Osiris

Osiris
Doueed egipt
Egyptian - Osiris, Lord of the Dead - Walters 22207 - Three Quarter
Osiris gant ar C'hurun Atef hag an Arouezioù ar faraoned.
Elfennoù
Anv(ioù) all	Ousir, Ounennefer, Khenty-Imentyou, Wesir
Anv dre ar skritur kozh
Treuskrid	Wsjr
Karg kentañ	Doue "Ar Bed goude ar vuezh" (Bed Osiris), Faraon
Doare Skeudenniñ	Den-Momi
Eil lodenn	Isis ha Khentamentiou da kensikour
Azeul
Lec'h azeuliñ	Henegipt
Templ	Abidos
Lec'hioù penn oferennañ	Eliopolis
Familh
Tad	Geb
Mamm	Nout
Breur ha c'hoar	Isis, Nephtys, Seth
Kentañ pried	Isis
- Bugale	Horus
Eil pried	Nephtys
- Bugale	Anubis
Arouezioù
Arouezioù	Baro postich, Bazh Eqa, Nekhekh, Kurun Atef, Peul Djed
Loen	Loen Seth
Liv(ioù)	Du (Marv) ha Gwer (Adsav)

Ur beleg eus Osiris. Aotennet pizh eo, ha derc'hel a ra gant evezh ul lestr kanope eus Osiris gant erien e doga. Egipt Ptolemaek. Iañ kantved goude J.-K.

Delwenn dibar eus Osiris

Doue egiptat ar vuhez, ar marv hag ar strujusted eo Osiris. N'eo ket hepken roue ar Re Varv ha barner madelezhus an anaon. Gwarantiñ a ra buhez an anaon er bed dindanzouar. Mab henañ an Douar Geb hag an Oabl Nout eo hag ezel eus navad bras doueed Iounou (Heliopolis).

Ar piler Djed eo e arouez. Diskouez a reer anezhañ gant ar barv faos, ar vazh Heka, ar freilh (Nec'hec'h) hag ar gurunenn anvet Atef.

E skridoù ar piramidennoù e oa hevelebekaet ar roue marv ouzh Osiris. Da vare ar Grennimpelaeriezh avat ar faraon n'eo ket ken an hini nemetañ da ziraez an divarvelezh : kement den marv a c'hall bezañ degemeret er vuhez peurbadus ha dont evel se heñvel ouzh Osiris.

Orin e anv

Dont a ra an anv Osiris eus ar gresianeg. Ousir pe Asir e oa e anv egiptat n'oad ket bet gouest da lenn a-raok an XIXet kantved. Kavout a reer e anv skrivet ws-ir pe os-ir e Hieroglifoù abalamour ma ne vez ket skrivet ar vogalennoù gant ar skrivadur hieroglifek. Meur a vartezeadenn zo bet graet diwar-benn ster an anv-se. Troet eo bet « ousir » gant « Tron al lagad » (hini an heol?). Bev eo c'hoazh an anv-se e kopteg dindan ar stumm « Ousire ». Sterioù all a c'hallfe bezañ « Lagad galloudus », « An hini a ra e dron », « Sez ar galloud », ha kement zo.
Graet e veze ivez Ounen-Néfer anezhañ (« An hini zo brav da viken ») ha Khenty-Imentyou (« An hini zo e penn Kornogiz », da lâret eo an anaon).

Mojenn Osiris

Hervez ar mojennoù e teskas d'an dud penaos labourat an douar hag e tilamas an antropofagiezh. sevel a reas an temploù hag ar c'hêrioù kentañ.
Lezennoù reizh a roas d'e bobl hag e kelennas dezhi skiant an urzh hollvedel, eeun gwir ha reizh anvet Maat.

Mont a reas da zegas ar sevenadur da vroioù all, heuliet gant Tot hag Anubis hag e lezas e wreg e penn ar vro.
Goude bezañ deut a-benn da seveniñ ar bed a-vezh gant ar c'han hag ar sonerezh e teuas en-dro d'e rouantelezh.
E vreur gevell Seth en doa gwarizi outañ hag en doa c'haont d vezañ roue en e lec'h. Marteze ivez en doa droug ouzh e vreur abalamour m'en doa kousket hemañ gant e wreg Neftis ha m'o doa enghentet Anubis.
E-pad ar banvez a oa aozet evit festañ distro an doue Osiris e kavas an dro da lazhañ anezhañ. Lakaat a reas sevel un arc'h dispar, dezhañ ment Osiris. E-pad ar banvez e kiniga neuze profañ an arc'h-se d'an hini a c'hallfe gourvez ennañ ha stekiñ ouzh ar speurennoù. Un taol esae a reas ar gouvidi an eil war-lerc'h egile met ne zegouehze e vent ouzh den ebet. En Diwezh e teuas tro Osiris a gave plijus ar c'hoari-se. Met ur wezh ma oa aet klok e-barzh, Seth hag ar gbalerien all ha serriñ dor an arc'h ha tachañ anezhañ ken e vougas ar roue e-barzh. Ur wezh kaset an torfed da benn e oa stlapet an arc'h deuet da vezañ un arched en Nil.

