Kirgizeg : diforc'h etre ar stummoù
Neal (kaozeal | degasadennoù) |
Neal (kaozeal | degasadennoù) |
||
Linenn 111: | Linenn 111: | ||
|- |
|- |
||
| Я я||я||يا||Ya ya||/ja/, /jɑ/ |
| Я я||я||يا||Ya ya||/ja/, /jɑ/ |
||
|- |
|||
|} |
|||
====[[Fonologiezh]]==== |
|||
=====[[Vogalenn|Vogalennoù]]===== |
|||
{|class="wikitable" style="text-align:center;" |
|||
! rowspan=2| |
|||
!colspan=2 | [[Vogalenn a-raok|A-raok]] |
|||
!colspan=2 | [[Vogalenn a-dreñv|A-dreñv]] |
|||
|- style="vertical-align: center; font-size: x-small; height: 3em" |
|||
![[Rontder (yezhoniezh)|Plaen]] |
|||
![[Rontder (yezhoniezh)|Ront]] |
|||
![[Rontder (yezhoniezh)|Plaen]] |
|||
![[Rontder (yezhoniezh)|Ront]] |
|||
|- |
|||
![[Vogalenn serr|Serr]] |
|||
|i |
|||
|y |
|||
|ɯ |
|||
|u |
|||
|- |
|||
![[Vogalenn etre|Etre]] |
|||
|e |
|||
|ø |
|||
| |
|||
|o |
|||
|- |
|||
![[Vogalenn digor|Digor]] |
|||
| |
|||
| |
|||
|ɑ |
|||
|- |
|||
|} |
|||
=====[[Kensonenn|Kensonennoù]]===== |
|||
{| class="wikitable" style="text-align:center;" |
|||
! |
|||
![[Labial consonant|Labial]] |
|||
![[dental consonant|Dental/<br>alveolar]] |
|||
![[postalveolar consonant|Post-<br>alveolar]] |
|||
![[palatal consonant|Palatal]] |
|||
![[velar consonant|Velar]]/<br>[[uvular consonant|Uvular]] |
|||
|- |
|||
![[Nasal consonant|Nasal]] |
|||
|m |
|||
|n |
|||
| |
|||
| |
|||
|ŋ~ɴ |
|||
|- |
|||
![[Plosive consonant|Plosive]] |
|||
|p b |
|||
|t d |
|||
| |
|||
| |
|||
|k~q ɡ~ʁ |
|||
|- |
|||
![[Affricate consonant|Affricate]] |
|||
| |
|||
| |
|||
|tʃ dʒ |
|||
| |
|||
| |
|||
|- |
|||
![[Fricative consonant|Fricative]] |
|||
|f v |
|||
|s z |
|||
|ʃ |
|||
| |
|||
| |
|||
|- |
|||
![[Lateral consonant|Lateral]] |
|||
| |
|||
|l~ɫ |
|||
| |
|||
| |
|||
| |
|||
|- |
|||
![[Trill consonant|Trill]] |
|||
| |
|||
|r |
|||
| |
|||
| |
|||
| |
|||
|- |
|||
![[Approximant consonant|Approximant]] |
|||
| |
|||
| |
|||
| |
|||
|j |
|||
| |
|||
|- |
|- |
||
|} |
|} |
Stumm eus an 10 Gwe 2010 da 16:23
Kirgizeg (Кыргыз тили, kyrgyz tili, قىرعىز تىلى) | |
---|---|
Perzhioù | |
Komzet e : | Kirgizstan, Tadjikistan, Afghanistan, Sina (Xinjiang) |
Rannved : | Kreiz Azia |
Komzet gant : | 3,136,733 (1993) |
Renkadur : | goude 100 |
Familh-yezh : | Yezhoù turkek |
Statud ofisiel | |
Yezh ofisiel e : | Kirgizstan |
Akademiezh : | hini ebet |
Kodoù ar yezh | |
ISO 639-1 | ky |
ISO 639-2 | kir |
ISO 639-3 | |
Kod SIL | KIR |
Sellit ivez ouzh ar pennad Yezh. |
Ar c'hirgizeg, (Кыргыз тили, قىرعىز تىلى), a zo ur yezh a-orin turkek komzet e Kreiz Azia. Gant ar rusianeg ez eo ar c'hirgizeg unan eus div yezh kenofisiel Kirgizstan.
