Mont d’an endalc’had

Isabelle de Charrière

Eus Wikipedia
Isabelle de Charrière
den
Rann eusCanon of Dutch Literature (2002, MNL) Kemmañ
Reizh pe jenerplac'h Kemmañ
Bro ar geodedouriezhProviñsoù-Unanet, Suis Kemmañ
Anv e yezh-vamm an denIsabelle de Charrière Kemmañ
Anv ganedigezhIsabella Agneta Elisabeth van Tuyll van Serooskerken Kemmañ
Anv-bihanIsabelle, Agneta, Elisabeth Kemmañ
Anv-familhTuyll, de Charrière Kemmañ
LesanvBelle de Zuylen, Abbé de la Tour Kemmañ
Deiziad ganedigezh20 Her 1740 Kemmañ
Lec'h ganedigezhZuylen Castle Kemmañ
Deiziad ar marv27 Kzu 1805 Kemmañ
Lec'h ar marvColombier Kemmañ
TadDiederik Jacob van Tuyll van Serooskerken Kemmañ
MammJacoba Helena de Vicq Kemmañ
PriedCharles Emmanuel de Charrière de Penthaz Kemmañ
GodparentMaria Catharina van Tuyll van Serooskerken Kemmañ
Yezh vammgalleg, nederlandeg Kemmañ
Yezhoù komzet pe skrivetgalleg, alamaneg, saozneg, nederlandeg Kemmañ
Yezh implijet dre skridgalleg, saozneg, nederlandeg Kemmañ
Lec'h labourColombier, Geneva, Pariz, Zuilen Kemmañ
Diellaouet gantCantonal library and library of the university of Lausanne Kemmañ
Statud e wirioù aozerAr gwirioù aozer ne dalvezont ket ken Kemmañ

Isabella Agneta Elisabeth van Tuyll van Serooskerken, anavet dre he anv pried, [Madame] Isabelle de Charrière (Utrecht, 20 a viz Here 1740Colombier, 17 a viz Kerzu 1805) a oa ur skrivagnerez izelvroat ha suis. Belle van Zuylen, Belle de Zuylen, Zélide hag Abbé de la Tour a implijas da anvioù-pluenn.

Brudet eo bremañ a-drugarez d'he lizheroù ha d'he romantoù, petra bennak ma skrivas ivez flemmskridoù, sonerezh ha pezhioù-c'hoari. Dedennet-bras e oa gant kevredigezh ha politikerezh he amzer, ha da bouezus e vez lakaet he labourioù a-zivout an Dispac'h gall.

Ganet e voe e kastell Zuylen e-kichen Utrecht, merc'h henañ Jacoba Helena de Vicq (1724-1768 ha Diederik Jacob van Tuyll van Serooskerken (1707-1776), unan eus koshañ tiegezhioù ar Seizh Proviñs.

E 1750, oadet a 10 vloaz, e voe kaset da Geneva da chom a-gevret gant he gouarnerez Jeanne-Louise Prevost, a voe he c'helennerez adalek 1746 betek 1753. Dre Suis ha Bro-C'hall e veajjont o div e-pad bloaz, ken e rankas Isabella addeskiñ izelvroeg pa zistroas d'ar gêr. Ar galleg avat a chomas he yezh vuiañ-karet e-pad an nemorant eus he buhez, ar pezh a c'hall displegañ perak e veze nebeut anavezet he oberennoù en he bro.

Desketoc'h eget an darn vuiañ eus merc'hed he amzer e oa, a-drugarez da spered digor he zud ; ganto e voe lakaet da studiañ ar matematik, ar fizik, al latin, an alamaneg, an italianeg hag ar saozneg. Adalek 1790 e stagas da studiañ ar sonerezh gant ar sonaozour italian Niccolò Antonio Zingarelli (1752-1837)[1].

E 1754, hag hi 14 vloaz, e vagas karantez ouzh ar c'hont polonat Peter Dönhoff ; pa ne oa ket hennezh dedennet ganti e tec'has an dimezell eus Utrech e-pad 18 miz[2]

Dimeziñ a eure e 1771, oadet a 31 bloaz, d'ar suis Charles-Emmanuel de Charrière de Penthaz (17351808), a oa bet kelenner d'he breur Willem René ; adalek neuze e voe anavet evel Madame Isabelle de Charrière. E Colombier e kanton Neuchâtel en em stalias ar c'houblad, a dremenas amzer e Geneva hag e Pariz.

Gant kalz tud e kenskrivas Isabelle de Charrière a-hed he buhez. E 1760, hag hi 20 vloaz, e kejas ouzh an ofiser suis David-Louis Constant d'Hermanches (1722-1785) ; goude kejet gantañ un eil gwech e 1762 e stagas da genskrivañ gantañ dre guzh, ar pezh a reas e-pad 15 vloaz, pa oa-hi dimezet dija neuze. Gant ar skrivagner skosat James Boswell (1740-1795), a rae Zélide anezhi, e kenskrivas ivez e-pad meur a vloaz, betek ma c'houlennas ar Skosad he dorn digant he zad, a nac'has an dimeziñ.

E 1786 e kejas Isabelle de Charrière ouzh Benjamin Constant e Pariz ; eno e skrivjont a-grevret ur romant lizheriek hag e stagjont da genskrivañ, ar pezh a badas betek diwezh buhez ar skrivagnerez.

