Elfenn gimiek : diforc'h etre ar stummoù
D Robot tennet: or:ମୌଳିକ (strong connection between (2) br:Elfenn gimiek and or:ରାସାୟନିକ ମୌଳିକ) |
D Bot: Migrating 133 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q11344 (translate me) |
||
Linenn 29: | Linenn 29: | ||
[[Rummad:Kimiezh]] |
[[Rummad:Kimiezh]] |
||
[[Rummad:Elfennoù kimiek|*]] |
[[Rummad:Elfennoù kimiek|*]] |
||
[[af:Chemiese element]] |
|||
[[als:Chemisches Element]] |
|||
[[an:Elemento quimico]] |
|||
[[ar:عنصر كيميائي]] |
|||
[[ast:Elementu químicu]] |
|||
[[az:Kimyəvi element]] |
|||
[[ba:Химик элемент]] |
|||
[[bat-smg:Kemėnis elements]] |
|||
[[be:Хімічны элемент]] |
|||
[[be-x-old:Хімічны элемэнт]] |
|||
[[bg:Химичен елемент]] |
|||
[[bn:মৌলিক পদার্থ]] |
|||
[[bs:Hemijski element]] |
|||
[[ca:Element químic]] |
|||
[[ceb:Elemento]] |
|||
[[ckb:توخمی کیمیایی]] |
|||
[[crh:Himiyaviy element]] |
|||
[[cs:Chemický prvek]] |
|||
[[cv:Хими элеменчĕсем]] |
|||
[[cy:Elfen gemegol]] |
|||
[[da:Grundstof]] |
|||
[[de:Chemisches Element]] |
|||
[[el:Χημικό στοιχείο]] |
|||
[[en:Chemical element]] |
|||
[[eo:Kemia elemento]] |
|||
[[es:Elemento químico]] |
|||
[[et:Keemiline element]] |
|||
[[eu:Elementu kimiko]] |
|||
[[fa:عنصر (شیمی)]] |
|||
[[fi:Alkuaine]] |
|||
[[fiu-vro:Keemiline element]] |
|||
[[fo:Frumevni]] |
|||
[[fr:Élément chimique]] |
|||
[[fur:Element chimic]] |
|||
[[fy:Elemint]] |
|||
[[ga:Dúil cheimiceach]] |
|||
[[gl:Elemento químico]] |
|||
[[gn:Apỹi Kimi rehegua]] |
|||
[[gv:Bunstoo]] |
|||
[[hak:Ngièn-su]] |
|||
[[haw:Kumumea kemikala]] |
|||
[[he:יסוד כימי]] |
|||
[[hi:रासायनिक तत्व]] |
|||
[[hif:Rasaenik element]] |
|||
[[hr:Kemijski element]] |
|||
[[ht:Eleman chimik]] |
|||
[[hu:Kémiai elem]] |
|||
[[hy:Քիմիական տարրեր]] |
|||
[[ia:Elemento chimic]] |
|||
[[id:Unsur kimia]] |
|||
[[ilo:Kimiko nga elemento]] |
|||
[[io:Kemia elemento]] |
|||
[[is:Frumefni]] |
|||
[[it:Elemento chimico]] |
|||
[[ja:元素]] |
|||
[[jbo:selratni]] |
|||
[[jv:Unsur kimia]] |
|||
[[ka:ქიმიური ელემენტი]] |
|||
[[kk:Химиялық элементтер]] |
|||
[[kn:ಮೂಲಧಾತು]] |
|||
[[ko:원소 (화학)]] |
|||
[[ku:Element]] |
|||
[[la:Elementum]] |
|||
[[lb:Element (Chimie)]] |
|||
[[lmo:Element chimich]] |
|||
[[lt:Cheminis elementas]] |
|||
[[lv:Ķīmiskais elements]] |
|||
[[mhr:Химий тӱҥлык]] |
