Lizherenneg ar brezhoneg : diforc'h etre ar stummoù
astenn ha dave |
|||
Linenn 1: | Linenn 1: | ||
'''[[Lizherenneg]] ar [[brezhoneg]]''' |
'''[[Lizherenneg]] ar [[brezhoneg]]''' zo bet kemmet meur a wech en istor, hervez ar [[geriadur|c'heriadurourien]] hag ar [[yezhadur]]ourien. |
||
:Er {{XVIIvet kantved}} ez eo bet degaset al [[lizherenn]] [[c'h]]. |
|||
:En {{XIXvet kantved}} ez eo bet degaset implij a-vras al lizherenn [[k]] e-lec'h ''c'' ha ''q(u)'' ; betek neuze ne veze implijet nemet nebeut dirak ''e'' hag ''i'', aliesoc'h dirak ''n'' ("knech"), ha tost bepred evit ''ker'' ("kêr") hag un nebeud gerioù all<ref>[[Arzel Even]], ''[[Istor ar yezhoù keltiek]]'', [[Hor Yezh]], 1987, p. 118.</ref>. |
|||
⚫ | |||
*en {{XXvet}} kantved |
|||
⚫ | |||
**eo bet addegaset al lizherenn [[c]] . |
|||
==Lizherenneg ar Gonideg== |
==Lizherenneg ar Gonideg== |
||
Meneget eo e |
Meneget eo e [[1838]] er ''[[Grammaire celto-bretonne]]'' savet gant [[Yann-Frañsez ar Gonideg]]<ref>Le Gonidec, Jean-François-Marie-Maurice-Agathe. ''Grammaire celto-bretonne''. Paris : H. Delloye, 1838 [https://archive.org/details/grammaireceltobr00legouoft/page/n53/mode/2up?view=theater p. 1].</ref> hag a voe embannet kevret gant an ''[[Dictionnaire Breton-Français]]'', gant ur rakskrid savet gant [[Kervarker]]. |
||
{| align="center" |
|||
|+ Lizherenneg Ar Gonideg, 1838 |
|||
|- |
|||
| '''A, B, K, D, E, F, G, H, CH, C'H, I, J, L, M, N, O, P, R, S, T, U, V, W, Z''' |
|||
|} |
|||
*Merkit n'eus '''Y''' ebet el lizherenneg-se. Hervez ar yezhadurour ez eus 6 [[vogalenn]] e brezhoneg : ''a'', ''e'', ''i'', ''o'', ''u'' ha '''''w'''''. |
|||
Linenn 20: | Linenn 23: | ||
|} |
|} |
||
==Lizherenneg Hemon-Huon-Favereau== |
==Lizherenneg Hemon-Huon-Favereau== |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
{| class="wikitable centre" |
{| class="wikitable centre" |
||
|+ Lizherennoù lizherenneg ar brezhoneg |
|+ Lizherennoù lizherenneg ar brezhoneg |
Stumm eus an 24 Her 2023 da 08:16
Lizherenneg ar brezhoneg zo bet kemmet meur a wech en istor, hervez ar c'heriadurourien hag ar yezhadurourien.
- Er XVIIvet kantved ez eo bet degaset al lizherenn c'h.
- En XIXvet kantved ez eo bet degaset implij a-vras al lizherenn k e-lec'h c ha q(u) ; betek neuze ne veze implijet nemet nebeut dirak e hag i, aliesoc'h dirak n ("knech"), ha tost bepred evit ker ("kêr") hag un nebeud gerioù all[1].
- En XXvet kantved ez eo bet degaset ar zh, ha n'emañ ket e lizherenneg ebet, ha koulskoude e vez sellet outi evel ul lizherenn gant tud zo, er c'hoari skrabell da skouer ; er c'hnatved-se ivez ez eo bet addegaset al lizherenn c.
Lizherenneg ar Gonideg
Meneget eo e 1838 er Grammaire celto-bretonne savet gant Yann-Frañsez ar Gonideg[2] hag a voe embannet kevret gant an Dictionnaire Breton-Français, gant ur rakskrid savet gant Kervarker.
A, B, K, D, E, F, G, H, CH, C'H, I, J, L, M, N, O, P, R, S, T, U, V, W, Z |
- Merkit n'eus Y ebet el lizherenneg-se. Hervez ar yezhadurour ez eus 6 vogalenn e brezhoneg : a, e, i, o, u ha w.
A a | B b | K k | D d | E e | F f | G g | H h | Ch c | C'h c'h | I i | J j | L l | M m | N n | O o | P p | R r | S s | T t | U u | V v | W w | Y y | Z z |
Lizherenneg Hemon-Huon-Favereau
Setu amañ al lizherenneg a zo e Geriadur Hemon-Huon ha Geriadur Favereau e 2011, hag abaoe ar bloavezhioù 1980.
A a | B b | Ch c | C'h c'h | D d | E e | F f | G g | H h | I i | J j | K k | L l | M m | N n | O o | P p | R r | S s | T t | U u | V v | W w | Y y | Z z |
Met urzhioù all zo bet a-raok, hag a zo bet abaoe.
An urzh ABK
Ar memes lizherennoù a gaver en un urzh all e Yezhadur bras ar brezhoneg, gant Frañsez Kervella :
A a | B b | K k | D d | E e | F f | G g | H h | Ch ch | C'h c'h | I i | Y y | J j | L l | M m | N n | O o | P p | R r | S s | T t | U u | V v | W w | Z z |
An urzh-se ivez a veze kavet
- e Geriadur Roparz Hemon, ha war an urzh-se e oa diazezet an anv ABK.
- e Grammaire Bretonne Per Trepos.
An urzh ABC
Ul lizherenn ouzhpenn, c, a zo bet lakaet e Geriadur an Here e 1995, hag an urzh a zo neuze:
A a | B b | C c | Ch ch | C'h c'h | D d | E e | F f | G g | H h | I i | J j | K k | L l | M m | N n | O o | P p | R r | S s | T t | U u | V v | W w | Y y | Z z |
Hep ch na c'h
Un urzh all zo c'hoazh, gant c met hep ch na c'h, e-barzh La grammaire bretonne pour tous, gant Eugène Chalm.
A a | B b | C c | D d | E e | F f | G g | H h | I i | J j | K k | L l | M m | N n | O o | P p | R r | S s | T t | U u | V v | W w | Y y | Z z |
Deskadurezh
En deskadurezh n'eus urzh ofisiel ebet. Koulskoude ez eus bet kaoz da ober unan e Diwan, a vefe goulennet digant ar skolaerien implij. E 2023 n'eo ket graet c'hoazh
2023
Embannet ez eus ul lizherenneg gant Bannoù-Heol.
Notennoù ha daveennoù
- ↑ Arzel Even, Istor ar yezhoù keltiek, Hor Yezh, 1987, p. 118.
- ↑ Le Gonidec, Jean-François-Marie-Maurice-Agathe. Grammaire celto-bretonne. Paris : H. Delloye, 1838 p. 1.