Komzet e vez ar c'hirgizeg gant tro-dro da 3 milion a dud e Kirgizstan, Sina, Afganistan, Kazac'hstan, Tadjikistan, Turkia hag Ouzbekistan.
Doare-skrivañ ha distagadur
Implijet e veze al lizherenneg arabek evit skrivañ ar c’hirgizeg betek ma oa bet krouet ar gentañ lizherenneg latin e 1927. Er bloavezhioù 1930 e oa bet lakaet da ofisiel al lizherenneg turkek unvan en Unvaniezh Soviedel, bet kemeret e lerc’h gant al lizherenneg kirillekda c’houde.
Hiziv e implijer div lizherenneg pennañ evit skrivañ ar c’hirgizeg hervez al lec’h:
- Al lizherenneg kirillek, implijet ez-ofisiel e Republik Kirgizstan;
- Al lizherenneg arabek, implijet ez-ofisiel e Sina e Prefeddi Emren Kizilsu hag e Prefeddi Emren Ili (Rannbarzh Emren Uigour Xinjiang).
Kirillek | Arabek | Latin (1928—1940) |
Distagadur (LFE) | |
А а | ا | A a | /ɑ/ | |
Б б | ب | B в | /b/, [w], [v] | |
В в | ۋ | V v | /v/ | |
Г г | گ ع* |
G g, Ƣ ƣ | /ɡ/ [ʁ] | |
Д д | د | D d | /d/ | |
Е е | ه | E e | /je/, /e/ | |
Ё ё | يو | Yo yo | /jo/ | |
Ж ж | ج | Ç ç (Ƶ ƶ adal 1938) | /dʒ/ | |
З з | ز | Z z | /z/ | |
И и | ى | I i | /i/ | |
Й й | ي | J j | /j/ | |
К к | ك ق* |
K k, Q q | /k/, [q], [χ] | |
Л л | ل | L l | /l/ | |
М м | م | M m | /m/ | |
Н н | ن | N n | /n/ | |
Ң ң | ڭ | Ŋ ŋ | /ŋ/ | |
О о] | و | O o | /o/ | |
Ө ө] | ۅ | Ɵ ɵ | /ø/ | |
П п | پ | P p | /p/ | |
Р р | ر | R r | /r/ | |
С с | س | S s | /s/ | |
Т т | ت | T t | /t/ | |
У у | ۇ | U u | /u/ | |
Ү ү | ۉ | Y y | /y/ | |
Ф ф | ف | F f | /f/ | |
Х х | ح | X x (H h kent 1938) | /χ/ (=/k/) | |
Ц ц | تس | Ts ts | /ʦ/ | |
Ч ч | چ | C c | /tʃ/ | |
Ш ш | ش | Ş ş | /ʃ/ | |
Щ щ | - | Şc şc | /ʃtʃ/, /ʃː/ | |
Ъ ъ | - | - | - | (talvoudegezh fonemek ebet: kavet e gerioù deuet eus yezhoù all nemetken) |
Ы ы | ы | ى | /ɯ/ | |
Ь ь | - | - | - | (talvoudegezh fonemek ebet: kavet e gerioù deuet eus yezhoù all nemetken) |
Э э | э | ه | E e | /e/ |
Ю ю | ю | يۋ | Yu yu | /ju/, /jy/ |
Я я | я | يا | Ya ya | /ja/, /jɑ/ |
Fonologiezh
Vogalennoù
A-raok | A-dreñv | |||
---|---|---|---|---|
Plaen | Ront | Plaen | Ront | |
Serr | i | y | ɯ | u |
Etre | e | ø | o | |
Digor | ɑ |
Kensonennoù
Labial | Dental/ alveolar |
Post- alveolar |
Palatal | Velar/ Uvular | |
---|---|---|---|---|---|
Nasal | m | n | ŋ~ɴ | ||
Plosive | p b | t d | k~q ɡ~ʁ | ||
Affricate | tʃ dʒ | ||||
Fricative | f v | s z | ʃ | ||
Lateral | l~ɫ | ||||
Trill | r | ||||
Approximant | j |
Yezhadur
Perzhioù hollek
Evel en holl yezhoù turkek:
- Yezh daspegel, reizh-tre he yezhadur
- Jener yezhadurel ebet
- Ger-mell ebet, daoust ha ma c’heller implijour an niverenn ‘’bir’’ (‘unan’) evit merkañ an unander amstrizh
- Digemm eo an anv gwan, lakaet dirak an anv, d.s. жаңы китап (‘levr nevez’, d.l.e ‘nevez levr’) kv. жаңы китаптар (‘levrioù nevez’)
- Implijet lerc’hennoù, d.s. сиз менен ('ganeoc'h', d.l.e. 'c'hwi gant')
An anv
An troadoù
Kemmañ a ra pep stumm hervez reolennoù an hesonerezh vogalennek hag an hesonerezh kensonennel/sandhi
- Merk ar genitivel/akuzativel н-:
- goude ur gensonenn mouzhiet, м, н, ң, р, л, з, й: н- > д-, d.s.:
- сөз (‘ger’) + нү > сөздү
- goude ur gensonenn divouezh: н- > т-, d.s.:
- куш (‘evn’) + нун > куштун
- Merk al lokativel/ablativel д-:
- goude ur gensonenn divouezh: д- > т-, d.s.:
- китеп (‘levr’) + де > китепте
- Merk al lokativel/ablativel г-:
- goude ur gensonenn divouezh: г- > к-, d.s.:
- өтүк (‘botez’) + гө > өтүккө
Troad | Stumm diazez | Stummoù gwirion | "bag" | "aer" | "kelorn" | "dorn" | "penn" | "holen" | "lagad" |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Nominativel | — | кеме | аба | челек | кол | баш | туз | көз | |
Genitivel | -NIn | -нын, -нин, -дын, -дин, -тын, -тин, -нун, -нүн, -дун, -дүн, -тун, -түн | кеменин | абанын | челектин | колдун | баштын | туздун | көздүн |
Dativel | -GA | -га, -ка, -ге, -ке, -го, -ко, -гө, -кө | кемеге | абага | челекке | колго | башка | тузга | көзгө |
Akuzativel | -NI | -ны, -ни, -ды, -ди, -ты, -ти, -ну, -нү, -ду, -дү, -ту, -тү | кемени | абаны | челекти | колду | башты | тузду | көздү |
Lokativel | -DA | -да, -де, -та, -те, -до, -дө, -то, -тө | кемеде | абада | челекте | колдо | башта | тузда | көздө |
ablativel | -DAn | -дан, -ден, -тан, -тен, -дон, -дөн, -тон, -төн | кемеден | абадан | челектен | колдон | баштан | туздан | көздөн |
Al liester
Al lostger –lV4r eo merk al liester. Kemmañ a ra e stumm resis hervez reolennoù an hesonerezh vogalennek hag an hesonerezh kensonennel/sandhi
- Achuet gant ur vogalenn, /r/ pe /y/: -lV4r, d.s.:
- уя (‘neizh’) > уялар
- сиңди (‘c’hoar henañ’) > сиңдилер
- шайлоо (‘dilennadeg’) > шайлоолор
- төө (‘kañval’) > төөлөр
- анжир (‘fiezenn’) > анжирлер
- кыргый (‘sparfell’) > кыргыйлөр
- Achuet gant ur gensonenn mouezhiet, /l/, /n/, /m/, /ŋ/: -dV4r, d.s.:
- көз (‘lagad’) > көзлөр
- жил (‘bloaz’) > жилдер
- жол (‘hent’) > жолдор
- сөөл (‘morailh’) > сөөлдөр
- түн (‘noz’) > түндөр
- Achuet gant ur gensonenn divouezh: -tV4r, d.s.
