Arzhel

Arzhel, pe Armael, pe Armel, a oa un den a iliz a veve e Breizh e VI^vet kantved.

Etre istor ha mojenn

Ur priñs brezhon e oa, ganet e kreisteiz Kembre e-tro ar bloaz 482. Unan eus mibien ar roue Hywel fab Emyr Llydaw e vije bet. Treuziñ a reas ar mor gant un nebeud kompagnuned da vont da Arvorig ha dilestrañ a reas e 518 en un aber anvet bremañ Aber-Ildud.
Mont a reas pelloc’h en douaroù da sevel ur manati en ul lec’h deuet da vezañ Plouarzhel, e Bro-Leon. E Breizh Vihan e voe savet gantañ meur a iliz ha meur a abati, en Erge Vihan e-kichen Kemper, e Plouharnel (Plarnel) hag e Sant-Armael e Bro-Wened, e Ploermael hag e Sant-Armael-ar-Gilli e Breizh-Uhel.
Mont a reas ivez da lez ar roue frank Childebert Iañ a oa e Pariz. Seizh vloaz e chomas e lez ar roue, hag eno e pareas, war a lavarer, unan dall hag unan kamm. Kontañ a reer ivez e voe trec’het gantañ un aerouant a sponte an dud e Breizh-Uhel. Beuzet e voe an euzhvil gantañ er stêr Sec'h. En em dennañ a reas en e vanati, e Sant-Armael-ar-Gilli, war-dro fin e vuhez. Eno e varvas e 552 hervez lod, pe e 570 hervez lod all.

Pedet e vez a-enep ar sec'hor ha sant patrom aluzenerien an ospitalioù eo ivez. D’ar 16 a viz Eost e vez goueliet.

Anv-badez

Dont a ra an anv Arzhel eus ur stumm kozh Artmael (Arthfael e kembraeg, Armagilus pe Artmaglus e latin), savet diwar an div elfenn arzh, al loen, ha mael, « priñs ». Troet e oa Artmael da Armel e yezh Gwened hag e galleg.
Anavezet eo an anvioù Arzela hag Armelle roet d'ar merc'hed. Tud brudet :

Arzel Even, yezhour
Armel Morgant, kazetenner
Armel Beaufils, kizeller
Armel de Wismes, istorour
Armel ar Sec'h-Keraod, livourez
Armel Le Cleac'h, merdeer

Anv-tiegezh

Un anv-familh anavezet, e Bro-Leon dreist-holl, eo Arzhel ivez.

Alfoñs Arzel (1927-2014), politikour breizhat, brudet abalamour d'ar stourm diwar-benn afer an Amoco Cadiz
François Arzel (1921-1944), rezistant
Gildas Arzel (g. e 1961), kaner-sonaozer, gitarour
Nolwenn Arzel (g. e 1984), telennourez

Levrlennadur

Henri Poisson, La vie de saint Armel, 1958
Louis-Auguste Bosseboeuf, Vie de saint Armel, religieux de l’Angleterre et de la Bretagne, 1918
Joseph Macé, Saint Armel (les saints de la Bretagne), 1910
Sigismond Ropartz, La légende de saint Armel, mise en vers français, sous forme de tragédie par Messire Baudeville, 1855

Liammoù diavaez

Early British Kingdoms: St. Armel (saozneg)
Mojenn Arzhel hag an aerouant (galleg)
Blog André-Yves Bourgès (galleg)
La vie de saint Armel ou Arzel, tennet eus La vie des saints de la Bretagne Armorique, gant Albert Le Grand (galleg)