|||
[[mk:Хемиски елемент]] |
|||
[[ml:മൂലകം]] |
|||
[[mn:Химийн элемент]] |
|||
[[mr:मूलद्रव्य]] |
|||
[[ms:Unsur kimia]] |
|||
[[mt:Element kimiku]] |
|||
[[my:ဒြပ်စင်]] |
|||
[[nds:Cheemsch Element]] |
|||
[[ne:रसायनिक तत्व]] |
|||
[[new:रसायनिक तत्त्व]] |
|||
[[nl:Chemisch element]] |
|||
[[nn:Grunnstoff]] |
|||
[[no:Grunnstoff]] |
|||
[[nov:Elemente]] |
|||
[[nrm:Êlément]] |
|||
[[oc:Element quimic]] |
|||
[[pa:ਰਸਾਇਣਕ ਤੱਤ]] |
|||
[[pap:Elemento kímiko]] |
|||
[[pih:Kemikill Element]] |
|||
[[pl:Pierwiastek chemiczny]] |
|||
[[pms:Element chìmich]] |
|||
[[pnb:کیمیائی عنصر]] |
|||
[[ps:کيمياوي توکی]] |
|||
[[pt:Elemento químico]] |
|||
[[qu:Qallawa]] |
|||
[[ro:Element chimic]] |
|||
[[roa-tara:Elemende chìmeche]] |
|||
[[ru:Химический элемент]] |
|||
[[rue:Хемічный елемент]] |
|||
[[sa:तत्त्वम् (रसायनशास्त्रम्)]] |
|||
[[sah:Химия элемена]] |
|||
[[scn:Elimentu chìmicu]] |
|||
[[sco:Element]] |
|||
[[sh:Kemijski element]] |
|||
[[si:රසායනික මූලද්රව්යය]] |
|||
[[simple:Chemical element]] |
|||
[[sk:Chemický prvok]] |
|||
[[sl:Kemični element]] |
|||
[[sq:Lista e elementeve kimikë]] |
|||
[[sr:Хемијски елемент]] |
|||
[[stq:Element]] |
|||
[[su:Unsur kimia]] |
|||
[[sv:Grundämne]] |
|||
[[sw:Elementi za kikemia]] |
|||
[[ta:தனிமம்]] |
|||
[[te:మూలకము]] |
|||
[[tg:Элементҳои кимёӣ]] |
|||
[[th:ธาตุ]] |
|||
[[tl:Elementong kimikal]] |
|||
[[tr:Kimyasal element]] |
|||
[[tt:Химик элемент]] |
|||
[[uk:Хімічний елемент]] |
|||
[[ur:کیمیائی عنصر]] |
|||
[[uz:Kimyoviy unsur]] |
|||
[[vec:Elemento chimego]] |
|||
[[vi:Nguyên tố hóa học]] |
|||
[[war:Elemento kimiko]] |
|||
[[wo:Xeet]] |
|||
[[yi:כעמישער עלעמענט]] |
|||
[[yo:Ẹ́límẹ̀ntì kẹ́míkà]] |
|||
[[zh:化學元素]] |
|||
[[zh-classical:化學元素]] |
|||
[[zh-min-nan:Hoà-ha̍k goân-sò͘]] |
|||
[[zh-yue:元素]] |
|||
[[zu:Ama-elementhi]] |
Stumm eus an 4 Ebr 2013 da 14:30
Graet e vez elfenn gimiek (pe simploc'h c'hoazh elfenn) eus teskad an atomoù a zo dezho un niver roet a brotonoù en o nukleüs. An niver-se a vez graet anezhañ niver atomek an elfenn. Evel se eo 6 niver atomek ar c'harbon, hag atomoù karbon eo an holl atomoù a zo 6 proton dezho. Evel se ivez ez eus 92 proton d'an holl atomoù uraniom. Evit gwir eo an niver a brotonoù, pe hini an elektronoù kentoc'h, a ro o ferzhioù kimiek d'an atomoù.