- бак (‘liorzh’) > бактар
- кесек (‘moudenn’) > кесектер
- топ (’boulenn’) > топтор
- бөбөк (‘babig’) > бөбөктөр
Ar verb
Raganvioù
Unander | Liester | ||
---|---|---|---|
Kirgizeg | Kirgizeg | ||
Мен | (Me) | Биз | (Ni) |
Сен | (Te, unander) | Силер | (C’hwi, liester ‘te’) |
Сиз | (C’hwi, unander) | Сиздер (Sizder) | (C’hwi, liester) |
Ал | (Eñ, Hi) | Алар | Int |
Dibennoù personel boas
Raganv-gourRaganv]] | Verb-stagañ | Amzer-vremañ | Perc’hennañ | Amzer dremenet | Doare-gourc’hemmen | |
---|---|---|---|---|---|---|
1añ, unan. | мен | -mIn | -mIn | -(I)m | -(I)m | -AyIN |
2l, unan. (T)) | сен | -sIŋ | -sIŋ | -(I)ŋ | -(I)ŋ | —, -GIn |
2l, unan. (V)) | сиз | -sIz | -sIz | -(I)ŋIz | -(I)ŋIz | -GIlA |
3de, unan. | ал | — | -t | -(s)I(n) | — | -sIn |
1añ, lies. | биз | -BIz | -BIz | -(I)bIz | -(I)K | -AyIK |
2l, lies. (T)) | силер | -sIŋAr | -sIŋAr | -(I)ŋAr | -(I)ŋAr | |
2l, lies. (V)) | сиздер | -sIzdAr | -sIzdAr | -(I)ŋIzdAr | -(I)nIzdAr | |
3de, lies. | алар | — | -(I)şAt | -(s)I(n) | — | -sIn, -IşsIn |
Keñveriadenn gant ar yezhoù turkek all
Tost a-walc'h eo stumm ar gerioù a orin turkek rik implijet gant an eil yezh turkeg hag eben alies, da skouer:
Language | 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Hendurkeg | bir | iki | üç | tört | biş | altı | yidi | sekiz | tokuz | on | |
Altaieg | ноль nol' |
бир bir |
эки eki |
ÿч üç |
тöрт tört |
бeш beş |
алты altı |
jeти ceti |
сегиc segis |
тогуc togus |
oн on |
Azereg | sıfır | bir | iki | üç | dörd | beş | altı | yeddi | səkkiz | doqquz | on |
Bachkireg | ноль nol |
бер ber |
ике ike |
өс ös |
дүрт dürt |
биш biş |
алты altı |
ете yete |
һигеҙ higeź |
туғыҙ tuğıź |
ун un |
Barabaeg | bir | iki | üts | tört | pəş | alttı | yədi | səkiz | toğiz | on | |
C'hakaseg | пip pir |
ікi iki |
үc üs |
төpт tört |
пиc pis |
алты altı |
читi çiti |
cигic sigis |
тoғыc toğıs |
oн on | |
C'halajeg | bii | äkki | üüç | töört | beeş | alta | yeetti | säkkiz | toqquz | oon | |
Dolganeg | биир biir |
икки ikki |
үс üs |
түөрт tüört |
биэс bies |
алта alta |
hэттэ hette |
агыс agıs |
тогус togus |
уон uon | |
Gagaouzeg | sıfır | bir | iki |
üç |
dört |
beş |
altı |
yedi |
sekiz |
dokuz |
on |
Kachkaeg | bir | iki | üç | dört | beş | altı | yedi | sekiz | dokuz | on | |
Karachayeg-balkareg | ноль nol |
бер ber |
эки eki |
юч üç |
тёрт tört |
беш beş |
алты altı |
джети djeti |
сегиз segiz |
тогьуз toğuz |
он on |
Karakalpakeg | нол nol |
бир bir |
эки eki |
үш u'sh |
төрт to'rt |
бес bes |
алти alti |
жети jeti |
сегиз segiz |
тоғиз tog'iz |
он on |
Kazakeg | нөль nöl' |
