welet gant hini o diaraogerien. Dougen a raent un tokarn eeunaet a yae div galotenn soudet d'ober bolz an tokarn. Ar gwardoù-jod a oa staget ouzh ar volz gant ur gwri e lêr hag e oa ivez ur gwarez-kilpenn. Gwisket e oant gant pep a sae vailhek eeun a denne d'an hini a veze implijet da vare ar Republik. Ar skoed kelc'hiek pe hirgelc'hiek e koad, evel ar c'hleze hir (spatha) zo savet diwar skouer armoù an Impalaeriezh uhel. Pep a ardamez a oa gant ar bagadoù soudarded hag a veze treset pe kizellet war o skoed. Ar goaf a gemeras lec'h ar pilum. Gallout a rae al lejionerien kas daredoù plomaet (plumbata) a veze renket e diabarzh ar skoed, war-dro 300, e lejion an Herculei hag en hini ar Jovii da skouer. Ar bragoù douget diouzh giz ar C'halianed hag ar C'hermaned a ziskouez levezon poblañs ar proviñsoù ha germanekadur an arme.

Niverennoù al lejionoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

An niverenn e sifroù roman roet d'ul lejion a c'hall bezañ forc'hellek. Da vare ar Republik roman e veze savet al lejionoù e-pad ar goañv da vrezeliñ e-doug an hañv ha divodet e vezent a-raok fin an hañv da gaout amzer da vediñ. Roet e veze un niverenn dezhe hervez an urzh ma oant savet. Ar memes lejion a c'halle eta kaout un niverenn disheñvel hervez ar bloaz. An niverennoù I da IV a veze miret evit al lejionoù renet gant ar gonsuled. Dindan an impalaeriezh e oa niverennet al lejionoù savet gant an impalaerien adalek « I ». Kalz nemedennoù a voe neoazh. Aogust e-unan a viras lejionoù kozh gant o niverenn urzh kozh. Vespasian a roas d'al lejionoù a grouas niverennoù lejionoù a oa bet divodet. Kentañ lejion Trajan he doa an niverenn XXX, rak 29 lejion a oa dija. A-wezhioù e oa div lejion gant ar memes niverenn d'ar memes mare. Abalamour da se e oa ouzhpennet ul lesanv cognomen pe un anv a verke orin al lejionerien (Italica = a orin eus Italia), pe ur bobl trec'het gant al lejion (Parthica = trec'h war ar Barted), pe anv an impalaer hag e gens, pa oa bet savet gant an impalaer e kaoz, pe evel ur merk a enor (Galliena, Flavia), (3) pe ur perzh eus al lejion (Pia fidelis = leal). An anv « Gemina » a veze roet d'ul lejion savet diwar div lejion all pe muioc'h c'hoazh pa oa bet kollet kalz soudarded en emgann. En testennoù, ar sifroù « 4 » ha « 9 » evit ober anv eus al lejionoù a veze skrivet « IIII » ha « VIIII » kentoc'h evit « IV » ha « VIIII (Adkins Adkins, Lesley. Handbook to Life in Ancient Rome, Sonlight Christian, 2004, (ISBN 0-8160-5026-0) pp. 55 ha 61).

Ofiserien[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Ofiserien uhel[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

  • Legatus legionis, a rene an holl lejion. Peurliesañ e veze ur senedour, anvet gant an impalaer, a oa komandant e-pad 3 pe 4 bloaz, daoust ma c'halle chom pelloc'h amzer. En ur broviñs roman ma ne veze ken a lejion, al legatus a oa ivez gouarnour hag er proviñsoù ma oa meur a lejion e oa ul legatus e pep lejion hag ar gouarnour a c'hourc'hemenne an holl(Daveoù a vank).

Arouezioù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Anvioù-lec'hioù deveret eus ar ger lejion[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Tokarn lejioner eus Drusenheim, Mirdi istorel Haguenau

E Breizh[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

E Kembre[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

E Spagn[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Notennoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

  1. A-raok ma vefe roet ar gwir keodedad da holl annezidi an impalaeriezh gant skrid-embann Caracalla e 212, d'an nebeutañ
  2. Sellet ouzh Goldsworthy, Adrian (2003). Complete Roman Army, pp 95-5; Holder, Paul (1980). Studies in the Auxilia of the Roman Army, pp 86-96; Elton, Hugh (1996), Frontiers of the Roman empire, pp 123. Sellet ouzh an daolenn er pennad "Auxiliaries (Roman military)" evit un diverradenn.