Taolenn beriodek an elfennoù eo an doare boasañ hag aesañ da ginnig an elfennoù kimiek a bep seurt. Graet e vez izotopoù eus an atomoù a zo dezho ar memes niver a brotonoù met un niver disheñvel a neutronoù. Nukleonoù, partikulennoù an nukleüs, a vez graet en un doare hollek eus ar protonoù hag an neutronoù. Graet e vez niver mas eus an niver hollek a nukleonoù a zo en nukleüs. Pa vez pledet gant un izotop e vez anvet anv an elfenn-niver mas. Da skouer eo ar c'harbon-14 izotop ar c'harbon, dezhañ an niver mas 14. Gant ar pep brasañ eus an elfennoù ez eus un izotop kalz stankoc'h eget ar re all en natur. Evel se e vez kavet 98,9% eus ar c'harbon dindan stumm an izotop 12 , 1,1% dindan stumm an izotop 13, ha n'eus nemet roudoù eus ar c'harbon-14.
Dre veur a zoare e c'hell elfenoù kimiek (an atomoù) kombinañ. Dindan ur stumm pur e c'hellont bezañ atomoù en o unan, molekulennoù dezho meur a atom eus ar memes elfenn, soludoù kristalek pe amorfek. Dindan stumm kompozadoù molekulel e vez strollet an atomoù e-barzh molekulennoù gant un niver hag un aozadur resis eus atomoù eus meur a elfenn. Gallout a ra ivez an atomoù bezañ kediet dindan stumm kompozadoù kimiek n'int ket aozet ken resis, e-giz kendeuzadoù metalek.
Cheñch a ra anvioù an elfennoù kimiek hervez ar yezhoù, ha kalz anezho a zo bet roet a-raok ma vefent bet lakaet da elfenn gant ar skiant (en enep da gompozadoù a ya meur a elfenn d'ober anezho). Peurvuiañ e tennont o anvioù diouzh tachennoù liesseurt, da skouer : ar vitologiezh (tantal, merkur, uraniom, neptuniom); al livioù (krom, rubidiom, ruteniom); an douaroniezh (poloniom, germaniom, frañsiom, europiom); anv o dizoloer pe anv ur skiantour brudet. Anvet e vet an elefennoù nevez, anezho elfennoù pounner, distabil hag artifisiel atav, gant Unaniezh etrevroadel kimiezh pur hag implijet diwar anv o dizoloer peurvuiañ, gant ar lostger -ium (-iom).
Met ur simbol hepken o deus an holl elfennoù, anezhañ ul lizhenn
vras, hag a-wezhioù ul lizherenn vihan. Ar c'harbon da skouer a vez notet C, hag ar sodiom (natriom) Na.
An niver mas a c'hell bezañ notet en nec'h hag a-gleiz d'ar simbol, da skouer 14C evit ar c'harbon-14.
An niver atomek ivez a c'hell bezañ notet en traoñ hag a-gleiz d'ar simbol, met ne ro ket muioc'h a ditouroù eget ar simbol.
Da skouer e c'heller skrivañ 6C evit ar c'harbon, met didalvez eo p'emañ ar simbol C o tiskouez c'hoazh eo 6 an niver atomek.
An niver en traoñ hag a-zehoù a ziskouez kementad an elfenn e-barzh ur volekulenn.
Da skouer H2O a zo evit ur volekulenn dour, enni daou atom hidrogen (simbol H, hag an niver 2 a ziskouez pet ez eus anezho), hag un atom oksigen (simbol O, ne vez ket notet an 1 a zo empleg).
En nec'h hag a-zehoù e vez notet ar garg elektrek douget gant an ionoù, anezhañ un atom pe ur c'hompozad molekulel en deus gounezet pe kollet un nebeut elektronoù. Da skouer a zo evit an ion sulfat, ennañ un atom sulfur (S), 4 atom oksigen (O4), pep tra gant daou elektron ouzhpenn (2-), gant ur sin nemet peogwir eo negativel karg an elektron. An ion oksoniom (pe hidroniom), dezhañ ur garg pozitivel, a vez notet H3O+, amañ c'hoazh eo empleg an 1 dirak ar sin mui.
Pennad kar
- Roll an elfennoù kimiek
- Roll an elfennoù hervez o simboloù
- Roll an elfennoù hervez o anvioù
- Roll an elfennoù hervez o niverennoù
- Taolenn beriodek an elfennoù
Kimiezh | Elfennoù kimiek |
---|
Rolloù hervez an arouez ~ hervez an anv •
Taolenn beriodek |