Romantoù, flemmskridoù, pezhioù-c'hoari, bzhonegoù ha sonerezh a ya da ober oberennoù Isabelle de Charrière ouzhpenn d'he lizheroù. An arvar war ar relijion, an noblañsoù ha desavadur ar merc'hed eo an dodennoù pennañ.

E 1762 e skrivas un emboltred, Portrait de Mlle de Z., sous le nom de Zélide, fait par elle-même.

E 1763, pa oa 23 bloaz, e voe embannet he romant kentañ, Le noble, conte moral, a zo ur flemmskrid a-zivout an noblañsoù ; disin e oa, hogen buan e voe kavet piv e oa an aozerez, hag he zud a dennasal levr eus ar c'henwerzh.

Daou romant lizheriek a voe embannet e 1784 : Lettres neuchâteloises ha Lettres de Mistriss Henley publiées par son amie. E 1788 e teuas er-maez e flemmskridoù kentañ a-zivout stad politikel an Izelvroioù, Bro-C'hall ha Suis.

Peogwir e kare oberennoù ar prederour Jean-Jacques Rousseau e sikouras gant embannadur dalif e levr Confessions e 1789. D'ar mare-se e skrivas-hi flemmskridoù diwar-benn ar prederour : Éclaircissemens relatifs à la publication des « Confessions » de Rousseau (1790).

Kalzik noblañsoù gall a dec'has da Neuchâtel a-c'houde an Dispac'h ; daoust dezhi kavout mignoned en o metoù ez embannas Isabelle de Charrière meur a flemmskrid a-zivout o emzalc'h, pa gave dezhi n'o devoa desket netra digant an emsavadeg.

Meur a bezh sonerezh a voe aozet ganti ; 25 pezh hepken zo deuet betek ennomp, a zo bet embannet e levrenn 10 he Œuvres complètes. Ne voe respont ebet digant Mozart d'al levrig he devoa kaset dezhañ evit ur pezh anvet Les Phéniciennes diwar Seneca ar Yaouankañ pe Euripides ; n'eus oberenn ebet anvet Les Phéniciennes pe Die Phönikerinnen er c'hatalog Köchel (Köchelverzeichnis, KV)[3].

Golo Le noble, conte moral, 1763
  • Portrait de Mll de Z., sous le nom de Zélide, fait par elle-même, 1762
  • Le Noble. Conte moral, 1763
  • Lettre sur les opérations militaires en Corse, 1768
  • Lettres neuchâteloises, 1784
  • Lettres de Mistriss Henley publiées par son amie, 1784
  • Lettres écrites de Lausanne, 1785
  • Caliste ou continuation de Lettres écrites de Lausanne, 1787
  • Examen de la tragédie d'Électre, 1787
  • Bien-né. Nouvelles et anecdotes. Apologie de la flatterie, 1788
  • Courte réplique à l'auteur d'une longue réponse ; par Mme la Baronne de ..., 1789
  • Plainte et défense de Thérese Levasseur, 1789
  • Eclaircissemens relatifs à la publication des „Confessions“ de Rousseau, 1790
  • Aiglonette et Insinuante, ou la Souplesse. Conte, 1790
  • Lettre à M. Necker sur son administration, écrite par lui-même, 1791
  • Lettres trouvées dans des portefeuilles d’émigrés, 1793
  • L’émigré, comédie en trois actes, 1794
  • L’Inconsolable, 1794
  • Trois femmes, 1795
  • Honorine d’Userche : nouvelle de l’Abbé de La Tour, 1795
  • Elise, ou l’Université, 1795
  • La parfaite Liberté ou les vous et les toi, 1796
  • Réponse à l'écrit du colonel de La Harpe, intitulé „De la neutralité des gouvernans de la Suisse depuis l’année 1789“
  • Sainte Anne, 1799
  • Les ruïnes de Yedburg, 1799
  • L'Enfant gâté ou le fils et la nièce, 1800
  • Sir Walter Finch et son fils William, 1806
  • An asteroidenn (9604) Bellevanzuylen, bet kavet d'an 30 a viz Kerzu 1991 gant E. W. Elst a voe anvet goude Isabelle de Charrière[4].
  • Ar film Belle van Zuylen - Madame de Charrière sevenet gant Digna Sinke a zeuas er-maez e 1993[5].
  • Ur gador Belle van Zuylen zo e Skol-veur Utrecht abaoe 1995.

Levrlennadur

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
  • (fr) Godet, Philippe. Madame de Charrière et ses amis, d’après de nombreux documents inédits (1740-1805) avec portraits, vues, autographes, etc.. . Genève : A. Jullien, 1906 • Levrenn 1 ha Levrenn 2
  • (en) Courtney, C. P.. Isabelle de Charriere (Belle de Zuylen) – A biography. Oxford : Voltaire Foundation, 1993 (ISBN 9780729404396)

Liammoù diavaez

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
  1. (en) Flothius, Marius. Belle van Zuylen. In : Sadie, Stanley & Tyrrell, John. The New Grove Dictionary of Music and Musicians. London : Macmillan (ISBN 978-1-56159-239-5)
  2. (fr) Lizher digant an dimezell de Zuylen d'ar c'hont Dönhoff, 1754. Kavet : 30 Meurzh 23.
  3. (en)'The Köchel Catalogue'. Kavet : 30 Meurzh 23.
  4. (en) 'IAU Minor Planet Center'. Kavet : 30 Meurzh 23.
  5. (fr) 'Internet Movie Database'. Kavet : 30 Meurzh 23.

Commons
Commons
Muioc'h a restroù diwar-benn

a vo kavet e Wikimedia Commons.