бір bir |
екі eki |
үш üş |
төрт tört |
бес bes |
алты altı |
жеті jeti |
сегіз segiz |
тоғыз toğız |
он on |
Kirgizeg | нөль nöl' |
бир bir |
эки eki |
үч üç |
төрт tört |
беш beş |
алты altı |
жети jeti |
сегиз segiz |
тогуз toguz |
он on |
Kirgizeg Fuyü | bir | igi | üş | durt | biş | altı | çiti | sigis | doğus | on | |
Koumikeg | ноль nol |
бир bir |
эки iki |
уьч üç |
доьрт dört |
беш beş |
алты altı |
етти yetti |
сегиз segiz |
тогъуз toğuz |
он on |
Krimtchakeg | bir | eki | üç | dort | beş | altı | yedi | sekiz | tokuz | on | |
Ouigoureg | نۆل нөль nöl |
بىر бир bir |
ىككى икки ikki |
ئۈچ үч üq üç üch |
تۆت төт töt |
بەش bex beş bésh |
ئالتە алте alte alté |
يەتتە йетте yette yétté |
سەككىز секиз sekkiz |
توققۇز тоққуз toķķuz toqquz |
ون он on |
Ouzbekeg | нол, сифр nol, sifr |
бир bir |
икки ikki |
уч uch |
тўрт to'rt |
беш besh |
олти olti |
етти yetti |
саккиз sakkiz |
тўққиз to'qqiz |
ўн o'n |
Tatareg | ноль nol |
бер bir |
ике ike |
өч öç |
дүрт dürt |
биш biş |
алты altı |
җиде cide |
сигез sigez |
тугыз tuğız |
он on |
Tatareg Krimea | bir | eki | üç | dört | beş | altı | yedi | sekiz | doquz | on | |
Tchagataieg | bir | iki | üç | tört | beş | altı | yeti | sekiz | toquz | on | |
Tchouvacheg | ноль nol' |
пӗр pĕr |
ик ik |
виҫ viś |
тӑват tăvat |
пилӗк pilĕk |
улт ult |
ҫич śiç |
сакӑр sakăr |
тӑхӑр tăxăr |
вун vun |
Tofaeg | бipәә birәә |
иъhи ìhi |
үш üş |
дөрт dört |
бeш beş |
aълты àltı |
чедi çedi |
ceъhec sèhes |
тоъhoc tòhos |
он on | |
Turkeg | sıfır | bir | iki | üç | dört | beş | altı | yedi | sekiz | dokuz | on |
Turkeg otomanek | bir | eki | üç | tört | bəş | altı | jəti | səqiz | toquz | on | |
Turkmeneg | нол nol |
бир bir |
ики iki |
үч üç |
дөрт dört |
бәш bäş |
алты alty |
еди ýedi |
секиз sekiz |
докуз dokuz |
он on |
Tuvaeg | ноль / тик nol' / tik |
бир bir |
ийи iyi |
үш üş |
дөрт dört |
бeш beş |
алды aldı |
чеди çedi |
сес ses |
тос tos |
он on |
Yakouteg | ноль nol |
биир biir |
икки ikki |
үс üs |
түөрт tüört |
биэс bies |
алта alta |
сэттэ sette |
аҕыс ağıs |
тоҕус toğus |
уон uon |
Gwelet ivez
Levrlennadurezh
- (fr) Dor, R. (2004) Parlons kirghiz, Manuel de langue, orature et littérature kirghizes, Pariz: L'Harmattan (ISBN: 2-7475-6460-6)
- (tk) Aksu, N. & Işık, A. 1997. Türkiye türkçösü-Kırgız türkçösü Sözdügü [Geriadur turkeg Turkia-turkeg Kirgizek]. Istanbul: Millî Eğitim Basımevi
- (tk) Ardakoç, N. (2005) Modern Türk Dilleri Seyahat ve Kunuşma Kılavuzu, Istanbul: Geçit
Liammoù diavaez
|
Porched ar yezhoù hag ar skriturioù Adkavit pennadoù Wikipedia a denn d'ar yezhoù. |