Pa glevas ar c'heloù, Isis a oa rannet he c'halon. Dispenn a reas he dilhad ha troc'hañ he blev kaer. Ha hi ha klask adkavout arched he fried. Dont a reas a-benn da gavout anezhañ hag e kuzhas anezhañ en ur wern, met Seth a gavas anezhañ d'e dro en ur jiboesa. Evit bezañ sur da gaout an dizober eus ar c'horf e tispennas anezhañ e 14 tamm a strewas dre ar vro a-bezh.
Isis ne gollas ket kalon ha gant sikour he c'hoar Neftis e teuas a-benn d'adkavout holl an tammoù, an eil war-lerc'h egile, war-bouez ar c'halc'h a voe lonket gant ur pesk marlonk eus an Nil. Aozañ a reas unan nevez gant pri ha gant skoazell Anubis e lurellas hag e valzamas ar c'horf, hag Osiris a zasorc'has. Gallout a reas neuze reiñ ur mab dezhi : an doue Horus.

Diskaret e oa Seth gant Horus goude se ha lezvarn an doueed a roas dezhañ tron Egipt, dezhañ da gemer lec'h e dad evel Faraon.

Adsavet gant lidoù ar valzamerezh e teuas Osiris da vezañ ar c'hentañ balzamegenn : Ounen-Nefer (« An hini zo brav da viken ») abalamour ma oa gwarezet diouzh ar vreinadurezh ha ma teue d'ar vuhez en-dro evel an Nil goude pep dic'hlann. Deuet da vezañ doue ar Re Varv hag aotrou ar bed dindanzouar e tifraostas parkeier strujus en e rouantelezh : Parkeier Ialou.
Abaoe emañ e penn lezvarn an doueed, pa vez pouezet kalon an hini marv, dindan ar stumm a anavezomp : kroaziet e zivrec'h gantañ war e vruched, balzamet ha gwisket gant ul lienenn lin na lez nemet e benn hag e zaouarn noazh er-maez, ar gurunenn Atef gantañ war e benn, o terc'hel arouezioù e rouantelezh war bed ar "Gornogiz", ar Re Varv. Barner meur an anaon, e ro dezhe ar vuhez peurbadus pe e kondaon anezhe da zianadiñ.

Kehelerezh Osiris

Un niver a lec'hioù azeulerezh a oa. C'hwezek nom a embanne kaout ur releg. Ar re bouezusañ a oa Abidos, en Egipt-uhel, e lec'h ma veze miret ur relegouer, ennañ penn an doue sañset, ha Bousiris e delta an Nil.
En Abidos e oa bez ar roue Djer, ur faraon eus ar c'hentañ rummad rouaned. Kemeret e oa goude evit bez Osiris. Sethi 1añ a lakaas sevel ur volz-eñvor war batrom ar bez-se e-kichen an templ savet gantañ war hent pirc'hirinaj ar gêr santel-se.

Abidos a oa anezhi an nor a gevree ar bed dindanzouar gant hini ar Re Vev ha lec'h ar "Brosesion Vras" bloaziek. Bep bloaz, d'ar pevare miz eus an dour-beuz, e veze tennet an doue eus e dempl en e skaf Nechemet. Treuziñ a rae neuze al leurenn vras m'en em ganne e feizidi ha dalc'hidi Seth. Degouezhet e lec'h sakr Peker e veze diskennet e bez Djer, dasorc'het ha ambrouget betek e dempl gant lid ha levenez.

Anavezet eo bet bezioù all eus Osiris, en o zouez hini Gizeh, dizoloet nevez zo, hini Philae, war un enezenn tost da dempl bras Isis, re Denderah ha Karnak. Re all c'hoazh zo testeniekaet e skridoù istorourien eus an Henamzer evel Herodotos en deus bizitet unan e Sais.

Levrlennadur

• Istor-Geografiezh 6vet, TES, 2001
• Istor, 6vet klas, Eil Derez Diwan, 1990